Դեկտեմբերի 6-ին տեղի ունեցած Սահմանադրական հանրաքվեի ընթացքն ու արդյունքները տարաբնույթ քննարկումների առիթ են դարձել Հայաստանում եւ կարելի է փաստել, որ հասարակությունը, մեղմ ասած, թերահավատորեն է վերաբերվում դրա անցկացման թափանցիկությանն ու հրապարակված պաշտոնական արդյունքների ճշմարտացիությանը:
Հանրաքվեի անցկացման ընթացքում արձանագրվել են բազմաթիվ խախտումներ՝ սկսած դիտորդների ու լրագրողների նկատմամբ ճնշումներից, մինչեւ լցոնումներ եւ բազմակի քվեարկություններ: Այս իրավախախտումները եղել են այնքան ակնհայտ, որ Սահմանադրական հանրաքվեից արդեն գրեթե տասը օր է անցել, բայց դրանց շուրջ քննարկումները դեռ շարունակվում են հասարակության լայն շերտերում:
Բնականաբար՝ հանրաքվեն եղել է նաեւ միջազգային դիտորդական կառույցների, իրավապաշտպան կազմակերպությունների, դիվանագիտական ներկայացուցչությունների ուշադրության կենտրոնում: Քննարկենք ԵՄ-ի, ԱՄՆ-ի ու Ռուսաստանի արձագանքը հանրաքվեին:
Եվրոպա
Կարդացեք նաև
Եվրոպայի խորհրդի խորհրդարանական վեհաժողովի (ԵԽԽՎ) պատվիրակությունը, օրինակ, ընդհանրապես հանդես է եկել կարծիքով, որ Հայաստանում սահմանադրական փոփոխությունների հասարակական պահանջ չի էլ եղել: ԵԽԽՎ պատվիրակությունը, մասնավորապես, հայտարարել է, որ Հայաստանում սահմանադրական հանրաքվեի անցկացումը «պայմանավորված էր ոչ թե Հայաստանի հասարակության կարիքներով, այլ քաղաքական շահերով…»: Միեւնույն ժամանակ՝ ԵԽԽՎ պատվիրակությունը նշել է, որ հանրաքվեի անցկացման ընթացքում եղել են բազմակի քվեարկությունների, ընտրացուցակների անճշտությունների, ընտրակաշառքների վերաբերյալ ահազանգեր:
Դեկտեմբերի 10-ին հրապարակվել է նաեւ Հայաստանում ԵՄ պատվիրակության՝ ԵՄ անդամ երկրների անունից տարածված հայտարարությունը, որում նշում է, որ առանց ընտրախախտումների վերաբերյալ հաղորդումների թափանցիկ քննության եւ դրանց հաստատման դեպքում խախտումների շտկման` դեկտեմբերի 6-ի հանրաքվեն կհանդիսանա մեկ այլ բաց թողնված հնարավորություն՝ Հայաստանում ընտրական գործընթացների նկատմամբ հանրային վստահության բարձրացման եւ դրանց ամբողջականության ապահովման տեսանկյունից:
Իր հերթին, Հայաստանում ԵՄ պատվիրակության ղեկավար դեսպան Պյոտր Սվիտալսկին «Ազատություն» ռադիոկայանին տված հարցազրույցում կոչ է արել ՀՀ իշխանություններին լիարժեքորեն քննել ընտրակեղծիքների մասին տեղեկությունները: «Մենք իշխանություններին ընտրակեղծիքների վերաբերյալ պնդումների լիարժեք քննության կոչ ենք անում, որպեսզի հանրաքվեի գործընթացը արժանահավատ լինի» :
Սահմանադրական հանրաքվեի ընթացքում տեղ գտած անօրինությունների մասին ավելի կոշտ է արտահայտվել Ժողովրդավարական ընտրությունների եվրոպական հարթակի ներկայացուցիչ Լենե Վետելանդը. «Հանրաքվերի արդյունքները չեն արտացոլում հայ ժողովրդի կամքը եւ չեն կարող համարվել օրինական: Մենք հիասթափված ենք ինչպես քարոզարշավից, այնպես էլ բուն հանրաքվեից: Հանրապետական կուսակցությունը ճնշում է գործադրել ինչպես քվեարկողների, այնպես էլ լրագրողների վրա», – մասնավորապես՝ հայտարարել է նա:
