«Փերինչեքն ընդդեմ Շվեյցարիայի» դատական գործի ՄԻԵԴ Վերին պալատի հոկտեմբերի 15-ին հրապարակած 130 էջանոց վճիռը մեկնաբանում է Շվեյցարիա-Հայաստան ընկերակցության պատվո նախագահ Սարգիս Շահինյանը:
– Պարոն Շահինյան, ասում եք հայ համայնքը ցնցված է: Անսպասելի՞ էր նման վճիռը:
– Անսպասելի չէր: Հայ համայնքը ցնցված է ոչ այդքան որոշումեն, որքան որոշումների պատճառաբանություններեն: 17 դատավորների մեծամասնությունը ակնհայտ մակերեսային ձեւով մոտեցավ Փերինչեքի «ցեղասպանությունը ժխտելու դրսեւորումներին» նախապատրաստությանը, հայտարարություններին, դիտավորությամբ կիրառմանը:
– Ի՞նչն էր պատճառը Ձեր կարծիքով:
Կարդացեք նաև
– Կարծում եմ իրականության մեջ ունեցանք այն դժբախտությունը, որ Թուրքիո պետության կարեւորությունն այս տարվա հենց սկզբից ընդգծվեց, Միջին Արեւելքի մեջ տեղի ունեցած ճգնաժամին համեմատ եվրոպական երկիրները չեն ուզած քաղաքական հարված հասցնել այդ երկրին:
– Վճռի հրապարակումից հետո Հայաստանում մոտավորապես այսպես ընդհանրացրեցինՙ Հայաստանը գոհ է, Սփյուռքը գոհ է: Սփյուռք ասելով նկատի ունեին ՀՅԴ: Ձեզ ծանո՞թ է Սփյուռքի այլ կազմակերպությունների դիրքորոշումը:
– Ոչ, ծանոթ չէ: Համաձայն չեմ ոչ ՀՀ գլխավոր դատախազի, ոչ էլ երկու փաստաբանների վերջնական մեկնաբանության հետ, որոնք պաշտպանեցին Հայաստանի դիրքորոշումը: Մեծ համակրանք ունեի եւ ունեմ Հայաստանի գրավոր մասնակցության վերաբերյալ, որ ներկայացրին Վերին պալատինՙ խնդրին աջակցելու ընթացքում: Բայց նրանցՙ հունվարի 28-ի մոտեցման հանդեպ նույնը չեմ կարող ասել, քանի որ դա եղավ գրեթե այն ուղղությամբ, որը ջանք էր թափում պատճառաբանել ցեղասպանության պատմական իրողությունը, այնինչ պահանջվում էր փաստել, թե որն էր Փերինչեքի ժխտողական արտահայտությունների համեմատ Զվիցերիո վիրավորված հայերի իրավունքը: Դա բավարար ձեւով չբացատրվեց ոչ Հայաստանի կողմե, ոչ ալ Զվիցերիո ներկայացուցչին կողմե: Իհարկե վերջինս փորձեց ավելի հստակ մոտենալ խնդրին, բայց չկարողացավ: Միակ կազմակերպությունը, որ այդ ուղղությամբ շեշտ դրավ, եղավ Շվեյցարիա- Հայաստան ընկերակցությունըՙ իր գրավոր մասնակցության մեջ: Այդ փաստարկը դատարանը ստիպած եղավ ներառել իր վճիռին մեջ: Ի միջի այլոց, հայ ժողովուրդին արժանապատվության պաշտպանությունը բավական վատ ձեւով է արտահայտված վճռին մեջՙ վկայակոչում է 8-րդ հոդվածը, սակայն հակակշռելով միտքի արտահայտության բացարձակ ազատությանը, նախապատվություն է տրվում այս վերջինին: Նույն բանը չպիտի ըլլար, եթե հայերի փոխարեն հրեաներու արժանապատվության խնդիրը դրված ըլլար:
– Շվեյցարական թերթերը փաստում ենՙ մամուլը այս վճռից հետո երկու մասի է բաժանվել: Աջակողմյան տրամադրությունների ֆոնին ինչպիսի՞ զարգացում եք ակնկալում. հասարակությունն իր վերաբերմունքը կփոխի՞ Հայոց ցեղասպանության ժխտողականությունը պատժելու հարցում. արդյոք նահանջ չի՞ գրանցի:
– Չեմ կրնար արտահայտվիլ այդ ուղղությամբ, քանի որ սա առաջին հերթին ղեկավարության հետ կապված խնդիր է: Ինչ կվերաբերի խորհրդարանի եզրին մեջ տանելիք գործունեություններին, ունինք մեծ պատասխանատվություն մարդկանց փաստելու, համոզելու, որ 1- ինՙ մեր ներկա օրենքը որեւէ փոփոխման ենթարկելու կարիք չկա, 2-րդՙ Հայոց ցեղասպանության ժխտողականությունը պատժվելու ենթակա ոճիր է: Այն ինչ պիտի ընենքՙ մանկավարժական գործունեությունն առաջ տանիլն է զանազան մակարդակներով, քաղաքական, մեդիատիկ, ժողովրդական եզրում հասկացնելու համար, թե ոչ մի տարբերություն չկա Շոայի եւ Հայոց ցեղասպանության ժխտողականության միջեւ:
– Ձեզ դավաճանված զգու՞մ եք:
– Ես ինքզինքի՛ս առջեւ պատասխան պիտի տամ: Խիղճս լիովին հանգիստ է: Ումի՞ց պիտի դավաճանված զգամՙ նույն դատավորներից, որոնց կթելադրեն այն նույն ուժերը, որ 1915- ին, 16-ին, 17- ին, 18-ին, 20, 21, 22- ին, 23- ին եւ առհասարակ մեզ մինակ թողեցին: Նրանք այսօրվա դավաճանները չեն: Միակ զենքը, որ կգործե, ուժն է: Մենք տկար էինք: Մեր մասնակցությունը թուղթե էր, մեր հակառակորդին մասնակցությունըՙ երկաթե, գուցե հիշենք 1878-ը: Ոչ, ես դավաճանված չեմ զգում, դա չափազանցված կլինի: Ուղղակի նվազեցման հասկացողություն կար: Բայց դա մի քիչ շատ դյուրին բացատրություն էր:
Ես ամբողջը սեւ ներկելու իրավունք չունեմ, կան կետեր ալ, որ կարեւոր են, ինչ խոսք: Ի տարբերություն առաջին վճռի, այս անգամ Հայոց ցեղասպանության իրավական սահմանումը հարցականի տակ չի դրվել, բայց ոչ թե այն բանի համար, որ իրենք ասել են, թե չեն ուզում այդ իրողությունը կասկածի տակ դնել, այլ որովհետեւ դատավորները մերժեցին ցեղասպանության իրավական սահմանումը տալ: Հայ դատը չի սահմանվիր միմիայն ցեղասպանության իրավական սահմանումով, մե՛նք կանք, առաջին հերթին անձը կա, իր արժանապատվությունը կա: Երբ անձի արժանապատվությունը ոտնահարվում է, որեւէ մեկը իրավունք չունի ասելուՙ սա մեծ հաղթանակ է հայ ժողովրդի համար, ոչ ալ Հայաստանի համար: Հայաստանը դժբախտաբար ցույց տվավ, որ այսքան տարի իր ժողովուրդին արժանապատվությունը իր սահմանին մեջն ալ չի կրցավ պաշտպանել, ուր մնացՙ սահմանից դուրս: Սա է բուն պայքարը: Մենք պիտի հագվինք համեստության շատ ավելի հաստ վերարկու եւ նոր սկսինք գործելՙ լուռ, սիստեմատիկ, նպատակասլաց, սլոգանային մոտեցումը լուրջ չէ:
ԱՆԱՀԻՏ ՀՈՎՍԵՓՅԱՆ
Հարցազրույցն ամբողջությամբ՝ «Ազգ» շաբաթաթերթի այսօրվա համարում
