ԱՐՄԵՆ ՇԵԿՈՅԱՆ
ՀԱՅԿԱԿԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿ
Գիրք տասնութերորդ
Գլուխ տասներեքերորդ
Կարդացեք նաև
ՈՐՊԵՍ ԲԱՆԱՍՏԵՂԾ
Հեչ պատահական չի, որ հենց Փարաջանովը լավագույնս ճանաչեց ու հասկացավ մեծն Սայաթ-Նովային, եւ չէր էլ կարող չհասկանալ, որովհետեւ մի Սայաթ-Նովա էլ ինքն էր, եւ խորհրդային կարգերն ու խորհրդային պետությունը քննադատող ու ծաղրի ենթարկող Սերգեյ Փարաջանովն իրականում եւ ըստ էության լավ էլ ինտերնացիոնալիստ էր՝ ինչպեսեւ մեծն Սայաթ-Նովան, եւ եթե Սայաթ-Նովան ըստ էության ինտերնացիոնալիստ եւ նույնիսկ սոցիալիստ չլիներ, դժվար թե հանդգներ սիրահարվել ու սիրահետել արքայադուստր Աննային, եւ չնայած ասում են թե՝ «Հայֆիլմի» էդ «Սայաթ-Նովա» ֆիլմի սյուժեն ծայրեծայր հորինված ու բստրված է, այդուհանդերձ, էդ տեսակետն արտահայտողները ոչ մի ապացույց չեն կարող բերել՝ էն պարզ պատճառով, որ իրենք Սայաթ-Նովային ոչ տեսել են եւ ոչ էլ ապրել են մեծն գուսանի օրոք, եւ նմանապես էդ ֆիլմը բստրած հեղինակները որեւէ ապացույց չունեն, որ իրենց էդ բստրածն իրականության հետ որեւէ առնչություն ունի, բայց, բոլոր դեպքերում, էդ ֆիլմն իր որոշակի հետքն է թողել մեր մտապատկերում, եւ շատերս Սայաթ-Նովային հենց էդ ֆիլմից ստացած տպավորությամբ եւ Բաբկեն Ներսիսյանի պատկերով ու նմանությամբ ենք պատկերացնում, եւ չնայած Փարաջանովի «Նռան գույնի» ցուցադրման ժամանակ շատերն էին ցուցադրման կեսից լքում կինոդահլիճները, այդուհանդերձ, շատերի մտապատկերում հենց Փարաջանովի Սայաթ-Նովան է պատկերված ու տպավորված, եւ Սայաթ-Նովայի մասին էդ երկու ֆիլմերը տեսնողները կարող են վկայել՝ ինչքան են էս երկու Սայաթ-Նովաներն իրարից տարբեր՝ որպես մարդ ու ստեղծագործող, եւ մեր երգիչների երգած Սայաթ-Նովաներն էլ են իրարից տարբեր՝ Շարա Տալյանինը՝ Ռուբեն Մաթեւոսյանինից ու հատկապես Գլախո Զաքարյանինից, որի հայերեն Սայաթ-Նովան էլ իր հերթին իր վրացերեն Սայաթ-Նովայից է տարբեր, բայց ամենից տարբերը Շառլի Սայաթ-Նովան է, ավելի ստույգ՝ Շառլի ու Շառլի քրոջ պատկերացրած ու կատարած Սայաթ-Նովան, եւ Շառլի էդ Սայաթ-Նովան ոչ միայն այլոց Սայաթ-Նովաներից է չափազանց տարբեր, այլեւ Շառլի էդ Սայաթ-Նովան Շառլի երգած մյուս երգերից է չափազանց տարբեր՝ ոչ միայն էն պատճառով, որ, ի տարբերություն Շառլի մյուս երգերի, Շառլի էդ Սայաթ-Նովան ոչ թե ֆրանսերեն է, այլ՝ հայերեն, այլեւ ու հիմնականում էն պատճառով, որ էդ երգը կատարելիս Շառլը ոչ թե ֆրանսերեն է մտածում, այլ՝ մաքուր ու զտարյուն հայերեն, եւ իր էդ բացառիկ ու չտեսնված հայերենն ակնհայտորեն գերազանցում է մեր ամենօրյա մշտական հայերենին, եւ երբ Շառլն ու քույրը Սայաթ-Նովա են երգում, հստակորեն զգում ու հասկանում ես, որ Շառլն ու