Փետրվարի 9-ին լրանում է հայ անվանի բանաստեղծ Վահան Տերյանի ծննդյան 131-ամյակը: Առավոտյան Կոմիտասի անվան պանթեոնում Տերյանի շիրմաքարին գարնանային դեղին ձնծաղիկներ էին դրված, իսկ երկնքից սպիտակ ձյան փաթիլներ էին թափվում. տերյանական աշունը բոլոր եղանակներում է։ Պանթեոնում հավաքված մարդիկ հիշեցին ու ներկայացրին դրվագներ Տերյանի կյանքից, իսկ դպրոցականներն արտանասանեցին իրենց սիրելի բանաստեղծությունները։
Վահան Տերյանի ծոռը՝ Գևորգ Էմին-Տերյանը, նկատեց, որ շատերին թվում է՝ Տերյանի մասին ամեն ինչ գիտեն, բայց այս տարի լույս կտեսնի մի գիրք, որը թույլ կտա նորովի ճանաչել նրան։ Նրա խոսքերով ցեղասպանությունից հետո՝ 1915 թվականի վերջին, Տերյանը եկել է Երևան և որբանոցների ութից տասնհինգ տարեկան երեխաներին հանձնարարել գրել ցեղասպանության հետ կապված իրենց բոլոր հիշողությունները։
Կարդացեք նաև
Նրանք նկարագրել են Վանի ինքնապաշտպանությունն ու գաղթը, պատմել Ալաշկերտի և այլ բնակավայրերի ջարդերի մասին։ Սա նորություն է նաև համաշխարհային գրականության մեջ։ Իհարկե, կա Աննա Ֆրանկի օրագիրը, որտեղ նկարագրված է՝ ինչպես էին ապրում նկուղներում, բայց մեծ է սրա կարևորությունը, որովհետև քսանյոթ երեխա պատմում է այն ամենը, ինչ տեսել է։ Կարելի է ասել, որ Տերյանը ցեղասպանության առաջին վավերագիրն է։ Քանի որ նրա առաջին հրատարակիչը ՝ Պողոս Մակինցյանը, Կարսի պայմանագրի ստորագրողն էր և չէր ճանաչում Հայոց ցեղասպանությունը, խնամքով թաքցրել է այս փաստը։ Շատ տերյանագետներ այս մասին ոչինչ չգիտեն, որովհետև այս ձեռագրերը պահվում են թանգարանում՝ ուսանողական տետրակներ անվան տակ։
Վահան Տերյանի մարդկային արժեքների մասին երկար խոսելու փոխարեն նրա թոռը՝ Գրիգոր Էմին-Տերյանը ասաց. «Տերյանի առաջին կինը՝ Սուսաննա Պախալովան, թոքախտով հիվանդ է եղել, բայց նրան ոչինչ չի ասել՝ կարծելով, որ այդ մասին չի իմանա։ Սակայն նամակներից հայտնի է, որ Տերյանը, իմանալով դրա մասին, ձևացրել է՝ ոչինչ չգիտի, որպեսզի Սուսաննան իրեն վատ չզգա։ Ահա այսպիսի նրբանկատ մարդ է եղել Տերյանը»։
Գրականագետ Դավիթ Գասպարյանը նշեց, որ Տերյանը եղել է դաշնակցական, սոցիալ-դեմոկրատական կուսակցության անդամ, կոմունիստ, բայց նախ և առաջ եղել է լավ հայ, որը շատերին է օգնել։ Նա մեծ պոետ էր, վիթխարի ավանդույթներ ստեղծող։ Նրա կարծիքով մինչև օրս մենք ապրում ենք տերյանական գեղագիտական դարաշրջանում. հաջորդները նոր դարաշրջան չեն ստեղծել։
Մանե ԳԵՎՈՐԳՅԱՆ
