Գորիսի գումարտակի առաջին հրամանատարն ինքս եմ եղել՝ նշանակված Վազգեն Սարգսյանի կողմից, իսկ հիմնադրման գործընթացը սկսվել էր զինվորական կոմիսարիատի, սահմանապահ պարետատան հովանու ներքո: Իմ նշանակման օրը միանգամից 25 ազատամարտիկ անդամագրվեց գումարտակին, որը շարունակություն ունեցավ: Մի քանի օր անց, երբ Սպարապետը եկավ Գորիս, տեսավ ամեն ինչ, գոհություն հայտնեց: Սակայն ես մտադիր չէի շարունակել ձեւավորվող գումարտակի ղեկավարումը եւ խնդրեցի այլ աշխատանքի տեղափոխել ինձ: Վազգեն Սարգսյանը համաձայնեց: Առաջ եկավ նոր հրամանատարի նշանակման հարցը: Պարզվեց, որ ե՛ւ Վազգենը, ե՛ւ ես, ե՛ւ Գորիսի ազատամարտիկները նույն մտադրությունն ունենք՝ գումարտակի հրամանատար կարող է լինել միայն Սուրիկ Խաչատրյանը, որի կազմակերպական ունակությունները հայտնի էին պատերազմի նախորդ փուլից: Նրա հեղինակությունն ընդունում էին բոլոր զինված խմբավորումներն ու տարածաշրջանի ինքնապաշտպանական ջոկատները: Դրան հաջորդեց Վազգեն Սարգսյանի հրամանը: Կարճ ժամանակում Սուրիկ Խաչատրյանը կարողացավ ավարտել գումարտակի ձեւավորումը, ստեղծել մարտունակ եւ կարգապահ զինվորական ստորաբաժանում, որը մասնակցեց բազմաթիվ մարտական գործողությունների:
Ինչ վերաբերում է Վահան Շիրխանյանի արտահայտություններին…
Նա ոչ միայն ստում է, այլեւ իր աննշանակ անձը կարեւորելու ուշացած փորձեր է անում:
Մտովի տեղափոխվենք 1990-94 թվականների Գորիս եւ հայ-ադրբեջանական սահմանի Զանգեզուրի հատված:
Կարդացեք նաև
Ո՞վ էր Վահանը, ո՞վ էր նրան ճանաչում կամ լուրջ ընդունում:
Ո՞վ էր նա, որ գումարտակ ստեղծեր, գումարտակի հրամանատար նշանակեր կամ չնշանակեր:
Ի՞նչ կապ ուներ այդ մարդն այն ժամանակ Գորիս-Լաչին կամ Գորիս-Կուբաթլի սահմանագծում տեղի ունեցող ռազմական իրադարձությունների հետ:
Գիտե՞ք, թե քանի-քանի նման մարդիկ էին այդ օրերին գալիս Գորիս, թամաշա անում ու հեռանում: Ինքն էլ նրանցից մեկն էր:
Մի դրվագ եմ հիշում միայն նրա հետ կապված. Երեւանում խնդրում էր իմ միջնորդությունը, որ ընդգրկվի ՀՀՇ ղեկավար կազմում:
Հա, մի անգամ էլ, Լաչինի միջանցքն ազատագրելուց հետո Հայաստանից Ղարաբաղ մեկնող բեռնատարների շարասյունն էր ուղեկցում:
Մելիքսեթ Պողոսյան, գնդապետ, Տեղի ինքնապաշտպանական ջոկատի հրամանատար Արցախյան պատերազմի տարիներին
Ինչպե՞ս կարող էր Վահան Շիրխանյանը 3-րդ գումարտակի մասին նման անստույգ եւ ստահոդ արտահայտություններ թույլ տալ:
Ես այդ գումարտակի վաշտերից մեկի հրամանատարն էի ի սկզբանե, եւ միայն իմ վաշտում, հենց սկզբից, 125 ազատամարտիկ կար, կարող եմ հիմա նրանցից յուրաքանչյուրի անուն-ազգանունը ներկայացնել՝ իրենց ամրացված զենքի համարներով: Կարող եմ թվարկել 3-րդ գումարտակի մասնակցությամբ տեղի ունեցած մարտական գործողություններն օրերով եւ մանրամասն:
Եվ այդ ամենը՝ Սուրիկ Խաչատրյանի հրամանատարությամբ:
Պատերազմի ժամանակ Գորիսի տարածաշրջանից 79 հոգի զոհվեց մարտական գործողությունների ընթացքում, բազմաթիվ վիրավորներ ունեցանք մարտական գործողությունների ժամանակ, որոնցից 93 հոգու կյանքը հետագայում նույնպես հնարավոր չեղավ փրկել: Այդ զոհերի մի մասը 3-րդ գումարտակի մարտիկներ էին, ինչպե՞ս կարելի է դա մոռանալ:
Պատիվ չի բերում Վահան Շիրխանյանին…
Գոնե գումարտակի նահատակներին չուրանանք:
Մենք մեր երեխաներին, գալիք սերնդին միայն ճշմարտությունը պետք է ասենք, այլապես Արցախյան գոյակռվի բարոյական իմաստը կկորցնենք վերջնականապես:
Մուշեղ Խոյլունց, գնդապետ, Գորիսի շրջանի, ապա Սյունիքի տարածաշրջանի ոստիկանության պետ 1991-96թթ.
Պաշտոնի բերումով մասնակցել եմ այդ օրերին Սյունիքում տեղի ունեցող գրեթե բոլոր կարեւոր իրադարձություններին:
Վահանը ճիշտ չի ասում:
Ո՞վ էր ինքը, որ հրաման տար կամ հրաման պատռեր, շենք կամ զենք հատկացներ գումարտակին…
Ճակատագրական այդ օրերի մասին այդկերպ մտածելն ու խոսելն անլրջություն է:
Ինքն ավելի շատ դիվանագետ մարդ էր՝ կողքից հանգիստ նայող եւ միայն վերջում ղեկավարությանը հաճո կարծիք հայտնող:
Որոշողը, ասողը Վազգեն Սարգսյանն էր:
Մասնակցել եմ Սուրիկ Խաչատրյանի նշանակմանը: Բոլորս գտնում էինք, որ դժվարին այդ վիճակում միայն Սուրիկը կարող է բոլոր զինված խմբավորումներին եւ ինքնապաշտպանական ջոկատներին իրար գլխի հավաքել:
Եվ դա նրան հաջողվեց, լավ հրամանատար եղավ:
Աշոտ Մինասյան, «Սիսական» ջոկատի հրամանատար
Մի բան է առավել ինձ անհանգստացնում՝ ի՞նչ բարոյական իրավունքով են մարդիկ հետին թվով դատավորի, պատմաբանի ու ռազմագետի դեր ստանձնում եւ ոտքի վրա, ինչ-որ մեկին խայթելու, ցավ պատճառելու համար պատմություններ ու հիշողություններ մոգոնում: Եվ մինչեւ ե՞րբ: Մինչեւ ե՞րբ պետք է այդպես՝ սիրողական մակարդակով, այստեղից-այնտեղից լսած կցկտուր տեղեկություններով Արցախյան հերոսամարտի տարեգրություն հորինվի ու հրամցվի հանրությանը:
Գորիսի գումարտակի եւ նրա հրամանատար Սուրիկ Խաչատրյանի մասին Վահան Շիրխանյանի արտահայտությունները ոչ միայն սիրողական մակարդակի են, այլեւ ոչ արժանահավատ: Նրա թիկունքային գրասենյակի պատուհանից դժվար թե տեսանելի լիներ սահմանագծի մարտական անցուդարձը…
Եվ եթե այսօր՝ պատերազմի մասնակիցներիս կենդանության օրոք, Արցախյան գոյամարտի պատմությունն այդքան հեշտությամբ են աղավաղում, ապա կարելի է պատկերացնել, թե ինչ է լինելու մեզանից հետո:
Արկադի Ծատուրյան, Գորիսի պատերազմական շրջանի տարեգիրներից, 3-րդ գումարտակի մարտական ուղու մասին ուսումնասիրության հեղինակ
1992թ. մայիսի 27-ին Գորիսի դրամատիկական թատրոնի շենքում տեղի է ունենում ժողովրդական մարտիկների հավաք, որին մասնակցում են Գորիս քաղաքի եւ շրջանի գյուղերի աշխարհազորային միավորումների ներկայացուցիչներ, Պաշտպանության խորհրդի անդամներ, իշխանությունների ներկայացուցիչներ, ՀՀ պաշտպանության նախարարության բարձրաստիճան սպաներ:
Նշանավոր այս հավաքին մասնակցում եւ բացատրություններ է տալիս ՀՀ ՊՆ մարտական պատրաստության վարչության պետ, գեներալ-մայոր Մ.Սարգսյանը, ով ընթերցում է Վազգեն Սարգսյանի հրամանը՝ Սուրեն Խաչատրյանին գումարտակի հրամանատար նշանակելու մասին:
1992թ. գարնան վերջին եւ ամառվա սկզբին Գորիս քաղաքի եւ շրջանի բոլոր գյուղերի ինքնապաշտպանական ջոկատներն ու բոլոր զինյալ խմբերը մտնում են Սուրիկ Խաչատրյանի հրամանատարությամբ գործող գումարտակի մեջ:
Հոդվածն ամբողջությամբ՝ «Սյունյաց երկիր» շաբաթաթերթում
ՆԱՏՕ-ականները դա չեն ներում Սուրիկ Խաչատրյանին
Դոկտոր դարձավ, հիմա էլ երևի գեներալ դառնա: