Հովհաննես Բաղրամյան հայորդին Սարդարապատում կռվեց ու հաղթեց, բայց իր ետևից չթողեց Լեռնահայաստան: Պարտություն երբեք չկրեց, քանզի հոգեբանությունը հաղթողի էր, իսկ Լեռնահայաստան չթողեց, քանի որ մտածելակերպն էր հպատակի: Հաղթողի հոգեբանությունը պարտադիր պայման է ազատագրվելու, բայց ոչ բավարար պետականություն ստեղծելու համար:
90-ականներին նորաստեղծ Հայաստանի Հանրապետության կառավարումը ստանձնեցին անկախության համար պայքարած ու հետագայում արցախյան պատերազմում հաղթած հայորդիները՝ հուսալով, որ պետականություն կկայացնեն, բայց նրանց հպատակի հոգեբանությունը կրկին տարավ ինքնիշխանության կորստի:Դա ի զորու են անել միայն սեփական տեսակի գիտակցմամբ օժտված ազատ մարդիկ՝ Գարեգին Նժդեհի, Կոմիտասի, Երվանդ Օտյանի … մեր օրերի… Ռուբեն Հախվերդյանի, Գագիկ Գինոսյանի, Ժիրայր Սեֆիլյանի …նմանները:
Գարեգին Նժդեհը կռվեց թուրքի, «կարմրած» ռուսի և ներկայիս ադրբեջանցու դեմ, ու իրենից հետո թողեց Լեռնահայաստան:
Կոմիտասը թուրք իրականության մեջ մեկտեղեց մեր հոգևոր ժառանգությունը ու հայ երաժշտության զարգացման համար ճանապարհ հարթեց:
Կարդացեք նաև
Երվանդ Օտյանի ազատ ապրելու շնորհը բացառիկ էր, նա թուրք ոստիկանների չարությունը պահելով իրենց իսկ բթության բնում, հարցաքննությունները վերածում էր զավեշտի ու այդ կերպ նրանց անվտանգ դարձնում:
Այսօր այդ շնորհը փոխանցվել է «Ոչ թալանին» շարժման մեր զավակներին, որոնք բացառապես ազատ մարդիկ են: Նրանց քաղաքացիական անհնազանդության գործողությունները, լինելով ինքնին քաղաքակրթական գործելակերպ, առճակատումը ակամա տանում են դեպի հոգևոր արժեքների տիրույթ:
Իրական պայքարը գնում է Երվանդ Օտյանական, Հակոբ Պարոնյանական … ու ՌԴ շահը ՀՀ-ում սպասարկող, էթնիկ հայերի կարծրատիպերը ձևավորող ռուսական «քաղաքակրթության»՝ հակասական Լև Տոլստոյների, հեղհեղուկ Ֆյոդոր Դոստոևսկիների …աշխարհընկալումների միջև: Կարծում եմ, ետ՝ մինչև Սայաթ Նովա, Նարեկացի գնալը կոռեկտ չի լինի, քանզի այդ պարագայում ռուսական «քաղաքակրթությունից» անգամ թաց տեղ չի մնա: Նման անհավասար քաղաքակրթական բախման դեպքում հաղթելու մասին խոսելը պարզապես անհեթեթ է: Տեղին է հիշեցնել ՌԴ շահը ՀՀ-ում սպասարկողներին ու նրանց մոսկովյան տերերին՝ «И не старайтесь, у вас кишка тонка»:
Ռուբեն Հախվերդյանը պատերազմի տարիներին լուսավոր երգեր էր գրում ու հավատ ներշնչում՝ արդյունքում ետ վերցրեցինք անառիկ Շուշին:
Առ այսօր առեղծված է, թե ինչպես Գագիկ Գինոսյանը կարողացավ քաղքենիների գերակայության պայմաններում, հայի ինքնության հիմքից դուրս քաշած հսկա սալը՝ավանդական պարը, ետ հրել իր տեղը՝ հայ ընտանիք:
Այսօր ՀՀ ռեժիմը սպասարկողներն ու նրանց մոսկովյան տերերը «Ժիրայր Սեֆիլյան» միայն անունը լսելիս մկան ծակը 10 թումանով են առնում: Սա իրոք վերադարձ է՝ հպատակից ազատ մարդ: Ժամանակին Ստալինն էլ Նժդեհից էր վախենում:
Հասել ենք 21-րդ դար, բայց շարունակում ենք ընդդիմանալ ժամանակին, փորձում մեր մեծերին նայել այսօրվա լույսով ու տքնում պատմություն դարձած մեր արժեքները ներկա ժամանակներ տեղափոխել:
Ինչո՞ւ:
Որովհետև հավատում ենք, որ Նժդեհի ու Կոմիտասի, Սարյանի ու Քոչարի ֆենոմենները վերլուծել-մատուցելով կկարողանանք հացափորի ապրող նաիրիտցու, ՀՀ ԳԱ կոմֆորմիստ գիտնականի, հողը լքող, Ռուսաստան մեկնող գյուղացու մոտ ազգային արժանապատվության զգացողություն առաջացնել: Դրա հավանականությունը նույնքան է, որքան եզի տակից հորթ դուրս գալը:
Այդ տեսակների համար ընկալելի չէ մարդկային պրագմատիկ փոխհարաբերությունների հոգևոր բովանդակությունը, նրանք ընդունակ չեն գիտակցելու, որ բուժ. ծառայությունը մարդասիրություն է, մանկավարժությունը՝ երախտագիտություն, բիզնեսը՝ աշխատանքի կազմակերպման ձև, վաճառքները՝ սպասարկում…, իսկ փողը՝ պատասխան-հետևանք:
Այդ ամենը չգիտակցելու արդյունքում ունենք ոչ թե աշխատող-ստեղծողներ, այլ գործ կպցնող-փախցնողներ: Նրանք անվերջ բողոքում են, իբր ՀՀ-ում աշխատանք չկա: Կա, այն էլ ինչքան: Պարզապես նրանք իրենց 30-ամյա վաղեմության գիտելիքներով պահանջված չեն, վերաորակաորումն էլ անհնար է, քանզի զուրկ են նորը ուսանելու ցանկությունից: Ի վերջո, ինչու՞ տքնել-սովորել ու մնալ սեփական հողում, երբ հացափոր-հպատակի համար ՌԴ կառավարությունը «բոլոր պայմանները» ստեղծում է:
Ռուսահպատակության սկզբունքով հայ էթնոսի պահպանումն ու, միաժամանակ, քաղաքացիական հասարակության ձևավորումը միմյանց բացառող երևույթներ են, քանզի հպատակը ինքնին, լինելով ազգուրաց, քաղաքացի դառնալ չի կարող:Ինչո՞ւ թուրք-ռուսական 100 –ամյա կոտորածները մեզ դաս չեն լինում: Արդյո՞ք չկա այլընտրանք: Կա, իհարկե կա, և ոչ մեկը: Հոգ չէ, որ այլընտրանքը ինձ հայտնի չէ, և չի էլ կարող հայտնի լինել, քանզի դրանք զետեղված են ազատ մարդկանց՝ «Ոչ թալանին» շարժման՝ Նժդեհի ու Կոմիտասի թոռների ուղեղներում. երիտասարդներ, ովքեր ապրելու իրավունքը միշտ իրենց հետ են կրում:
ՀՀ ռեժիմի մոսկովյան տերերը այդ ամենը լավ գիտակցում են, որի համար էլ ՀՀ նախագահին մղում էին նոր բռնության, ասելով, որ «Սերժ Սարգսյանը անողնաշար Յանուկովիչը չէ, նա կկարողանա ՀՀ-ում կարգ ու կանոն հաստատել»:
Քանի, որ քաղաքացիական անհնազանդության դեմ ՀՀ ոստիկանական մահակները արդյունավետ չեղան, ապա Մոսկվան ստիպված եղավ հերթական անգամ բաց թողնել Կոլչակի պահեստի ուրվականներին՝ միհրանյաններին ու կուրղինյաններին : Կրկին սադրանքը ձախողվեց՝ Բաղրամյան պողոտան «մայդան» չդարձավ:
Կուսակցություն կոչվող սպառված կառույցներից հեռու մնալով, «Ոչ թալանին» շարժումը փաստեց քաղաքացիական արժեքներին հավատարիմ մնալու իր հավատամքը: Արդյունքում հասարակության աշխատող-արարող մասի արժեհամակարգը կրկին մրցակցային դաշտ վերադարձավ:
Սահմանադրությունը, քաղաքացիությունը, ինստիտուցիոնալիզմը… պետականության ատրիբուտներ են, իսկ զբաղվածությունը, պաշտպանվածությունը, բարեգործությունը… ՝ համայնքային:
Համայնքի հոգեբանություն ունեցող բնակչության համար պետականության ատրիբուտները ընկալելի չեն, դա ոչ էլեկտրաէներգիայի սակագին է և ոչ էլ ուղեվարձ: Նման գիտակցության պայմաններում ինչպե՞ս կանգնեցնել սահմանադրական փոփոխության գործընթացը:
Ակնհայտ է, որ թղթով-թամասով լիցենզավորված, ընտրակեղծիքների մեծ փորձի տեր արհեստավարժ հանձնաժողովականների ու թաղային ստահակների խաչեղբայրության պայմաններում հանրաքվեի գնալը խեղկատակություն է:
Աշխատանքը կորցնելու շանտաժի տակ պահվող ՀՀ բնակչությանը կոչել բոյկոտել սահմանադրական կեղծ բարեփոխումները և հուսալ, որ դա կլինի համատարած՝ ռիսկային է…
Ի՞նչ անել: Սոցիալական խնդիրների հրետանին (էլեկտրաէներգիայի սակագին … ) ՀԿ-ների և քաղաքացիական շարժումների միջոցով շուտափույթ հրել առաջ, քանի դեռ մոտ չէ հանրաքվեն: Կարող եք վստահ լինել, իշխանությունների հետ, եթե ոչ առաջին, ապա երկրորդ առճակատման ժամանակ կառավարության ոտքի տակ մի հսկա փոս կգոյանա, որտեղ էլ կթաղենք Մոսկվայից պատվիրված սահմանադրական «բարեփոխումների» հակասահմանադրական գործընթացը:
Վահագն Կոզմոյան
25.08.2015
իսկ ինչու՞ եք ֆեյսբուքում գրանցված ռուսալեզու գրառմամբ. հպատակների լեզվով