Մի պահ վերանալով սահմանադրական փոփոխությունների հետին նպատակների, օրինականության և նպատակահարմարության հարցերից և մնալով զուտ բովանդակային հարթության մեջ՝ կարելի է հաստատել, որ դեկտեմբերի 6-ին հայ ժողովրդի առջև դրվում է մեկ հիմնական հարց՝ մնալ այսօրվա գործող կիսանախագահական համակարգո՞ւմ, թե՞ անցնել ամբողջական խորհրդարանական համակարգի:
Դժբախտաբար առաջարկված սահմանադրությունում խորհրդարանական համակարգը բնորոշող հիմնարար դրույթը՝ հոդված 89-ը, այնպիսի անորոշ և հեղհեղուկ ձևակերպում է ստացել, որ խորհրդարանական համակարգի անցնելու կամ չանցնելու մասին մենք կարող ենք իմանալ հանրաքվեից հետո սպասվող ընտրական օրենսգրքի փոփոխություններից հետո:
Այլ կերպ ասած, խորհրդարանական համակարգի անցնելու կարևորագույն այս հարցը փաստորեն որոշում է ոչ թե ժողովուրդը, այլ այսօրվա խորհրդարանական մեծամասնությունը:
Օրինակ, ապագայում ընդունվող ընտրական օրենսգիրքը կարող է արձանագրել, որ «եթե խորհրդարանական ընտրության արդյունքում որևէ կուսակցություն կամ դաշինք կայուն մեծամասնություն չի հավաքում, ապա առաջին տեղը գրաված կուսակցությանը կամ դաշինքին իրավունք է տրվում երկու շաբաթվա ընթացքում ձևավորել կոալիցիա՝ հակառակ դեպքում անցկացվում է ընտրությունների երկրորդ փուլ, որին մասնակցում են առաջին երկու տեղերը գրաված կուսակցությունները կամ դաշինքները»: Դա կնշանակի, որ մենք փաստորեն անցել ենք ոչ թե խորհրդարանական, այլ միակուսակցական, մենաշնորհային կառավարման համակարգի:
Կարդացեք նաև
Ոչինչ չի խանգարում, որ այսօրվա քաղաքական մեծամասնությունը նման դրույթ ամրագրի հետագայում ընդունվող ընտրական օրենսգրքում: Մինչդեռ իրական խորհրդարանական համակարգ կլինի այն դեպքում, երբ հենց սահմանադրության տեքստում ամրագրվի, որ եթե առաջին տեղը գրաված ուժը չի կարողանում նախատեսված ժամկետում կոալիցիա ձևավորել, այդ իրավունքը տրվում է երկրորդ տեղը գրավածին, ապա երրորդ տեղը գրաված քաղաքական ուժին, իսկ այս բոլորի անհաջողության դեպքում արդեն անցկացվում են խորհրդարանական նոր ընտրություններ, որոնց մասնակցում են բոլորը:
Ահա սա է խորհրդարանական համակարգի տառն ու ոգին, որը բացակայում է առաջարկվող սահմանադրության տեքստում:
Վարդան ՕՍԿԱՆՅԱՆ
Հայաստանի նախկին ԱԳ նախարար
ԱԺ պատգամավոր