քույրը մանկուց են Սայաթ-Նովայի կոնկրետ էդ երգով սնվել ու ապրել, եւ եթե Շառլն իր ինքնակենսագրական վեպում նշած էլ չլիներ, որ իր հայրը քամանչա նվագել ու Սայաթ-Նովա է երգել, մենք պիտի որ ինքնուրույն էլ գլխի ընկնեինք, որ Շառլն ու քույրը մանկուց Սայաթ-Նովայով ու Սայաթ-Նովայի կոնկրետ էդ երգով են սնվել, եւ վերադառնալով Շառլի ինքնակենսագրական վեպին՝ պիտի ասեմ, որ Շառլի էդ վեպը կարդացածս լավագույն ինքնակենսագրական վեպն է, ու հիմա նաեւ մտածում եմ, որ եթե Շառլի էդ վեպը կարդացած չլինեի, դժվար թե ինքս էլ երբեւէ ինքնակենսագրական վեպ սկսեի ու էսքան երկար շարունակեի, եւ Սայաթ-Նովային վերադառնալով՝ հարկ եմ համարում ասել, որ մեր ժողովրդի մի զգալի մասն էդ «Սայաթ-Նովա» ֆիլմի միջոցով էր Սայաթ-Նովայի մասին պատկերացում կազմում, եւ նմանապես ձեր խոնարհ ծառան էր Սայաթ-Նովային Բաբկեն Ներսիսյանի արտաքինով եւ Նորայր Մնացականյանի ձայնային տվյալներով պատկերացնում, եւ ամեն անգամ, երբ էդ ֆիլմի Սայաթ-Նովայի ու էդ ֆիլմի Աշուղ Ֆաթուլլայի միջեւ սկսվում ու Սայաթ-Նովայի հաղթանակով բարեհաջող ավարտվում էր իրենց էդ աշուղական երգեցողության մրցույթը, ես ամեն անգամ զարմանում էի, որ ձայնային բավական համեստ տվյալների տեր Նորայր Մնացականյան-Սայաթ-Նովան հաղթում է ձայնային տվյալների իմաստով բացահայտ առավելություն ունեցող Աշուղ Ֆաթուլլային, եւ երբ էդ առիթով զարմանքս արտահայտում էի, հայրս, որ Նորայր Մնացականյանի երգի համակիրներից էր, բացատրելով ինձ հասկացնում էր, որ Նորայր Մնացականյանի Սայաթ-Նովան Աշուղ Ֆաթուլլային ոչ թե ձայնային ու կատարողական տվյալներով է գերազանցում ու հաղթում, այլ հիմնականում՝ իր երգի տեքստի ուժգնությամբ. այսինքն, Նորայր Մնացականյանի Սայաթ-Նովան Աշուղ Ֆաթուլլային որպես բանաստեղծ է հաղթում, էսօրվա մեր լեզվով ասած՝ որպես հեղինակային երգիչ, եւ հորս բացատրությունն ինձ համար վերջնական ու համոզիչ էր՝ ոչ միայն էն պատճառով, որ հայրս կրթություն չունենալով՝ արվեստի կատարյալ գիտակ ու հանրագիտարան էր, այլեւ էն պատճառով, որ Նորայր Մնացականյանն իրոք առանձնապես հզոր ձայն չուներ, եւ երբ Նորայր Մնացականյանը հեռուստացույցով երգում էր, եւ երբ իր երգեցողության պահերին իմ պատանեկության ընկեր Կարոյենց տանն էի լինում, Կարոյի մայրը՝ տիկին Վարդուշը, որ Շիլաչու պոլիկլինիկայի քիթկոկորդի բժիշկն էր, խղճահարությամբ նայում էր հեռուստացույցի մեջ երգող Նորայր Մնացականյանին ու խղճահարությամբ ասում էր՝ «էս մարդը շատ ջիգյարով ու սրտով ա երգում, բայց ափսոս՝ քթի մեջ միս կա», եւ Կարոյի մոր էդ խոսքերը հաճախ էի լսում, որովհետեւ հաճախ էի իրենց տանը լինում, եւ Նորայր Մնացականյանն էլ հաճախ էր հեռուստացույցով երգում:
Շարունակությունը՝ հաջորդ ուրբաթ:
