Շարունակվում են «Աղ ու հաց» ֆիլմի աշխատանքները՝ ըստ աստվածաշնչյան
«Անառակ որդու վերադարձը» առակի: Ֆիլմի ռեժիսորն ու սցենարի հեղինակը
Ասպետ Շերմազանյանն է, հենց նրա հետ էլ զրուցեցինք ֆիլմի մասին:
– Ասպետ, ինչպե՞ս ծնվեց նման ֆիլմ նկարելու գաղափարը:
– Մի քանի ամիս առաջ մոսկովյան LOOK FILM ընկերության նախաձեռնությամբ սկսվեց կինոալմանախի «ֆիլմաշարի» նախագիծ, որը միտված է տարբեր մշակույթների առակները վերածել կարճամետրաժ ֆիլմերի ու մերօրյա կոնտեքստում ներկայացնել նրանց հասարակ ու պարզ բարոյախրատական արտացոլումը: Նախագիծը միտված է` օժանդակել ու բացահայտել նոր հեղինակների, այն որոշ իմաստով էքսպերիմենտալ է, քանզի հիմնականում փառատոնային ապագա ունի: Հայտարարվեց մրցույթ, որին ԹթԼԽ-ից բազմաթիվ ռեժիսորներ մասնակցեցին, ներկայացվեցին բազում պատմություններ, բայց ընտրվեց ընդամենը 7-ը, որոնցից մեկը իմն էր: Ես ընտրեցի դասական քրիստոնեական թեմա՝ «Անառակ որդու վերադարձը», իսկ պատճառը մեկն էր՝ ես ռեալ պատմություն ունեի, որը տեղի էր ունեցել Լոռիում 90-ականներին: Մի մարդ հեռանում է իր գյուղից ու 10 տարի լուր չի ուղարկում, նրա կերպարը մարդկանց համար անորոշ էր, ոմանք կարծում էին, որ նա Ամերիկայում է, ոմանք` Ռուսաստանում, ոմանք էլ ասում էին, թե հանցագործ է, նարկոման, ոմանք ապացուցում էին, որ նրան վաղուց սպանել են, իսկ շատերը հավատացնում էին, որ նա` ինքն է մարդասպան…
Տարիներ անց այդ մարդը հանկարծ վերադարձել էր, բայց, ի տարբերություն աստվածաշնչյան հերոսի, խոզարած չէր դարձել ու ջարդվելուց հետո նոր էր գիտակցել հոր ու հայրենի օջախի ուժը: Իմ հերոսը կայացած ու ամուր էր վերադարձել, բայց գլուխը կախ ու ամաչելով` իր լեռներից ու սարերից, քանզի իր ձեռք բերածն էլ փոշի էր դառնում այն արժեքների կողքին, որոնցից նա հեռացել էր: Ալմանախը երբ պատրաստ լինի, ժյուրիի ու նախաձեռնողների գլխավոր մրցանակը լիամետրաժ մեծ բյուջեով ֆիլմի ֆինանսավորումն է. դա պիտի մասշտաբային ֆիլմ լինի: Ալմանախի շրջանակներում կհանդիպեք մի քանի հայտնի ռուս դերասանների անունների, որոնցից են` Յուրի Գարմաշ, Դմիտրի Դյուժեւ, Եվգենի Ցիգանով եւ այլն: Ի դեպ, իմ Ֆիլմը միակն է, որ Ռուսաստանի Դաշնության սահմաններից դուրս նկարվեց, քանզի ես համառեցի`չնայած դրանից շատ կրճատվեց ֆինանսական ու տեխնիկական հնարավորությունները, որոնք տրամադրում էին Մոսկվայում: Ես ընտրեցի մի քիչ ավելի անորոշ ու բարդ ճանապարհ, բայց հիմա կարող եմ ասել վստահ ու համարձակ, որ մեր ֆիլմը ֆավորիտ է ու մեծ շանսեր ունենք հաղթելու: Հայաստանում հասկացա, որ coproduction-ի կուլտուրան թերի է զարգացած, քանզի կատաստրոֆիկ քիչ են ֆիլմ արտադրող ընկերությունները: Այնուամենայնիվ, մենք գտանք թիմակիցներ` մարդկանց, որոնք մեծ ոգեւորությամբ օժանդակեցին, հետաքրքրվեցին նախագծով: Կուզեմ նշել Կինոկենտրոնի անունը, որը մեզ ընդառաջեց որոշ հարցերում: Մշակույթի նախարարությունը նույնպես օժանդակեց:
– Ո՞րն է ֆիլմի ուղերձը…
– Ուղերձը չմոռանալն է…
– Արդյոք արմատների մասին ֆիլմը կարո՞ղ է հետաքրքրել «դրսին»՝ կոմերցիայի եւ արվեստի առումով:
– Կինոարտադրության ամենակարեւոր դրույթն է, թե ի վերջո ինչպես ընտրածդ թեման կներկայացնես կինոսիրողին եւ չսիրողին: Մեր երկրի համար իսկապես արդիական թեմա եմ ընտրել: Անկասկած կա որոշակի արմատով հայ լսարան. հիմնականում շեշտը դնում եմ իմ սերնդակիցների, երիտասարդների, Լոսում, Մոսկվայում, Լոնդոնում ու Ամստերդամում, Փարիզում ու Բարսելոնում, ինչու ոչ` նաեւ Երեւանում ապրող, աշխատող ու սովորող իմ ցեղակիցների վրա, որոնց կաշխատենք տալ այդ հնարավորությունը, որպեսզի դիտեն ֆիլմը ու հետաքրքրվեն, քանզի ես գիտեմ` հաստատ բոլորս էլ գալու ենք մի օր ու մեր լեռներին տիրություն ենք անելու: Իսկ կոմերցիայի առումով, նմանատիպ ֆիլմերը պիտի տրամպլին դառնան` մեր հողում շատ մեծ ֆիլմերի իդեաներ ու պրոյեկտներ իրականացնելու համար, քանզի մեր սերնդի ժամանակն է հասունացել ու մենք վրիպելու իրավունք չունենք: Հա, մեկ էլ ավելացնեմ` ֆիլմը նեղ ազգային չի կարող լինել, արմատների թեման շատ գլոբալ է, համամարդկային…
Պիտի որ հասկանան բոլորը: Իհարկե, կան մեր գույներն ու դիմագծերը, բայց դրանք աշխատելու եմ ճիշտ կինոլեզվով մատուցել, ազգային կոլորիտը միշտ էլ հետաքրքիր է օտարին, եթե այն ագրեսիվ չի ներկայացվում, որովհետեւ արմատի թեման կարող է նաեւ վտանգավոր լինել, օրինակ, դուք երբեք չեք շփոթի ֆրանսիական կամ իտալական կինոն, կամ վրացականն ու սերբիականը: Եթե նույնիսկ իտալացին նկարում է ազգային թեմատիկայից դուրս ֆիլմ՝ ուրիշ մայրցամաքում, ուրիշ ազգի մասին, միեւնույն է՝ ձեռագրից ու տրամադրությունից հասկանում ենք, որ իտալական է: Հիշենք Ջուզեպե Տորնատորեին կամ Սերժո Լեոնեին… Նրանք համամարդկային են, բայց արմատին կպած, կամ Բալաբանովն ու Գայ Րիչին, նրանք եփված ու կոփված են իրենց երկրի մշակույթով, բայց նկարում են բոլորի համար…Մի խոսքով՝ երկու բառով ասած՝ ամենակարեւորը մարդկային պատմություն պատմելն է՝ առանց ավելորդ հեղինակային ծամածռությունների: Այդ ժամանակ էլ կհետաքրքրենք, նաեւ կոմերցիա կլինի, իսկ ֆիլմիս արվեստ լինելու հարցը, ինձ թվում է՝ իմ կողմից անհամեստություն կլինի նման որակավորում տալը: Քիչ ուշ կհասկանանք, երբ ֆիլմը, տա Աստված, սիրվի, ընդունվի ու հասկանալի լինի հայ եւ օտար հանդիսատեսին:
– Ֆիլմում ծանոթ դեմքեր են նկարվել, ո՞րն է դրա նպատակը:
– Շնորհակալ եմ Խորեն եւ Արսեն Լեւոնյաններին, որովհետեւ առանց նրանց ֆիլմը իմ ուզածով չէր լինի, եւ գուցե չկայանար: Պրոֆեսիոնալ տղերք են՝ բառիս ամենալայն իմաստով ու վստահ եմ՝ մեր համագործակցության ու ամուր ընկերության սկիզբն է: Մեզ միավորում է գաղափարը: Այն, ինչ հուզել է ինձ, հուզել է նաեւ դերակատարներին: Սցենարը գրելիս հենց Լեւոնյան եղբայրներին եմ պատկերացրել, քանզի եւ արտաքին, եւ ներքին որոշակի որակներով մոտ են եղել պատմության հերոսներին: Գերնպատակս իմ պատկերացրած հային ճիշտ ներկայացնելն է՝ արժանապատիվ, մեջքը՝ ուղիղ, ոչ թե հակառակը: Նպատակս հայ լեռնեցու արժեքները, ընտանիքի ամուր մոդելը օտարին հասկանալի լեզվով ցույց տալն է: Ինքնանպատակ չի եղել ծանոթ անունների հետ ֆիլմ ստեղծելը: Շատ ժամանակ դա նույնիսկ խանգարում է իմ նման սկսնակներին, չնայած Մոսկվայում արդեն իսկ հասցրել եմ համագործակցել հայտնիների հետ եւ այդ բարդույթից ձերբազատված եմ:
– Ինչո՞ւ հենց Սամվել Սեւադան ընտրվեց հոր կերպարը մարմնավորելու համար:
– Երկար եմ փնտրել… ճիշտն ասած, բանակցել եմ շատերի հետ, ի տարբերություն Լեւոնյան եղբայրների, հոր դերակատարի պարագայում նույնը չի եղել, միանգամից չեմ պատկերացրել, թե ով պիտի լինի հոր դերակատարը, իսկ պարոն Սեւադան ուղղակի հայտնությունն էր ինձ համար: Առաջին հանդիպման օրը, երբ իր արվեստանոցում զրուցում էինք, տեսա իր դեմքը, ճերմակ մորուսը, ձեռքերը, շարժուձեւը, խարիզման… Հասկացա, որ գտել եմ ու բաց չթողեցի, որովհետեւ հոր կերպարը պիտի բիբլիական լիներ: Շնորհակալություն նրան՝ համբերության ու բնության տարերքներին դիմակայելու համար: Պարոն Սեւադան 2 օր անձրեւի տակ է նկարահանվել: Հուսով եմ՝ նրա առողջությունը դրանից ավելի ամրացել է: Լինելով նաեւ լուսանկարիչ՝ պարոն Սեւադան շատ հրաշք կերպարներ ու կադրեր անմահացրեց նկարահանումների ընթացքից դուրս:
– Ֆիլմը ե՞րբ հասու կլինի հայ կինոսիրողին:
– Այն հում նյութը, որը հետս տանելու եմ Մոսկվա, դեռ POST PRODUCTION-ի տարբեր մոնտաժային աշխատանքային փուլեր է անցնելու, բայց հուսով եմ՝ չի երկարի ժամանակահատվածը: Ի դեպ, ֆիլմը վերջակետին հասցնելու համար հովանավորների խնդիր ունենք: Հուսամ՝ մոտակա ժամանակներում նրանք մեզ կգտնեն: Ֆիլմի պրեմիերան նախատեսում ենք Մոսկվայում, այնուհետեւ մեր մոսկովյան գործընկերների՝ LOOK FILM-ի կողմից ֆիլմը ուղարկվելու է աշխարհի 20 լավագույն կինոփառատոներ, այդ թվում՝ Կանն, Բեռլին, Վենետիկ, Տորոնտո եւ այլն: Ֆիլմը կցուցադրվի Երեւանում, Գյումրիում, մարզերում, Սփյուռքի գաղութներում:
– Ֆիլմի ստեղծագործական կազմի ու ձեր մասին մի քիչ էլ պատմեք:
