Ըստ ՀՀ վաստակավոր արտիստ Արամ Թալալյանի,
օտարերկրացի երաժիշտները պետք է հետք թողնեն Հայաստանում
Երեւանի պետական կոնսերվատորիայի դոցենտ, դիրիժոր, թավջութակահար, ՀՀ վաստակավոր արտիստ Արամ Թալալյանի հետ «Առավոտի» զրույցը երաժշտության ոլորտի առաջնահերթությունների ու խնդիրների մասին էր: Պարոն Թալալյանից հետաքրքրվեցինք՝ արդյոք հայ կոմպոզիտորները հավուր պատշաճի պրոպագանդվո՞ւմ են Հայաստանում: «Ի՞նչ է պրոպագանդան երաժշտության ասպարեզում, դա նշանակում է պարբերաբար կատարել կոմպոզիտորի գործերը, որպեսզի ունկնդիրը ծանոթ լինի, պահանջ ունենա նորից լսելու: Ես հետեւյալ պատկերացումն ունեմ, որը հիմնված է եւ պատմական փորձի վրա, եւ անձնական՝ ինչ-որ գրվում է, պետք է նվագել: Պատմությունը ցույց կտա՝ ինչը պետք է մնա, ինչը՝ ոչ: Չի կարելի սեփական ճաշակը թելադրել կամ որակավորել՝ սա ինձ դուր է գալիս, մյուսը՝ ոչ, դա սիրողական կատեգորիա է, մինչդեռ պրոֆեսիոնալը պետք է նվագի ամեն ինչ ու պետք է նվագի շատ լավ: Մեր խոշոր հիմնարկների ղեկավարներ այսօր ղեկավարվում են ընդամենը իրենց անձնական ճաշակով, նվագում են միայն որոշ մարդկանց որոշ ստեղծագործություններ, անընդհատ կրկնվում են, նույնիսկ նրանց մատուցած պատմական շեդեւրներն են անընդհատ կրկնվում, դրա համար լսողը չի զարգանում, դրա համար էլ ունկնդիրը չի զարգանում, համերգներն էլ անցնում են կիսադատարկ դահլիճներում»,- ասաց ճանաչված երաժիշտը: Իսկ ինչ է մտածում այն մասին, որ կոմպոզիտորին ստեղծագործություններ պատվիրելու մշակույթն այսօր մի տեսակ «ակտիվ» չէ:
Պարոն Թալալյանը կարծում է, որ այդ մշակույթը դեռեւս պահպանվում է. «Լծակներ կան, մշակույթի նախարարությունն անընդհատ պատվիրում է, որոշակի ֆոնդեր կան, հատուկ հատկացվում են, եւ Կոմպոզիտորների միությունը բաշխում է: Թեեւ, անկեղծ ասած, այդ ֆոնդերը անվերջ չեն: Իմիջիայլոց, մեր շատ կոմպոզիտորներ կապեր ունեն արտասահմանում, իրենք եւ դրսում են կատարվում, եւ հրատարակվում՝ վաճառելով իրենց որոշ ստեղծագործությունների իրավունքները, օրինակ՝ «Սիկորսկի» հրատարակչությանը: Ի թիվս այլոց, Ալեքսանդր Հարությունյանի գործերը, Արամ Խաչատրյանի ամբողջ արխիվը, նույնիսկ Հայաստանի օրհներգը, «Սիկորսկին» է տնօրինում: Եթե մի օր Հայաստանը որոշի օրհներգը հետ բերել, կընկնի «Սիկորսկու» «ճանկը», երբեք հետ չեն վաճառի՝ իմանալով դա ինչքան է կատարվելու»:
Արամ Թալալյանը՝ դաշնակահար Ջուլիետա Վարդանյանի հետ:
