«Ասում են՝ մեզ համար մահը սովորական է դարձել, բայց դա այդպես չէ»:
2014-ի փետրվարին, երբ հումանիտար գործունեությամբ էի զբաղված Հարասթայում, որոշեցի բարեգործական ճաշարան բացել՝ կարիքավորներին սնունդով ապահովելու համար:
Ճաշարանը որոշեցի տեղակայել մի փոքրիկ ագարակում: Այստեղ էլ հանդիպեցի ագարակի պահակին՝քառասունամյա Աբու Սթեիֆին: Նա բարի մարդ էր, որի մեղմ բնավորությունը պատերազմն ի զորու չէր եղել կարծրացնել:
Աբու Սթեիֆի յոթամյա որդին՝ Մուհամմեդը, երբեմն օգնում էր հորը: Նա մարդամոտ տղա էր, հրեշտակի պես բարի: Ես սիրեցի Մուհամմեդին, եւ բոլորովին անսպասելիորեն ինձ համար, նա էլ ինձ հետ մտերմացավ:
Կարդացեք նաև
2015-ի ապրիլի 24-ն ուրբաթ օր էր, որը սկսվեց սովորական մյուս օրերի նման: Մենք ուտելիք պատրաստեցինք Հարասթայում զոհվածների ընտանիքների համար եւ տեղավորեցինք այն մեր փոքրիկ բեռնատարում՝ բաժանելու համար: Մուհամմեդն օգնում էր մեզ դասավորել սնունդը՝խոհանոցից ներս ու դուրս անելով: Նա ուրախ էր ու հպարտ, որ իրեն էլ են գործ վստահել:
Ես մեքենայով շարժվեցի սնունդ բաժանելու եւ հազիվ երկու ժամով բացակայած կլինեի, բայց երբ վերադարձա, ինձ սարսափելի նորություն էր սպասվում: Ագարակի բակում արյան լճակ էր գոյացել, որի կողքին նստած հեկեկում էր Աբու Սթեիֆը:
Նա պատմեց, որ տանն էր, երբ պայթյունի ձայն էր լսել: Երբ վազել Մուհամմեդի հետեւից, հայտնաբերել էր որդուն դրսում՝գետնին արնաշաղախ ընկած:
Ես նստեցրի Աբու Սթեիֆին իմ փոքրիկ բեռնատարը, եւ մենք ուղեւորվեցինք Հարասթայի բժշկական կենտրոն, որտեղ Մուհամմեդին տարել էր շտապօգնության մեքենան: Տղան այնտեղ չէր: Նրա ստացած վնասվածքներն այնքան լուրջ էին, որ տղային տեղափոխել էին Դումայի քաղաքային հիվանդանոց:
Երբ հասանք Դումայի հիվանդանոց, մեզ ասացին, որ Մուհամմեդին վիրահատում էին: Երկու ժամ անց, բժիշկները դուրս եկան ու հայտնեցին, որ տղան ծայրահեղ ծանր վիճակում էր: Փոքրիկի երկու ոտքերն ու ձեռքերն անդամահատել էին: Նա ամբողջությամբ կուրացել էր:
Թողնելով Մուհամմեդին կենսապահովման սարքի հույսին՝ մենք վերադարձանք Աբու Սթեիֆի տուն: Վիշտն ուժասպառ էր արել նրան, բայց դեռ պետք է պատմեր կնոջը տեղի ունեցածի մասին: Նա հնարավորինս մեղմ նկարագրեց կնոջը դեպքը՝ բաց թողնելով Մուհամմեդի վնասվածքների հետ կապված զարհուրելի մանրամասները:
Փոքրիկի մայրը վճռել էր անպայման որդու մոտ գնալ, բայց Աբու Սթեիֆը թույլ չտվեց կնոջը՝ ցանկանալով զերծ պահել նրան որդուն նման վիճակում տեսնելուց: Նա ասաց կնոջը, որ հիվանդանոցում գիշերային այցելություններն արգելվում էին:
Հաջորդ օրը դաժան մղձավանջի էր նման: Ակնհայտ էր, որ Մուհամմեդի վնասվածքները չափազանց ծանր էին, եւ դժվար թե նրա փոքրիկ մարմինը կարողանար դիմակայակել: Մենք գիտեինք, որ նրա կյանքը մարում էր:
Երեք օր հետո փոքրիկ հրեշտակը մահացավ:
Հետագայում պարզեցինք, որ տղան թափառական կատվի էր կերակրում, երբ մոտակայքում արկ էր պայթել: Կոտորակառումբը հարվածել էր թե՛ Մուհամմեդին, թե՛ կատվին: Պարզապես կատուն ողջ էր մնացել: Մուհամմեդը թաղված է Հարասթայում: Նրա մայրն այդպես էլ չտեսավ որդուն: Մենք որոշեցինք, որ այդպես ավելի լավ կլինի, հակառակ դեպքում՝փոքրիկի այլանդակված մարմնի տեսարանը մշտապես հետապնդելու էր վշտացած մորը:
Երբ գնացի Մոհամմեդին այցի, նրա գերեզմանի վրա փոքրիկ ծաղկեփունջ ու գրություն տեսա, որտեղ ասում էր. «Հավերժ սիրով՝քո ընկեր Բիլալ Նաջիբ»:
Ինձ այնպիսի տխրություն էր համակել, որ երեք օր անց միայն կարողացա այցելել Մուհամմեդի հարազատներին՝ ցավակցությունս հայտնելու համար: Երբ փոքրիկի մայրն ինձ տեսավ, գրկեց ինձ ու արտասվեց: Նա պատմեց, թե որքան էր փոքրիկը սիրում ինձ ու որքան էր խնդրում իրեն թույլ տալ այցելել ինձ հոր հետ:
Մուհամմեդի մոր բառերից հետո մեղքի զգացում ունեի: Այնքան կուզենայի, որ նա ինձ երբեւէ տեսած ու այցելած չլիներ: Գուցե այդ դեպքում նրա կյանքը հաջողվեր փրկել:
Ոմանք ասում են, որ այստեղ՝պաշարված Արեւելյան Ղուտայում, մենք սովորել ենք մահվանը, բայց դա ճիշտ չէ: Յուրաքանչյուր ոք, ում կորցնում ենք, անփոխարինելի է, եւ յուրաքանչյուրի մահը տեւական ու տխուր հիշողություն է թողնում մեր սրտերում:
Կգա մեր փրկության օրը, բայց մեր ուրախությունը լիակատար չի լինի, քանի որ նրանք, ում հետ կուզենայինք կիսել մեր երջանկությունը, այլեւս չկան: Կորստի վիշտը մեր մշտական ուղեկիցն է լինելու, որքան էլ որ փորձենք այն անտեսել կամ թաքցնել: Կան վերքեր, որոնք երբեք չեն բուժվում, հատկապես հոգուն հասցված վերքերը:
Ֆաթեն Սամիհ Աբու Ֆարեսը IWPR-ի Դամասկոսի գրասենյակի թղթակիցն է եւ կեղծանվան տակ գրող լրագրող է՝Սիրիայի Արեւելյան Ղուտա շրջանից:
Հոդվածը հրապարակվել է IWPR-ի ՝սիրիացի լրագրողների համար գործող Դամասկոսի գրասենյակի կողմից:
4-ը նոյեմբերի, 2015թ.
Սիրիա
https://goo.gl/6LDQx8
Ֆաթեն Սամիհ Աբու Ֆարես
Հոդվածն արտատպվում է Պատերազմի և խաղաղության լուսաբանման ինստիտուտի «Համաշխարհային ձայներ» պարբերականից։
