Ինչպես կառուցել «լուսաբացի քաղաք» քո տանը
Հնդկաստանի հարավում կա մի քաղաք՝ Աուրովիլ («լուսաբացի քաղաք»), որտեղ մարդիկ փորձում են ապրել՝ հաղթահարելով կրոնական, քաղաքական եւ ազգային տարբերությունները: Քաղաքը զարգանում է ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի հովանու ներքո: Այնտեղ ապրող բոլոր մայրցամաքները, տարբեր կրոնները եւ ազգերը ներկայացնող մարդիկ (մոտ երկու հազար մշտական բնակիչ) բաց են մարդկանց հետ շփումների համար, բարյացակամ են, իրար հանդուրժում են, իրար չեն նախանձում եւ, ամենակարեւորը, շատ հանգիստ են: Աուրովիլը հիմնվել է 1968 թվականին՝ «հիփիների» շարժման բարձրակետին. մարդիկ եկել էին աշխարհի տարբեր երկրներից, ստեղծել էին իրենց «աշրամը»՝ մի վայր, որտեղ զբաղվում են ինտենսիվ հոգեւոր պրակտիկայով: Նրանք իրենց հետ բերել էին իրենց հայրենիքի հողը եւ ստեղծել էին Միտրամանդիր՝ Նյութի տաճար, որտեղ գնում են՝ մեդիտացիայով զբաղվելու: Ամեն մեկն իր գործին է՝ կան արտեր, հացի փռեր, փոքրիկ ֆաբրիկաներ, կինոթատրոն, երաժշտական դպրոց, ճաշարան, որն աշխատում է արեւային մարտկոցներով, եւ նույնիսկ տեղական թերթի խմբագրություն: Զգալի մասն, իհարկե, կազմում են ստեղծագործողները՝ նկարիչները, ճարտարապետները, երաժիշտները: Այստեղ չկա քաղաքապետարան՝ որոշումներն ընդունվում են սոցիոլոգիական խմբի հետազոտության հիման վրա, չկան ավտոմեքենաներ՝ մարդիկ տեղափոխվում են մոպեդներով:
Ուտոպիա, աղանդավորություն, հարուստ պորտաբույծների ժամանց՝ այդ պիտակները հեշտ է կպցնել Աուրովիլին: Բայց եկեք չշտապենք կյանքի մասին մեր կաղապարված պատկերացումներին համապատասխան բնութագրեր տալ: Ես հեռու եմ այն մտքից, որ պետք է ամեն ինչ թողնել եւ սլանալ Հնդկաստանի հարավ: Ես մտածում եմ, թե ինչպես է հնարավոր Աուրովիլի նման մի բան ստեղծել մեր ընտանիքներում, մեր աշխատավայրում՝ ամեն տեղ, որտեղ ներկա ենք: Այսինքն՝ ստեղծել մարդկային այնպիսի հարաբերություններ, որոնք հարմարավետ կլինեն թե մեզ, թե մեզ շրջապատողների համար:
Իմ կարծիքով՝ բանալին այդ հարաբերություններին թարմ հայացքով նայելն է եւ դրանք ոչ թե ուղղահայաց, այլ հորիզոնական պատկերացնելը: Այդ առիթով կուզեի հիշեցնել մի առասպել կամ գուցե իրական պատմություն, որը պատմում են հանճարեղ մաթեմատիկոս Կարլ Ֆրիդրիխ Գաուսի մասին: Երբ նա 7 տարեկան էր, ուսուցիչը հանձնարարել էր դասարանին գումարել բոլոր թվերը 1-ից մինչեւ 100՝ վստահ լինելով, որ երեխաները դրանով կզբաղվեն ողջ դասի ընթացքում: Պատկերացրեք՝ որքան ժամանակատար է 1-ին գումարել 2, հետո 3-ին գումարել 4, հետո 7-ին գումարել 5 եւ այլն՝ մի դասն էլ չի հերիքի: Եվ հանկարծ երկու րոպեից 7-ամյա Գաուսն ասաց, որ պատասխանը պատրաստ է՝ 5050: Ինչպե՞ս: Շատ պարզ. երեխան պատկերացրել է բոլոր թվերը ոչ թե իրար տակ գումարելով, այլ մի ուղղահայաց շարքով եւ սկսել է գումարել երկու ծայրերից: Որքա՞ն կլինի 1-ին գումարած 100: 101: Իսկ 2-ին 99՞: Էլի 101: Իսկ 3-ին 98՞: Դարձյալ 101: Եվ այսպես շարունակ: 50 անգամ 101 հավասար է 5050:
Կարդացեք նաև
Մարդկային օպտիմալ հարաբերությունների «ալգորիթմ» գտնելը դրա նման մի բան է: Երբ դու «վերեւում» դիտում ես քեզ որպես «1», իսկ այնուհետեւ սկսում ես այդ ելակետից ելնելով՝ հերթականությամբ գումարել, շարել մարդկանց «ըստ կարեւորության»՝ դու խճճվում ես բարդ «բուրգերի» մեջ: Եվ հակառակը՝ եթե տվյալ համայնքի (ընտանիքի, աշխատանքային կոլեկտիվի) մարդկանց ընկալում ես որպես բացարձակապես իրավահավասար, ապա «հորիզոնական համակարգում» նրանց խմբավորելն ու աշխատեցնելը տեխնիկայի (բայց, իհարկե, նաեւ որոշակի երեւակայություն ունենալու) հարց է:
Ամերիկացի ճարտարապետ եւ գյուտարար Բաքմինսթեր Ֆուլերը գրում էր. «Դու երբեք ոչնչի չես հասնի, եթե պայքարես գոյություն ունեցող իրականության հետ: Եթե ուզում ես ինչ-որ բան փոխել, ստեղծիր նոր մոդել, որպեսզի հինը պարզապես հնանա»: Աուրովիլում մարդիկ փնտրում են խաղաղ, երջանիկ ապրելու մոդելներից մեկը, որը հիմնված է «հորիզոնական ալգորիթմի» վրա: Բայց այդ փնտրտուքի համար, կրկնեմ, չարժե հասնել այդքան հեռու: Կարելի է սկսել սեփական բնակարանից:
Պետության մեջ բուրգը, ցավոք սրտի, անխուսափելի է: Պետական մակարդակով Աուրովիլ կառուցել, իհարկե, հնարավոր չէ: Բայց երբ մարդիկ իրար մեջ կարողանում են ստեղծել ազատ, ներդաշնակ, կաղապարներից եւ նախապաշարումներից զուրկ հարաբերություններ, պետությունը դառնում է սոսկ մի կառույց, որն «անդեմ» եւ առանց կրքի եւ խտրականության մատուցում է իր ծառայությունները քաղաքացիներին:
ԱՐԱՄ ԱԲՐԱՀԱՄՅԱՆ
«Առավոտ» օրաթերթ
13.02.2016
Արամ, իսկապես չես նկատու՞մ, որ առանց ՅՈՒՆԵՍԿՈ-ի «հովանու» էդ մոդելը կենսունակ չէ։
Վկա՝ Հայաստանյան բազմաթիվ ընտանիքներ, որ ներդաշնակ ապրում են, մինչև ռուսական խոպանի կամ ամերիկա-եվրոպական արտագաղթական «հովանին» դադարում է։ Փորձիր Քիփլինգի նկարագրած ջունգլիի օրենքները քարոզել։ Մաուգլին հո հիշում ես։
Բուրգը շատ էլ լավ բան է, միայն այն պետք է լինի գլխիվայր՝ վերեւում մեծաքանակ ժողովուրդն ու ազգը, իսկ ներքեւում՝փոքրաքանակ մտավորականությունն ու պետությունը: Նման բուրգ գործում է ընտանիքում՝ վերեւում երեխաներն են, իսկ ներքեւում ծնողները, որոնք ծառայում են իրենց երեխաներին՝ կերակրում, հագցնում, դաստիարակում, պաշտպանում, մինչեւ երեխաների հասունանալը ու ծնող դառնալը: Հասուն մտավորականությունն ու կառավարությունը նրանք են, ովքեր ժողովրդին ազգին ծառայելը համարում են իրենց բնական պարտականությունը, բայց կան նաեւ հիվանդ այլասերված ծնողներ ու կառավարություններ, որոնք բուրգի վերեւում իրենք իրենց են դրել: Դրանց պետք է զրկել ծնողական իրավունքից եւ պետական պաշտոններում աշխատելու իրավունքից, մինչեւ չբուժվեն ու չմեղանչեն: