Առցանց «Առավոտի» «Դեմ առ դեմ» հաղորդման շրջանակում բանավիճում են ՀՀ արտահանողների միության նախագահ Րաֆֆի Մխչյանը եւ Միջազգային տնտեսական ինտեգրման եւ բարեփոխումների նախարարի գլխավոր խորհրդական Հովհաննես Ազիզյանը:
Լուսինե Բուդաղյան.- ՀՀԿ-ական պատգամավոր Ալեքսան Պետրոսյանը նոյեմբերի 23-ի ԱԺ արտահերթ նիստում գործարարների անունից մտահոգություն հայտնեց, որ ՌԴ արտահանված ապրանքները երբ ինչ-ինչ պատճառներով հետ են բերվում Հայաստան, ՀՀ սահմանի վրա էլ են ավելացված արժեքի հարկով հարկվում: Պարոն Մխչյան, կիսո՞ւմ եք պատգամավորի մտահոգությունը եւ ինչպիսի՞ այլ խնդիրներ կնշեք:
Րաֆֆի Մխչյան.– Չգիտեմ պարոն Ալեքսանն ինչ խնդիրների հետ է բախվել, բայց, ընդհանուր առմամբ, մեր գլոբալ խնդիրը ԵՏՄ-ի մեջ ավելացված արժեքի հարկի (ԱԱՀ) խնդիրն է, ԵՏՄ-ի ստեղծման հենց առաջին օրվանից չեն մտածել այդ մասին, թե ոնց պետք է մենք աշխատենք: Մի պարզ օրինակ բերեմ. երբ որ մենք վաճառում ենք ինչ-որ մեկին այդ ապրանքը եւ այդ մարդուն մենք չենք ճանաչում, մենք պարտավորված ենք Հայաստանից զրո արժեքով արտահանել այդ ապրանքը, դրանից հետո պետք է 180 օրվա ընթացքում տվյալ ներմուծողը վճարի այդ ապրանքի ԱԱՀ-ն եւ տա տեղեկանք, որ նա վճարել է, եւ մենք ներկայացնենք մեր հարկային մարմիններին, որի միջոցով կկարողանանք վերադարձնել այդ ԱԱՀ-ն: Խնդիրն ինչումն է: Առաջին հայացքից թվում է՝ ամեն ինչ նորմալ է, բայց ընդհանրապես այդպես չէ: Ռուսաստանը երբ ապրանք է վաճառում Հայաստանին կամ հայաստանցի ինչ-որ մի գործարարի, պարտադրում է, որ ԱԱՀ-ն վճարվի, բայց մեզ պարտադրում են, որ մենք զրոյականով դուրս բերենք այդ ապրանքը: Առաջին անարդարությունն այստեղից է գալիս:
Երկրորդ խնդիրն այն է, որ չենք կարողանում այդ գործը զարգացնել, այն առումով, որ երբ մարդն ուզում է ներմուծել հայկական ապրանքը, եւ դու նրան ստիպում ես 20 տոկոս ԱԱՀ-ի չափով թողնել դեպոզիտ, եւ երբ որ նա կվճարի իմ ապրանքի ԱԱՀ-ն Ռուսաստանում եւ կտա ինձ տեղեկանքը, ես նրան այդ դեպոզիտը կվերադարձնեմ, բնականաբար, նա չի համաձայնվում այս պայմաններով աշխատելու, եւ գործարք տեղի չի ունենում: Սա է ամենագլխավոր խնդիրը: Ես հոկտեմբերի 17-ին առիթ ունեցա պարոն վարչապետի հետ խոսելու, նա ասաց, որ Ղազախստանում ժողով է ընթանում, եւ այս հարցը 15 օրից կլուծվի: Բայց ես դեռեւս հարցի լուծում չեմ տեսնում:
Կարդացեք նաև
Լ. Բ.- Պարոն Ազիզյան, ինչո՞ւ նախապես չեն լուծվել այս խնդիրները, որպեսզի գործարարները ստիպված չլինեն քաշքշուկների մեջ հայտնվել, եւ արդյոք Ղազախստանի հանդիպումը կլուծի՞ այս հարցը:
Հովհաննես Ազիզյան.- Ղազախստանում հանդիպումը կայացել է, այդ հարցը բարձրացվել է: Դաշտը ունի կարգավորում ԵՏՄ շրջանակներում, եւ, ինչպես նշեց պարոն Մխչյանը, կարգավորումը մոտավորապես դա է: Ի սկզբանե այդ երեք երկրներում էլ խնդիրները կային, այսինքն՝ այստեղ ավելի շատ կոնտրագենտների՝ իրար ավելի շատ հավատալու կամ իրար հետ աշխատելու, պատմություն ձեռք բերելու խնդիր է եղել: Նրանց մոտ այս ամենն էլի ժամանակ է տեւել, բայց նրանց մոտ խնդիրներն այս մասով լրջագույն պակասել են: Հայաստանը նոր է մտել, եթե իրենք երկար ժամանակ իրար հետ աշխատում են, այդ խնդիրները չկան, բայց երբ նոր մատակարար կամ նոր ներմուծող է հայտնվում, այս խնդիրներն առաջանում են, որովհետեւ կա հավատի որոշակի պակաս, որ մյուս կողմից կիրականացվեն այդ ԱԱՀ պարտավորությունները եւ այդ համապատասխան տեղեկանքը կտրվի: Այս տեսանկյունից այդ խնդիրներն, այո, բավականին կան, եւ խնդրի լուծումը, որ մենք փորձում ենք հիմի առաջարկել, դա այն պարագան է, որ հաշվի առնելով, որ Հայաստանը ընդհանուր սահման չունի ԵՏՄ-ի հետ, փորձել են մեկ ընդհանուր փաստաթղթով, որը որ տարանցման համապատասխան դեկլարացիան է, դրա հիման վրա մեզ մոտ ֆիքսվի, որ այդ խնդիրը լուծվել է:
Լուծումը բոլորը հասկանում են՝ որն է, բայց դա լինում է որոշակի առանձնահատկություն Հայաստանի՝ ԵՏՄ տարածքում, եւ ԵՏՄ մնացած երկրները ցանկացած դեպքում փորձում են քննարկել եւ հասկանալ, թե ինչ հետեւանք կարող է թողնել այս լուծումը իրենց վրա: Առաջարկը ներկայացվել է, քննարկման փուլում է, այն ենթադրում է պայմանագրում առանձնահատուկ կետի ներառում, որը որ հնարավորություն կտա այս խնդիրը լուծել: Մենք հույս ունենք, որ մինչեւ տարեվերջ ընդհանուր համաձայնության կգանք բոլոր երկրների հետ: Խնդիրը հետեւյալն է՝ բոլոր երկրներն էլ պետք է համաձայնեն այս սխեմային:
Հայաստանը փորձում է հիմնավորել, որ մնացած երկրների համար նման դեպքի կիրառումը ոչ մի վնաս չի հասցնի՝ հաշվի առնելով, որ Հայաստանն ուղղակի սահմանի հնարավորություն չունի, եւ ցանկացած դեպքում տարանցման միջոցով են այդ ապրանքները հասնում ԵՏՄ երկիր:
Ր. Մ.- Ինձ թվում է՝ կամ մեր պետական այրերը չեն համարձակվում իրենց գործընկերների հետ հավասարը հավասարի հարց լուծել, կամ անգործության են մատնում այս հարցը: Պարոն Ազիզյանը շատ լավ նշեց՝ քանի որ մենք ընդհանուր սահման չունենք ԵՏՄ-ի հետ, Վրաստանով տարանցիկ ենք անցնում: Վրաստանով տարանցումը պարտադրում է, որ հայկական մաքսային մարմինները անցկացնեն նախնական զննումը, դեկլարացիայի հրապարակումը, վերջնական զննումը, ապրանքի բացթողումը, եւ այդ ամենն անելուց հետո մեր հարկային մարմինները վստահ պետք է լինեն, քանի որ մեկ մարմին են, մեկ ֆինանսների նախարարություն են, եւ մի վարչությունը վստահում է մյուս վարչությանը, հիմք ընդունեն մեր արտահանումն ըստ այդ դեկլարացիայի, որը հրապարակվեց իրենց մարմինների կողմից, այսինքն՝ այստեղ ոչ մի խնդիր չկա: Մնացած երկրները, երբ մեզ ընդունեցին որպես ԵՏՄ անդամ, վստահ գիտեին, որ մենք սահմաններ չունենք, եւ պետք է մեզ առանձնահատկություններ տային, որպեսզի մենք կարողանայինք այդ միության մեջ մանեւրել: Այսօր մենք փորձում ենք մեր արտահանումներն անել, սակայն ամեն տեղ խնդիրներ ունենք: Ես 2-3 անգամ մոնիտորինգ անցկացրի եւ իմ արտադրած ապրանքը ուղարկելով ՌԴ՝ տեսա, թե մեր գլխին ինչեր են գալիս, թե մեր վարորդներն ինչեր են քաշում: Կառավարության առաջին խոստումն այն էր, որ անպայման մի առանձին կանաչ ուղի կստեղծվի հայկական մեքենաների համար, որոնք դեպի Ռուսաստանի Դաշնություն են ուղեւորվում, մինչեւ այսօր ոչ մի բան տեղի չունեցավ:
Երկրորդ խնդիրը՝ Մաքսային միությունը եթե սկսում է մեզ համար ՌԴ սահմանից, նշանակում է, որ ՌԴ սահմանին մեզ որպես չգիտեմ ինչ չպետք է նայեն, մեզ թալանում են բացահայտ ձեւով, ես ինքս դա տեսել եմ: Ես ոչ մի կուսակցության անդամ չեմ, ո՛չ ընդդիմություն եմ, ո՛չ իշխանություն: Ես զուտ իմ արտահանողների շահերն եմ պաշտպանում:
Լ. Բ.- Ինչպե՞ս են թալանում…
Րաֆֆի Մխչյան.- Մեքենան հասնում է այնտեղ, կանգ է առնում, մի ինչ-որ վարսավիր պետք է բոլորից հավաքի այդ փաստաթղթերը, ստուգի, եւ պետք է ամեն մեկն իր փայ կաշառքը վճարի, որ իրենց ձեւակերպումները կատարեն: Սա շատ ամոթ է, եթե մենք ԵՏՄ անդամ ենք, նույն մաքսային գոտին ենք, այդպիսի վերաբերմունքի արժանի չենք:
Հ. Ա.– Ես համաձայն եմ, խնդիրներն իրականում կան, Լարսի անցակետի մասով վերջին Հայ-ռուսական միջկառավարական հանձնաժողովի ժամանակ համաձայնություն ձեռք բերվեց, եւ ռուսական կողմը մեզ տեղեկացրել է, որ այդ աշխատանքները ներկայումս տարվում են, եւ արդեն իսկ որոշակի ընթացք տրվել է: Ընդամենը մի ուղի է տրվել, բայց խոստացել են, որ այդ աշխատանքները կիրականացվեն, որի համար հստակ ժամկետ է ֆիքսված, եւ ֆիքսված է, որ մինչեւ տարեվերջ Լարսի անցակետի հետ կապված ռուսական կողմի հիմնականում այդ խնդիրները պետք է լուծված լինեն նրանց կողմից, նույնիսկ առաջարկները գծագրերով ներկայացվել են:
Ինչ վերաբերում է այն հարցին, որ մենք թույլ ենք ԵՏՄ-ում, ես գտնում եմ, որ՝ ոչ: Մեր աշխատանքային փորձը ցույց է տվել, որ լիիրավ անդամի կարգավիճակ ունենք, բայց ցանկացած հարց համաձայնեցման կարիք ունի, եւ այդ համաձայնեցման գործընթացը շատ դեպքերում որոշակի ժամանակ է պահանջում, քանի որ տարբեր կողմերն ուզում են հասկանալ խնդրի լուծումը՝ կարո՞ղ է իրենց վնաս տալ, թե՞ ոչ: Ցանկացած դեպքում իրենք իրենց շահերով են առաջնորդվում:
Քննարկումն` ամբողջությամբ
ԼՈՒՍԻՆԵ ԲՈՒԴԱՂՅԱՆ
«Առավոտ» օրաթերթ
28.11..2015