Կարծիք հարցրինք Հայաստանում տարվող երաժշտական քաղաքականության վերաբերյալ, արդյոք արդարացվա՞ծ է ահռելի գումարներ ծախսել ու դրսից երաժիշտներ հրավիրել այս կամ այն փառատոնին, թե՞ պետք է այդ գումարները ուղղել հայաստանցի երաժիշտներին: «Եվ այո, եւ ոչ: Անշուշտ, մենք կարիք ունենք շփվելու արտասահմանյան աստղերի հետ: Եթե դա արվում է զուտ խաչ դնելու համար, ապա վատ է, որովհետեւ շատ դժվար է գումարներ հայթայթելը…Իմ պատկերացմամբ, երբ գումարներ են ծախսվում, ինչ-որ մեկը գալիս է Հայաստան, պետք է հետք մնա, մենք այն երկիրը չենք, որ ասենք շռայլաբար, ինչքան արժես՝ տալիս ենք, դու արի: Պետք է կազմակերպել վարպետության դասընթացներ կոնսերվատորիայում, երաժշտական առաջատար դպրոցներում, որ այդ հյուրը էստեղ մի բան թողնի, ոչ թե գա համերգի՝ Սեւան- Գառնի-խորոված կոմպլեկտը վայելի, գումարը ստանա ու գնա: Մենք հստակ, հիմնավոր, խորը ավանդույթներ ու ասելիք ունենք, հենց այնպես չի, որ հայ երաժիշտները ընտրվում են բազմաթիվ երկրների խոշորագույն նվագախմբերում աշխատելու, լիարժեք մաս են կազմում: Ես ուրիշ այդպիսի փոքր երկիր չգիտեմ: Դա պայմանավորված է մեր առողջ արմատներով, լուրջ դպրոցով: Մի պարզ օրինակ՝ միակ կոմպոզիտորը, որ շատ կատարվելու համար Գինեսի ռեկորդների գրքի մեջ է մտել, դա Արամ Խաչատրյանն է, ոչ թե Մոցարտը կամ Բեթհովենը»,-հայտնեց Արամ Թալալյանը:
Կարդացեք նաև
Մեր դիտարկման հետ, որ դասական երաժշտության ունկնդիրն ավելի շատ ավագ եւ միջին սերնդից է, մեր զրուցակիցը չհամաձայնեց. «Մեր իրավիճակն այս առումով անհամեմատ ավելի լավ է, իսկ արտասահմանում, այսպես կոչված, «ճերմակ գլուխների» պատճառն այլ է: Երիտասարդ տարիքում մարդիկ սովորում են, աշխատում, իրենց կարիերայի հարցերն են լուծում եւ միայն թոշակի գնալուց հետո են կարողանում վայելել»: Իր կարծիքով հե՞շտ է Հայաստանում փառատոն կազմակերպելը: «Ոչ մի երկրում էլ հեշտ չէ դասական փառատոն կազմակերպելը, որովհետեւ սա մասսայական արվեստ չէ, Ալլա Պուգաչովայի համերգը չէ: Չեմ ուզում որակումներ տալ, բայց այդպես է: Ֆինանսավորում գտնելն ու մարդկանց համոզելն է դժվար, սա երկամտաբեր գործունեություն չէ: Ինչ վերաբերում է իմ փառատոնին, բարեբախտաբար, ընկերներ ունեմ, որոնք իրենց ռեստորաններում մեկ շաբաթ շարունակ հյուրընկալում են փառատոնի հյուրերին: Անձնական կապերը մեծ նշանակություն ունեն, չնայած լինում են դեպքեր, որ ներկայացնում ես փառատոնդ, առանց քեզ ճանաչելու՝ համաձայնում են աջակցել»,-պատասխանեց թավջութակահարը:
Մեր զրույցի ժամանակ ստեղծագործական միություններին էլ անդրադարձ եղավ: Պարոն Թալալյանը գտնում է, որ այսօր արվեստագետների մի խումբ կա, որն առանց միության չի կարող պատկերացնել իր կյանքը, բացի դրանից, միություններն են պետական մրցանակի ներկայացնում մարդկանց, կազմակերպում են շնորհանդեսներ եւ այլն: «Մի խոսքով, ինչ-որ հիմա անում են ստեղծագործական միությունները, իրենց գործունեությունն այդքանով արդարացված է»,-կարծում է արվեստագետը:
