Կիրակի օրը Երեւանում մարդիկ սգում էին Փարիզում կատարված ահաբեկչության զոհերի համար: Ինձ թվում է՝ դա մարդկային նորմալ դրսեւորում է: Բայց, դատելով որոշ մեկնաբանություններից, դա ցուցամոլություն է եւ երեսպաշտություն: Որպես «սխալ սգալու» ապացույց բերվում են տարբեր փաստարկներ: Օրինակ` որ այդ ահաբեկչությունը կազմակերպել է ոչ թե «Իսլամական պետությունը», այլ Ռուսաստանը: Կամ` Միացյալ Նահանգները: Կամ` որ «Իսլամական պետությունն» իրականում ԱՄՆ ծնունդ է: Կամ՝ եթե Արեւմուտքը մի քանի տարի առաջ չսկսեր խառնել Եգիպտոսը, Սիրիան, Լիբիան եւ Իրաքը, եթե այնտեղ մնային «նորմալ» բռնապետական ռեժիմներ, ապա այդ բոլոր դեպքերը տեղի չէին ունենա:
Չգիտեմ, թե որքանով են այդ բոլոր պնդումները ճիշտ կամ սխալ, բայց լավ չեմ հասկանում, թե ինչ կապ ունեն այդ բոլոր նկատառումները անմեղ զոհերի համար վշտակցելու հետ: Եթե, ենթադրենք, Ֆրանսիան իրեն սխալ է պահել նապոլեոնական պատերազմների ժամանակ, Ալժիրի հարցում կամ նույնիսկ նույն Սիրիայի հակամարտության պարագայում, ապա արդյո՞ք դա բավարար հիմք է ֆուտբոլային հանդիպման կամ համերգի եկած մարդկանց սպանելու համար:
Ընդհանրապես ինձ համար հասկանալի չէ այդ մշտական «ռեւերսի» հոգեբանությունը: «Ինչո՞ւ եք դուք ցավում փարիզյան ահաբեկչության զոհերի համար: Իսկ երբ…», եւ դրանից հետո գնում է որեւէ այլ չարագործության նկարագրություն: Այդ թվում՝ Հայոց ցեղասպանության: Այդ տրամաբանությամբ մենք՝ հայերս, ընդհանրապես չպիտի կիսենք որեւէ մեկի ցավը՝ պատճառաբանելով, որ 100 տարի առաջ մեր ցավը ոչ մի պետություն չի կիսել: Դա «հավերժական աբիժնիկի» հոգեբանություն է:
Մարդկության պատմության ողջ ընթացքում մարդիկ իրար կոտորում էին՝ հազարներով, միլիոններով: Դա խելահեղություն է, որին տարբեր ժամանակահատվածներում այս կամ այն կերպ մասնակցում էին բոլոր ազգերը, բոլոր պետությունները: Ներկայիս որեւէ կոտորած հնարավոր չէ արդարացնել նախորդ կոտորածներով, եթե զոհերն անմեղ, որեւէ հանցագործություն չկատարած մարդիկ են: Ինչպե՞ս կարելի է անմեղ մարդկանց սպանությունը ներկայացնել որպես «Աստծո պատիժ» կամ «արդար հատուցում» այն մեղքերի համար, որոնք տվյալ մարդիկ չեն գործել: Կամ՝ ավելի վատ. եթե ես տառապել եմ եւ ինձ ոչ ոք չի կարեկցել, ապա «արդար» կլինի, որ բոլորը տառապեն:
Կարդացեք նաև
Մարդկային վերաբերմունք պետք է դրսեւորել բոլոր դեպքերում, նեղության կամ վշտի մեջ գտնվող բոլոր ազգերի եւ պետությունների ներկայացուցիչների նկատմամբ, անկախ նրանից՝ այդ ազգերը քեզ կամ քո բարեկամներին երբեւէ նեղացրե՞լ են, թե՞ ոչ: Հակառակ դեպքում այդ «հետադարձ հայացքների» մեջ ես տեսնում եմ չարության երանգներ՝ «տեղն է ձեզ, հասնում էր ձեզ, բա որ…»: Այդպես մտածողները ինչո՞վ են ահաբեկիչներից ավելի լավը:
ԱՐԱՄ ԱԲՐԱՀԱՄՅԱՆ
Ահաբեկչությունը թույլի պատասխանն է ուժեղին իր կրած իրական կամ երևակայական վնասի դիմաց: Եվ դրա դեմ անհնար է պայքարել ուժ գործադրելով: Պետք է վերածնել ահաբեկչությունն առաջացնող պատճառը:
Նկատի ունեի՝ վերացնել
Այդպես մտածողները ինչո՞վ են ահաբեկիչներից ավելի լավը:
Այնքանով, որ սեփական ձեռքերով չեն իրականացրել ահաբեկչությունը
Տարօրինակ մեկնություն է: Կարծես հայերեն էի գրել: Ասածս ահաբեկչության արդարացում չէր: Խոսքը այն բանի մասին էր, որ ահաբեկչությունը հնարավոր է վերացնել լոկ պատճառը վերացնելով, այլ ոչ թե ռմբակոծելով, թեև հիմա դա էլ է պետք: Ալ Քաիդան վերացավ, եկավ Իսլամական պետությունը, սա կվերացնեն՝ դժբախտաբար կգա երրորդը և այլն:
Ակեքսանդր ջան, Կարենի մեկնաբանությունն իմ հոդվածին էր վերաբերում, ոչ թե պատասխան էր քո մեկնաբանությանը: Ի դեպ, համաձայն եմ թե՛ քո եւ թե Կարենի հետ:
Սիրելի Արամ, պարզ է թէ դու կը ջանաս միշտ ամէն մարդի հետ համաձայն լինել: Իրոք իւրայատուկ մի յատկանիշ, որու համար յաճախ երանի կու տամ քեզ, չասելու համար թէ նոյնիսկ երբեմն կարող են հիանալ: Ամէն դէպքում, իմաստութեան մակարդակ մըն է, որու տակաւին չեմ հասած… (Լուրջ եմ ասում… )
Ես կը համարիմ որ դիւանագիտութիւն-քաղաքականութիւն -վերլուծաբանութիւն այնքան հասառրակ բաներ դարձած են մետիաներու միջոցով որ սկսած ենք կամաց-կամաց կորսնցնել արգահատանքի-ցաւի- մարդկային առողջ արժէքներու – նոյնիսկ մարդկային մէկ ընտանիքի պատկանելիութեան բնական զգացումները , “ռոպոթներու” վերածուելու աստիճան։ Երբ աննշան ծառահատում մը կրնայ երեք երիտասարդ կեանքեր խլել,որքան երկար ճամբայ ունինք տակաւին կատարելիք homo sapiensի
մակարդակին հասնելու։ Կացութիւնը իսկապէս մտահոգիչ է։
Թերեւս պէտք է նաեւ մտածել թէ արդեօք «ահաբեկչութիւն» բառը իսկապէս վերաբերում է Փարիզում տեղի ունեցած դէպքերին: Աշխարհի Պատմութեան մէջ տեղի են ունեցել բազմաթիւ տեսակի ահաբեկչութիւններ, սակայն անոնցմէ ոչ մէկը կարելի չէ բաղդատել Նոյեմբեր 1Յ ՁՕ15-ին Փարիզում կատարուածի հետ:
Գալով այս խմբագրականի հիմնական նիւթին, վերեւ Կարենի ասածը կարող է մի քիչ չափազանցեալ լինի:
Փարիզի ջարդի նկատմամբ կայ մի առարկութիւն, զորս կարելի է գոնէ ընդունելի նկատել – առ ի յարգանք ուրիշ անմեղ զոհերի եւ անոնց սգաւոր ընտանինքներին -՝ ինչո՞ւ այսքան խտրականութիւն, նոյնանման արարքների զոհերի հանդէպ վշտակցութեան մէջ, այսօր իսկ, ներկայ օրերին, եւ նոյն խնդրի կապակցութեամբ:
Այսինքն, օրինակի համար, մի շաբաթ առաջ Լիբանանում եւս նոյն ճիհատիսդները մասսական սպանդ գործեցին, ռումբի պայթումով: Աշխարհի կարեկցութեան հակազդեցութիւնը, այդ ջարդի նկատմամբ, գրեթէ աննշան է, բաղդատելով Փարիզի դէպքից յետոյ համաշխարհային իրարանցումին հետ:
Ուրեմն, մարդկային կեանքը տարբեր արժէքնե՞ր ունի, ըստ աշխարհագրական չափանիշների: Մարդկային կորուստի ծանրութիւնը կախեալ է մեռնողի քաղաքացիութենէ՞ն, ապրած երկրէ՞ն…
Երեւի, լիովին անիմաստ հարցադրանք չէ: Եւ վստահաբար ոչ՝ արիւնարբու բարբարոսութեան հեղինակը լինելու համազօր կեցուածք…
Որեւէ կոտորած կարելի է արդարացնել կամ չարդարացնել։ Երկրի շահէն կախուած է։ Որպէս մարդ կրնաս կարեկցիլ որեւէ ողբերգութեան։ Այդ պէտք չէ շփոթել երկրի դիրքի հետ։ Հեղինակը շատ ճիշտ կըսէ, որ ոչ մէկ կոտորած պէտք է նախորդ կոտորածով արդարացնել։ Այլ միայն ներկայ շահերով։ Եթէ երկրի մը շահերը ներէ կոտորելը, կրնայ կոտորել։ Վկայ է 1915-ի ջարդը։ Ոչ մէկ ազգ բաժնեց մեր ցաւը։ Իսկ Թուրքիան ամէնուն կողմէ յարգուած պետութիւն է։ Յայտարարութիւնները մի շփոթէք իրենց գործնական դիրքերուն հետ։