ԱՄՆ
Սահմանադրական հանրաքվեի վերաբերյալ հայտարարություն է տարածել նաեւ ՀՀ-ում ԱՄՆ դեսպանությունը: Մասնավորապես՝ ամերիկյան կողմը, թեեւ գոհունակություն է հայտնում «ՀՀ ժողովրդին ու կառավարությանը բաց բանավեճից հետո դեկտեմբերի 6-ին տեղի ունեցած սահմանադրական հանրաքվեի խաղաղ անցկացման կապակցությամբ», բայց եւ այնպես, ընդգծում է, որ անհրաժեշտ է անցկացնել ընտրակեղծիքների մասին անաչառ քննություն. «Քաղաքական կուսակցությունների ու անկուսակցական դիտորդների արժանահավատ հաղորդումներն ընտրախախտումների վերաբերյալ, այնուամենայնիվ, մտահոգիչ են եւ պետք է լիարժեք հետաքննվեն…»:
Հետաքրքրիր է, որ արդեն դեկտեմբերի 14-ին ԱՄՆ դեսպանատունը նոր հայտարարություն է տարածել, որում ասվում է, որ ամերիկյան կողմը շարունակում է հետեւել դեկտեմբերի 6-ի հանրաքվեի հետ կապված քվեների վերահաշվարկի ընթացքին և կոչ է արել իրավապահներին՝ հանրաքվեի կեղծիքների մասով քննությունները վարել թափանցիկ ու հրապարակային: Բացի սա՝ ԱՄՆ դեսպանությունը, փաստացի, հայտարարել է, որ սահմանադրական հանրաքվեի անաչառ ընթացքին խոչընդոտած անձանց նկատմամբ կարող են կիրառվել պատժամիջոցներ. «ԱՄՆ-ն աշխարհով մեկ պայքարում է կոռուպցիայի դեմ, դեկտեմբերի 6-ի հանրաքվեի անաչառ անցկացմանն ուղղակիորեն միջամտած անձանց մասին հրապարակումներում տեղ գտած տեղեկությունները կարող են նաեւ կիրառվել ԱՄՆ դեսպանատան կողմից՝ դեսպանության ծրագրերում ու միջոցառումներում մասնակիցների ներգրավումը դիտարկելիս»:
ԱՊՀ
Այս ամենով հանդերձ, սակայն, քչերը կզարմանան, որ Հայաստանում անցկացված սահմանադրական հանրաքվեի ընթացքի վերաբերյալ բացառապես դրական գնահատականներ է հնչեցրել ԱՊՀ դիտորդական առաքելությունը: «Քարոզարշավի մթնոլորտը եղել է ազատ, իսկ հանրաքվեի քվեարկությունն անցել է հանգիստ»,- մասնավորապես՝ հայտարարել է ԱՊՀ դիտորդական առաքելության ղեկավար Եվգենի Սլոբոդան՝ ընդգծելով, որ ամեն ինչ անցել է օրինականության սահմանում ու խաղաղ: Միեւնույն ժամանակ, նշենք, որ պաշտոնական Մոսկվայի կամ ՀՀ-ում ՌԴ դեսպանության կողմից հանրաքվեի անցկացման եւ արդյունքների վերաբերյալ որեւէ մեկնաբանություն չի հնչել:
ԱՊՀ դիտորդների այս մոտեցումը զարմանալի չի այն պատճառով, որ Հայաստանը, ժողովրդավարական լուրջ խնդիրներով հանդերձ, հանդիսանում է ԱՊՀ՝ առավել ժողովրդավար երկրներից մեկը, իսկ դեկտեմբերի 6-ի հանրաքվեն, Ռուսաստանի, Ղազախստանի և Բելառուսի նման երկրների դիտակետից, իրապես բավականին ժողովրդավար էր:
Հ.Գ. Երեկվա դրությամբ ՔԿ եւ ՀՔԾ վարույթում է գտնվում 17 քրեական գործ՝ կապված ընտրախախտումների հետ: Մի շարք իրավապաշտպաններ եւ փաստաբաններ, սակայն, կարծիք են հայտնում են, որ այս գործընթացն ընդամենը իմիտացիոն բնույթ է կրում եւ նպատակ է հետապնդում որոշակիորեն մեղմել Արեւմուտքի, մեղմ ասած, ոչ դրական գնահատականները սահմանադրական հանրաքվեի նկատմամբ:
Վահե Ղուկասյան,
«Իրազեկ Քաղաքացիների Միավորում»