– Սովորում եմ ՎԳԻԿ-ում՝ 4-րդ կուրսում: Վարպետս Ալեքսանդր Կոտտն է: Մինչ Մոսկվա մեկնելս սովորել եմ ԵԹԿՊ-ի կինոգիտական բաժնում՝ Անիտա Երզնկյանի ղեկավարությամբ: Մոսկվայում արդեն 5 կարճամետրաժ ֆիլմերի հեղինակ եմ, որոնք հիմնականում կրիմինալ դրամաներ կամ սեւ հումորի ժանրերից են: Ես առաջին անգամ իմ հողում, իմ լեռների մեջ ֆիլմի նկարահանումներ եմ սկսել եւ պատասխանատվության մեծ զգացում ունեմ` ոչ միայն այն բանի համար, որ պապերիս հողին եմ կանգնած ու ֆիլմ եմ նկարում: Այդ զգացումը եռապատկվում է, երբ ամեն անգամ հիշում եմ, որ ֆիլմն ի սկզբանե դրսի` օտարի աչքի համար է նախատեսված: Այս պրոյեկտը սկսելու օրից ցանկացել եմ առավելագույնս ուժեղ ու նվիրյալ թիմ հավաքել, որպեսզի բոլոր դժվարությունները միասին հաղթահարենք: Շնորհակալ եմ իմ թիմակիցներին, որ քթները չկախեցին, որ հումորով ու համբերությամբ, գրեթե միշտ դրական իոններով լցված՝ պահեցին մեր նկարահանման ընթացքի մթնոլորտը, որ դիմացան իմ գոռգոռոցներին, «մուննաթին» ու նյարդային պոռթկումներին, ում էլ նեղացրել եմ, կներեք՝ անգիտակցաբար եմ արել:
Շնորհակալ եմ Պավել Միխայոսկուն՝ պրոյեկտի հեղինակին ու գլխավոր պրոդյուսերին, ով հաստատեց իմ սցենարը ու մեծ ոգեւորությամբ առաջ տվեց մեր նախագիծը: Շնորհակալ եմ Ալեքսանդր Կոտտին` այս պրոյեկտի գեղարվեստական ղեկավարին, ով ինձ հավատաց ու երաշխավոր կանգնեց ծրագրի իրագործմանը: Առանձնահատուկ շնորհակալություն իմ շամշադնեցի ընկեր, զորակից-ախպեր, նախագծի համահեղինակ, ֆիլմի երկրորդ ռեժիսոր Արտակ Սերովանի-Օհանյանին, մարդ, որ դեռ ամենասկզբում հետս, ինձ հավասար ներվ դրեց, մեծ փորձություններ է հաղթահարել մինչ նկարահանումներ սկսելը, ու հաստատ գիտեմ` միասին երկար կռիվ ենք տալու, ծրագրեր իրականացնելու եւ ստեղծագործելու: «Ադաթ ա… անիլ տենք, ապո ջա՛ն»… Շնորհակալություն Հովհաննես Շերմազանյանին` ֆիլմի գործադիր-պրոդյուսեր, ադմինիստրատոր, խոհարար, բանվոր, լուսավորող եւ այլն, ամեն պակասի ու ամեն կադրի հարեհաս մարդ, ով իր ամուր ուսերին տարավ մեր ֆիլմի բոլոր դժվարությունները, համբերատար մոտեցավ բոլոր ֆորս- մաժորային դրություններին ու կշեռքի պես հավասարացրեց մեր թերություններն ու առավելությունները: Շնորհակալ եմ ֆիլմի օպերատոր Կոնստանտին Մազովին, ով մեր հարավային բնավորությանն ու տաքարյուն բանավեճերին համակերպվեց, ոչ մի պահ չհուսահատվեց, այլ ընդհակառակը` միշտ սիրտը լեն պահեց, իր պրոֆեսիոնալ մոտեցումով միշտ բարձր պահանջներ ներկայացրեց, ու արդյունքը ամեն անգամյա մեր գոհունակությունն էր: Ի խորոց սրտի շնորհակալ եմ բոլոր նրանց, ովքեր ինձ թեւ ու թիկունք դարձան: Մենք դեռ շա՜տ ենք հաղթելու, ինչպես ասում են՝ դբա լավը եւ Աստված առաջ…
Զրուցեց ԳՈՀԱՐ ՀԱԿՈԲՅԱՆԸ
Լուսանկարները՝ ֆիլմի
եւ ռեժիսորի ֆեյսբուքյան էջերից:
«Առավոտ» օրաթերթ
02.09..2015