Մեր հարցին, որ բուհեր ընդունվելը հեշտացել է, իսկ դա «խփում» է որակին, արդյոք արվեստի բուհերի պարագայում է՞լ է այդպես, չե՞ն պակասել շնորհալիները, Արամ Թալալյանը պատասխանեց. «Շնորհալիության ընկալումը սուբյեկտիվ է, մեկի համար մեկը կարող է լինել շնորհալի, մյուսի համար՝ ապաշնորհ, դա աբստրակտ արվեստ է: Տարիների ընթացքում, որ նայում ես, շնորհալիների թիվը տատանվում է, տարի լինում է, շատ են, տարի՝ քիչ: Կոպիտ ասած՝ ոնց որ ծիրանի բերքը …Չի կարելի ասել չկա, կամ շատ մեծ թիվ են կազմում»:
Երաժիշտն անդրադարձավ նաեւ մշակութային կյանքում առկա որոշ կնճիռների, ցավով փաստեց, որ հաճախ են երաժիշտները միմյանց որակումներ տալիս, փոխանակ հանդուրժելու, համագործակցելու: Նրա ձեւակերպմամբ, որոշ հաստատության ղեկավարներ նույնիսկ համապատասխան որակներ չունեն. «Ամեն մեկը չի, որ կարող է ղեկավար լինել, ղեկավարը պետք է ունենա մարդկանց հետ շփվելու բնածին եւ ակադեմիկ տաղանդ»:
Խոսք գնաց նաեւ հանրակրթական դպրոցներում երգ-երաժշտություն առարկայի դասավանդման մասին: «Այդ ոլորտին պետք է մեծ ուշադրություն դարձնել: Չեմ կարծում, որ շատ գումարներ են անհրաժեշտ, ընդամենը իմպուլս ու ստիմուլ է պետք: Օրինակ, նախագահը, որ Շախմատի ֆեդերացիայի նախագահն է, ստիմուլ տվեց, ու հիմա բոլոր դպրոցներում շախմատ են խաղում…Նույնը կարելի է անել երաժշտության «մասով»: Շատ լավ հիշում եմ՝ Կարեն Դեմիրճյանն ու կաթողիկոսը իմ սովորելու տարիներին ոչ մի օպերային ներկայացում կամ սիմֆոնիկ համերգ բաց չէին թողնում; Բնականաբար, Դեմիրճյանի շրջապատը եւ բոլորը, ուզած թե չուզած, սկսում էին լսել ու գնահատել: Այ, էդ տեսակ ակցիայի նման բան է պետք, ես դա սպասում եմ «վերեւներից», որովհետեւ ներքեւի՛ց չի դա արվում: Կարելի է նաեւ մի համակարգ մշակել՝ իրար մոտ գտնվող երաժշտական եւ հանրակրթական դպրոցների ձուլման գործընթաց գնա, ովքեր համապատասխան առարկան անցնեն՝ թող կրեդիտ հաշվի, միեւնույն է՝ ֆինանսավորումը նույնն է մնում»,-առաջարկեց թավջութակահարը:
Զրույցի ավարտին նա խոսեց նաեւ երաժշտական հաստատություններում դինամիկայի պակասի եւ որոշ մարդկանց անփոխարինելի լինելու մասին. «Արվեստում անփոփոխությունը կատաստրոֆա է, չնայած փոփոխությունները բնական ձեւով պետք է արվեն… Անձամբ ես փոփոխությունների կողմնակից եմ: Օրինակ, եթե ինձ նորմալ պայմաններով մի բան առաջարկեին Հայաստանի որեւէ մարզում, սիրով կգնայի, քանի որ ատամներով ոչնչից չեմ կառչում, ու հաճախ եմ երիտասարդների զիջում, եւ դա բնական պրոցես է»:
ԳՈՀԱՐ ՀԱԿՈԲՅԱՆ
Լուսանկարը՝ Արամ Թալալյանի ֆեյսբուքյան էջից:
«Առավոտ» օրաթերթ
15.09..2015
