Պայմանագիրը ստորագրելուց առաջ պետք է ուշադիր
կարդալ, իսկ երաշխավոր դառնալուց՝ լավ ծանրութեթեւ անել
Կենտրոնական բանկը ֆիզիկական անձանցից 2015թ. հոկտեմբերի 1-ի դրությամբ 116 գրավոր դիմում-բողոք է ստացել, իսկ ԿԲ-ում գործող թեժ գծով՝ 992 հեռախոսազանգ: Թե՛ գրավոր դիմում-բողոքների, թե՛ հեռախոսազանգերով ստացված բողոքների հիմնական թիրախը եղել են բանկերը, համապատասխանաբար՝ 81% եւ 65% համամասնությամբ: Բանկերից բացի՝ սպառողները դժգոհել են նաեւ ապահովագրական ընկերություններից եւ վարկային կազմակերպություններից:
2007 թվականից ի վեր Կենտրոնական բանկում գործող սպառողների շահերի պաշտպանությամբ զբաղվող ստորաբաժանումը, որի հիմնական գործառույթը ֆիզիկական անձանց շահերի պաշտպանությունն է եւ քաղաքացիների ֆինանսական կրթումը, ուսումնասիրելով այդ բողոքները, իր լիազորությունների շրջանակներում իրականացնում է համապատասխան վերահսկողական միջոցառումներ:
«Առավոտի» հետ զրույցում Կենտրոնական բանկի Շուկայի վարվելակերպի կարգավորման եւ վերահսկողության կոորդինատոր Սեւակ Միքայելյանը նշեց, որ, բնականաբար, բողոքների մեջ կան այնպիսիք, որոնց հասցեատերը Կենտրոնական բանկը չէ: Որպես օրինակ նա բերեց Խնայբանկերում մարդկանց ավանդների վերադարձի հետ կապված խնդիրները. «Ավանդների վերադարձի վերաբերյալ հարցերի հասցեատերը աշխատանքի եւ սոցիալական ապահովության նախարարությունն է, սակայն, բնականաբար, եթե մարդիկ մեզ զանգում են, մեր աշխատակիցները առնվազն ուղղորդում են նրանց, անպատասխան չեն թողնում»: Մեր հարցին, թե սպառողները ամենաշատը ի՞նչ խնդրով են դիմում Կենտրոնական բանկին, պարոն Միքայելյանը պատասխանեց. «Ամենատարածված բողոք-հարցում-խնդրանքները վերաբերում են վարկային պայմանագրերի վերանայմանը: Քաղաքացիները դիմում են ԿԲ-ին՝ խնդրելով, որ միջնորդենք այս կամ այն բանկին, վարկային կազմակերպությանը, որպեսզի վերանայվեն իրենց վարկային պայմանագրերը՝ երկարաձգվի ժամկետը, վերանայվեն պայմանները, «շտկվի» վարկային պատմությունը: Իրենք ընդունում են փաստը, որ պատշաճ չեն կատարել վարկային պարտավորությունը, եւ խնդրում են միջամտություն կատարել»: Մեր հարցին՝ մի՞թե Կենտրոնական բանկը որեւէ լծակ ունի՝ ներազդելու առեւտրային բանկերի վրա, մասնագետը պատասխանեց. «ԿԲ-ն չի կարող, ավելին՝ օրենքն արգելում է միջամտել ցանկացած ֆինանսական կազմակերպության ընթացիկ գործունեությանը: Իսկ պայմանագրի դրույթները վերանայել հնարավոր է միայն քաղաքացու եւ կազմակերպության փոխադարձ համաձայնության դեպքում՝ բանակցությունների արդյունքում»:
Կարդացեք նաև
Այդուհանդերձ, Կենտրոնական բանկը քաղաքացիներին օգնելու համար բանկերի եւ մյուս ֆինանսական կազմակերպությունների առջեւ պարտադիր պահանջներ է դրել, որոնք ինչ-որ չափով կնպաստեն սպառողների շահերի պաշտպանությանը: Օրինակ՝ հաշվի առնելով քաղաքացիների շրջանում տիրող համատարած միտումը՝ չկարդալ իրենց իսկ կողմից ստորագրվող պայմանագրերը, ԿԲ-ի պահանջով բանկերի եւ վարկային կազմակերպությունների աշխատակիցները պարտավոր են քաղաքացիների ուշադրությունը հրավիրել պայմանագրերում առկա էական կետերի վրա, որպեսզի քաղաքացին բավարար տեղեկություն ունենա, իրազեկված որոշում կայացնի: Հստակ պահանջ կա, որ բանկը պարտավոր է 30 օրը մեկ քաղաքացուն քաղվածք տրամադրել իր ունեցած ավանդային կամ ընթացիկ բանկային հաշվի վերաբերյալ: Եվ այսպես շարունակ: Երբ Ս. Միքայելյանից հետաքրքրվեցինք՝ դիմում-բողոքների ո՞ր մասն է լուծվում հօգուտ սպառողի, նա հստակեցրեց, որ Կենտրոնական բանկը իրավասություն չունի սպառողի բողոքի հիման վրա լուծել նրա եւ ֆինանսական կազմակերպության միջեւ առկա հարցը, այլ այդ բողոքի հիման վրա ԿԲ-ն ուսումնասիրություն է սկսում, եւ եթե պարզվում է, որ առկա է որեւէ օրենքի կամ ենթաօրենսդրական ակտի դրույթի խախտում տվյալ ֆինանսական կազմակերպության կողմից, իրականացնում է կոնկրետ գործողություն՝ նախազգուշացնում է, տուգանում է եւ այլն: Իսկ որպեսզի տվյալ քաղաքացու խնդիրը լուծվի, ասենք՝ այսինչ բանկը ավելի քիչ տոկոսներ է տվել ավանդի համար, քան նախատեսված է պայմանագրում (այդ խախտման համար Կենտրոնական բանկը կպատժի բանկին), քաղաքացին պետք է դիմի Ֆինանսական հաշտարարի գրասենյակ, որի միջնորդությամբ կվերականգնվի քաղաքացու կրած վնասը:
Հայտնի է, որ օրենքի չիմացությունը չի ազատում օրենքները կատարելու պարտավորությունից: Եվ մարդիկ հաճախ խնդիրների առջեւ են կանգնում, մասնավորապես՝ ֆինանսական կազմակերպությունների հետ կապված, քանի որ բավարար չափով իրազեկված չեն իրենց իրավունքների եւ մանավանդ՝ պարտավորությունների վերաբերյալ: Արդյոք ԿԲ-ն այս ուղղությամբ աշխատանքներ տանո՞ւմ է՝ մեր հարցին պարոն Միքայելյանը պատասխանեց. «Ինչպես արդեն նշեցի, Կենտրոնական բանկը բազմաթիվ պահանջներ է դրել ֆինանսական կազմակերպությունների առջեւ, որոնք պիտի օգնեն սպառողներին: Սակայն ամեն ինչ անարդյունավետ կլինի, եթե քաղաքացին դրանց մասին տեղյակ չի: Երկու կողմերն էլ պետք է տեղեկացված լինեն, մեր խնդիրն է նրանց միջեւ տեղեկատվական բնական անհավասարակշռությունը՝ հօգուտ ֆինանսական կազմակերպության, որոշակի բալանսի բերել: Այդ իսկ պատճառով իրականացնում ենք ֆինանսական կրթում, քաղաքացիների իրազեկվածության մակարդակի բարձրացում: Այդ նպատակով Կենտրոնական բանկը բազմաթիվ միջոցառումներ է իրականացրել՝ ուղղված տարբեր թիրախային խմբերին՝ դպրոցականներին, գյուղացիներին, ուսանողներին եւ այլն: Գործարկել ենք abcfinance.am կայքը, որտեղ զետեղված է ֆինանսական կազմակերպությունների կողմից մատուցվող պրոդուկտների վերաբերյալ պարզ եւ մատչելի տեղեկատվություն, ասենք՝ որ բանկը ինչպիսի վարկեր է տրամադրում՝ ինչ փաստացի տոկոսադրույքով, ինչպիսի ավանդներ է ներգրավում եւ ինչ պայմաններով: Այս կայքի միջոցով կարելի է անգամ համեմատել, թե ձեր նախընտրած պայմաններով ամենահարմար ավանդը կամ ամենամատչելի վարկը ո՞ր կազմակերպությունն է տրամադրում»:
Հաճախ մարդիկ հպարտանում են, թե «կյանքում վարկ վերցրած չկամ», դրան ի պատասխան՝ ֆինանսիստները սիրում են ասել, որ դա խոսում է վատ վարկային պատմություն ունենալու մասին: Շատերն էլ վարկային պատմություն ասվածը ասոցացնում են «սեւ ցուցակի» հետ, որով մարդկանց անգամ սոցիալական գովազդներում են վախեցնում: Ըստ Սեւակ Միքայելյանի՝ ոչ մի սեւ ցուցակ էլ գոյություն չունի, կա վարկային բյուրո, որտեղ կուտակված են մեր քաղաքացիների վարկային պատմությունները՝ ինչ վարկեր է վերցրել, ինչպես է կատարել վարկային պարտավորությունները, ուշացումների չափերը եւ այլն: «Այս ողջ տվյալները հավաքագրվում են ֆինանսական կազմակերպությունների կողմից եւ տրամադրվում վարկային բյուրոյին, որտեղ ստեղծվում է քաղաքացու վարկային պատմությունը: Յուրաքանչյուր քաղաքացի իրավունք ունի տարեկան մեկ անգամ անվճար, իսկ հավելյալ անգամ՝ որոշակի վճարի դիմաց ստանալ իր վարկային պատմության մասին զեկույցը»: «Հնարավո՞ր է շտկել վատ վարկային պատմությունը»՝ սա ամենահաճախ տրվող հարցերից է, որի պատասխանը, ավաղ, միակն է՝ դա պատմություն է, որը հնարավոր չի փոխել: Միակ դեպքը, երբ հնարավոր է փոփոխություն կատարել վարկային պատմության մեջ, այն է, երբ ինչ-ինչ տեխնիկական պատճառով սխալ տվյալներ են տրամադրվել: Վատ վարկային պատմություն ունեցողների համար կա, սակայն, մի հուսադրող կետ. վարկային զեկույցների կյանքը ընդամենը հինգ տարի է: Այսինքն՝ զեկույցներում արտացոլվում է դիմելու պահից նախորդ հինգ տարիների իրավիճակը: Դա վերաբերում է ընդհանուր վարկային պատմությանը, սակայն յուրաքանչյուր ֆինանսական կազմակերպություն ունի իր սեփական արխիվը, որում կարող է պահպանվել տվյալ քաղաքացու ֆինանսական վարքի վերաբերյալ շատ ավելի երկար պատմություն: Այլ խոսքերով՝ եթե որեւէ բանկում վատ վարկային պատմություն եք ձեւավորել, նոր վարկ ստանալու համար դիմեք այլ բանկի՝ հինգ տարի անց: Ի դեպ, վարկային զեկույցներում արտացոլվում է ոչ միայն ձեր անձնական վարքագիծը՝ վարկային պարտավորությունները կատարելու առումով, այլեւ այն անձանց, ում վարկ ստանալու համար դուք երաշխավոր եք կանգնել: Այնպես որ՝ ֆինանսիստները զգուշացնում են՝ որեւէ մեկին երաշխավոր կանգնելուց առաջ լավ ծանրութեթեւ արեք:
ՄԵԼԱՆՅԱ ԲԱՐՍԵՂՅԱՆ
«Առավոտ» օրաթերթ
14.11..2015
