Անկախ ամեն ինչից, կան որոշ գործոններ, որոնք ազդեցություն են ունենում սակագների վրա։
Էլեկտրաէներգիայի սակագների վրա ազդող գործոնները տարբեր են, բայց որպես այդպիսին՝ առաջնային է արտադրության եւ իրացման ծավալների կառուցվածքը, գնաճը, ինչպես նաեւ արտարժույթի փոխարժեքը։ Այս գործոններից յուրաքանչյուրի ազդեցությունը սակագների վրա տարբեր կերպ է արտահայտվում։
Ինչպես հայտնի է, սակագնային վերջին փոփոխությունից հետո փողի գինը Հայաստանում փոխվել է։ Տեղի է ունեցել ազգային արժույթի թուլացում։ Հաշվի առնելով այն հանգամանքը, որ սակագները հաշվարկված են արժույթի որոշակի փոխարժեքով, բնական է, որ դրա փոփոխությունը բերում է նաեւ այդ հաշվարկների վերանայման։
Ուզենք թե չուզենք, պետք է ընդունենք, որ այս առումով ազդեցությունը բացասական է։ Դրա հետեւանքով մեծանում է ճնշումը սակագների վրա։ Պատճառն այն է, որ համակարգում գործող ընկերությունների եկամուտները դրամային են, բայց նրանք ունեն նաեւ արտարժութային ծախսեր։ Դրանց սպասարկումը բնականաբար պահանջում է լրացուցիչ ֆինանսական միջոցներ։
Կարդացեք նաև
Խոսքը, ասենք, ատոմակայանի միջուկային վառելիքի դիմաց կատարվող վճարման մասին է։ Եթե մեկ տարի առաջ այն ձեռք բերելու համար անհրաժեշտ էր, ենթադրենք, 4 մլրդ դրամ, ապա փոխարժեքի փոփոխության հետեւանքով այժմ կպահանջվի շուրջ 700 միլիոնով ավել։
Նույնը նաեւ ջերմային կայանների դեպքում է, որոնց համար գազի սակագինը հաշվարկված է տարադրամով։
Սակագնում դրված փոխարժեքների փոփոխությունը խնդիրներ է ստեղծում նաեւ վարկային պարտավորությունների սպասարկման գծով։ Բայց դրա ազդեցությունը չի կարող շատ մեծ լինել։
Սակագների ձեւավորման համար հիմք ընդունվող մյուս գործոնը գնաճն է։ Անցած տարեվերջից այն բարձր է, բայց մնում է թիրախային ցուցանիշների տիրույթում։ Ամեն դեպքում, դրա ազդեցությունը եւս բացասական գործոն է սակագների վերանայման համար։ Երբ ծախսերի կատարման արդյունավետությունը չի բարձրանում, գնաճը պահանջում է լրացուցիչ ֆինանսական միջոցներ։
Կարեւոր դերակատարություն ունեցող հանգամանքներից մեկն էլ էլեկտրաէներգիայի արտադրության ինչպես ծավալն է, այնպես էլ կառուցվածքը։ Որքան էլ կարող է տարօրինակ թվալ, այնուհանդերձ փաստ է, որ Հայաստանում հոսանքի սպառման ծավալների ավելացումը բացասական ազդեցություն է թողնում սակագների վրա։ Թվում էր, թե հակառակը պետք է լիներ։ Սակայն այդպես չէ։
Ընդունված է ասել, որ Հայաստանը էլեկտրաէներգիայի արտադրության հզորությունների հետ կապված խնդիր չունի։ Իրականում այդպես էլ կա։ Այլ հարց է, թե որքանով են դրանք արդյունավետ։ Հոսանքի լրացուցիչ սպառման ծավալը կարող է բավարարվել առավել թանկ արտադրության հաշվին։ Մի բան, որ մեծացնում է ճնշումը սակագների վրա։
Մյուս կարեւոր գործոնը արտադրության կառուցվածքն է։ Որքան մեծանում է թանկ հոսանքի մուտքը համակարգ, այնքան ճնշումը սակագների վրա ավելանում է։ Անցած տարի այդ խնդրով պայմանավորված՝ հոսանքի գինը Հայաստանում բարձրացավ։
Վասակ ԹԱՐՓՈՇՅԱՆ
Հոդվածն ամբողջությամբ՝ «Հայոց աշխարհ» թերթի այսօրվա համարում
