ԱԳ նախարարի տեղակալ Շավարշ Քոչարյանի հարցազրույցը Հանրային հեռուստաընկերության «Հարցազրույց» հաղորդմանը
Նվեր Մնացականյան – Առաջինի ուղիղ եթերում Դուք դիտում եք «Հարցազրույցի» հերթական թողարկումը: Բարև ձեզ: Ապրիլի 24-ին նախորդած և հաջորդած իրադարձությունները հավանաբար դեռ երկար կգտնվեն վերլուծաբանների ուշադրության կենտրոնում, ընդ որում ոչ միայն վերլուծաբանների, այլև ակտիվ է հասարակական հետաքրքրությունն այդ իրադարձությունների նկատմամբ: Հատկապես ակտիվ է գնահատվում 24-ից մայիսի 9-ն ընկած միջակայքը, երբ պետության ղեկավարների շփումներն ամենաբարձր մակարդակն էին ընդունել այս հատվածում: Այսօր մենք կզրուցենք արտգործնախարարի տեղակալ Շավարշ Քոչարյանի հետ: Բարև Ձեզ, պարոն Քոչարյան:
Շավարշ Քոչարյան – Բարև Ձեզ:
Նվեր Մնացականյան – Այն, ինչ տեղի է ունեցել, թույլ է տալիս ենթադրելու, որ նոր միտումներ պետք է հայտնվեն դիվանագիտական ճակատում: Ձեր կառույցը հարմարվե՞լ է այս տրամադրություններին արդեն: Ավելի պատկերավոր ասած՝ Ձեր ֆրոնտում ի՞նչ է փոխվում:
Կարդացեք նաև
Շավարշ Քոչարյան – Նախ, ասել, որ ԱԳՆ-ն հարմարվել է, մի քիչ այդքան էլ այդպես չի, որովհետև մենք մասնակից ենք եղել այս կամ այն աստիճանի բոլոր այն գործողություններին, որոնք առ այսօր կատարվել են և շարունակելու է մասնակից լինել:
Նվեր Մնացականյան – Դա այդպես է, պարոն Քոչարյան: Հիմա նոր հարթակի հետ գործ ունենք: «Հարմարվել» ասելով դա ի նկատի ունեի:
Շավարշ Քոչարյան – Խնդիրը գիտե՞ք` ինչումն է: Դուք նշեցիք, Ցեղասպանության հարյուրամյա տարելից, ապրիլի 24, որն ընդամենը հանգրվան է. այդ գործողությունները շարունակվելու են: Դրանից հետո Արցախում ընտրություններ՝ միջազգային դիտորդների ներկայությամբ, ինչպես նաև տոնվում է Հայրենական Մեծ պատերազմում հաղթանակի օրը և Շուշիի ազատագրումը: Այս բոլոր իրադարձություններն իրար մեջ շատ խորքային կապ ունեն հայ ժողովրդի համար: Ո՞րն է այդ կապը: Տեսեք, հայությունն ապրեց մի դաժան ողբերգություն՝ կապված 1915թ. ցեղասպանության հետ: Մյուս կողմից, նույն հայությունը այնպիսի մասնակցություն ցուցաբերեց Երկրորդ աշխարհամարտին, որը ևս աննախադեպ է: Դա վերաբերում է ոչ միայն Արցախի, Հայաստանի Հանրապետության հայերի մասնակցությանը, այլև ամբողջ Խորհրդային Միության:
Նվեր Մնացականյան – Եվ այդ մասնակցությունը պակաս նշանակալից չէ:
Շավարշ Քոչարյան – Տպավորիչ է, որովհետև, ըստ էության, Արցախի բնակչության 30%-ից ավելին մեկնեց ճակատամարտ, ընդհանուր բնակչության, ներառյալ կանանց, երեխաների: Իսկ գնացածների կեսը չվերադարձավ: Նույնքան բարձր թվեր վերաբերում են, ընդհանուր առմամբ, Խորհրդային միության հայության մասնակցությանը: Ըստ էության, ամեն տասներորդ հայը զոհվեց այդ պատերազմում: Ավելին, հայության ակտիվ մասնակցությունը եղել է նաև ԽՍՀՄ սահմաններից դուրս: Դա վերաբերում է, օրինակ, Ֆրանսիայի դիմադրության շարժմանը, հիշենք Միսաք Մանուշյանին: Ինչու՞: Այստեղ մի քանի պատճառ կա: Առաջինը, որը միանգամից մատնանշում են, այն է, որ Նացիստական Գերմանիայի հնարավոր հաջողությունների դեպքում Թուրքիան ներգրավվելու է, և դա ուղղակի սպառնալիք է Հայաստանին: Այո, դա այդպես է: Բայց կա նաև երկրորդ հանգամանքը: Ըստ էության, այն գործողությունները, որոնք տեղի են ունենում աշխարհում, նաև այսօր Մերձավոր Արևելքում, ոչ այլ ինչ է, քան քաղաքակրթությունների և հակաքաղաքակրթական ուժերի բախում: Ինքնաբավ քաղաքակրթությունները միշտ խանգարող հանգամանք են եղել տարբեր բարբարոս խմբերի համար: Հայությունը դա զգացել է իր մաշկի վրա: Դրա համար այնտեղ, որտեղ ճշմարտությունն է, որտեղ համամարդկային արժեքն է, այնտեղ հայությունը պատրաստ է պայքարելու: Դա վերաբերում է և՛ Երկրորդ աշխարհամարտին, և՛ Շուշիին: Շատ պարզ է կապը: Ինչո՞ւ այդպիսի հուժկու շարժում եղավ 1988թ.: Ինչո՞ւ հայությունն աշխարհով մեկ միանգամից ոտքի կանգնեց:
Նվեր Մնացականյան – Դե Շուշին պատկերավոր ասում է՝ դա մեր Բեռլինն էր: Շուշին հայերի Բեռլինն էր:
Շավարշ Քոչարյան – Շուշին մի բեկումնային պահ էր Արցախի պայքարի մեջ, որով կանխորոշվեց ապագա ռազմական գործողությունների արդյունքը: Բայց ես մի հանգամանքի վրա եմ ուշադրություն դարձնում: Հայության համախմբվածությունը, ինքնակազմակերպվածությունն աննախադեպ էր: Ինչո՞ւ դա տեղի ունեցավ: Պատճառներից մեկն այն է, որ այն բարբարոս գործողությունները, որոնք սկսեց իրականացնել Ադրբեջանը՝ Սումգայիթ, Բաքու, Կիրովաբադ, Շամխոր, անմիջապես արթնացրեց այն հիշողությունը, որը կապված էր Ցեղասպանության հետ: Ըստ էության, Ադրբեջանը փորձեց կրկնել նույն ցեղասպան քաղաքականությունը, որը ժամանակին իրականացրել էր Թուրքիան: Եվ դա հայությանն անմիջապես ոտքի կանգնեցրեց: Ահա՛, այստեղ է անմիջական կապը: Ցեղասպանության 100-րդ տարելիցի կարգախոսներից մեկն է «Այլևս երբեք», ինչն ակնհայտ կապ ունի Արցախի հետ: Այն իրողության հետ, որ Ադրբեջանը փորձեց ցեղասպանություն իրականացնել Արցախում, բայց դա իրեն չհաջողվեց, այդ փորձը տապալվեց: Եվ Շուշին հենց այն բեկումնային պահն էր, որը ցույց տվեց, որ հայ ժողովուրդն այլևս թույլ չի տա Ցեղասպանության կրկնությունը:
Նվեր Մնացականյան – Պարո՛ն Քոչարյան, այստեղ մի հանգամանք կա: Եկեք ցեղասպանության թեման մի փոքր դիվանագիտական կառույցի օղակով պատկերացնենք: Առ այսօր թեման տաք է մնում: Ենթադրվում է, որ դա կապված է 100-ամյա տարելիցի այդ բարձր հնչեղության հետ և աշխարհի շատ կտրուկ արձագանքի, որոշակի արձագանքի հետ: Բայց հիմա այն, ինչ տեղի է ունենում, իներցիո՞ն պրոցես է, թե՞ մի բան է, որի հետ պետք է հաշվի նստել, և առաջինը պետք է հաշվի նստի մեր դիվանագիտական կորպուսը: Այսինքն՝ լոկոմոտիվ է պետք այստեղ: Ես այդպես եմ պատկերացնում: Ո՞վ պետք է տեր կանգնի այս պրոցեսին:
Շավարշ Քոչարյան – Իրականում, լոկոմոտիվը, առաջին հերթին, հենց հայ ժողովուրդն է, եկեք դա արձանագրենք: Մյուս կողմից, «ինքնակազմակերպում» ասելով՝ մենք հասկանում ենք, որ ինքնակազմակերպման ամենաբարձր աստի-աններից մեկը հենց պետությունն է: Մենք երկար տարիներ զուրկ ենք եղել անկախ պետությունից, հիմա ունենք երկու պետութուն. Դա ինքնակազմակերպման բարձրագույն ձևն է, որը հնարավորություն է տալիս այդ մեր ազգային ներուժն ավելի արդյունավետ օգտագործել: Հայության այդ ներուժն արտացոլվեց աշխարհով մեկ անցկցավաց 100-րդ տարելիցի միջոցառումներով: Իհարկե, եթե կա պետություն, պետությունն իր դերակատարումն ունի, և Արտաքին գործերի նախարարությունն իր դերակատարումն ունի: Իհարկե, յուրաքանչյուր դեպքում կարելի է ասել, որ կան շահեր. այս պետությունն այս պատ-առով ճանաչեց Ցեղասպանությունը, այս պետությունն այս պատճառով խուսափեց Ցեղասպանություն բառից:
Նվեր Մնացականյան – Դա արդեն էական չէ:
Շավարշ Քոչարյան – Դա էական է դիվանագիտական աշխատանքի համար: Եթե խորքային դիտարկենք, ապա պատահական չէ Հռոմի Պապի անդրադարձը Հայոց ցեղասպանությանը այն ժամանակահատվածում, երբ Մերձավոր Արևելքում՝ քաղաքակրթության օջախների բնօրրանում, բնաջնջվում են հենց այն փոքրամասնությունները, որոնք այդ քաղաքակրթության կրող են: Ընդ որում` անկախ կրոնից և ազգությունից: Դա վերաբերում է և՛ քրիստոնյանենրին, և՛ մահմեդականներին, ասորիներին, եզդիներին և այլ փոքրամասնություններին: Այսինքն` այն շատ էական խորհուրդ է. Հայոց ցեղասպանության ճանաչումը ոչ միայն և ոչ այնքան պետք է միայն հայությանը, որովհետև մենք մեր հետևությունն արել ենք (մեր հետևությունն այն է, որ, առաջին հերթին, ապավինի՛ր քո սեփական ուժերին), այլ պետք է, առաջին հերթին, ամբողջ մարդկությանը: Որովհետև եթե մարդկության դեմ հանցագործությունը մնում է չճանաչված, ժխտված, անպատիժ, ապա դա պարարտ հող է բացում նույն նմանատիպ գործողությունների համար: Այն, ինչին մենք ականատես ենք այսօր Մերձավոր Արևելքում: Եվ պատահական չէ, որ Եվրոխորհրդարանը, Հռոմի Պապը հատուկ ուշադրություն դարձրին Հայոց ցեղասպանությանը: Պատահական չէ, որ հենց այս ժամանակահատվածում մենք ականատես եղանք Ավստրիայի խորհրդարանի, վերջինը՝ Լյուքսեմբուրգի խորհրդարանի՝ Հայոց ցեղասպանության ճանաչմանը, Եվրախորհրդարանի հայտարարությունը: Եվ այդ գործընթացը չի սահմանափակվում միայն Եվրոպայով:
Նվեր Մնացականյան – Ասում են՝ դեռ էլի բաներ են լինելու: Դրա նախանշանները կան: Դուք ավելի լավ եք տիրապտում դրան: Ես հարցնում եմ մեր մասնակցությունն այս՝ հետապրիլքսանչորսյան պրոցեսին ինչպիսի՞ն պետք է լինի:
Շավարշ Քոչարյան – Այն գործընթացը, որն արդեն սկսվել է, այն մասնակցությունը, որն ունեցել է Արտաքին գործերի նախարարությունն իր դեսպանատներով, իր կառույցներով, պետք է շարունակվի, որովհետև երբեք խնդիրն այդպես չի դրվել, որ ապրիլի 24-ով ինչ-որ վերջակետ ենք դնում: Ամենևին: Այնպես որ, կա գործողությունների ծրագիր, որը ներկայացված է Հանձնաժողովին, և այդ ծրագրով նախատեսված է այդ աշխատանքի շարունակականություն: Ընդ որում, Սփյուռքի նախարարության հետ, Մշակույթի նախարարության հետ, Սփյուռքի բոլոր կառույցների հետ համատեղ: Դրա օրինակն էր այն, ինչը մենք տեսանք ապրիլի 24-ին: Օրինակ, նույն Գլոբալ ֆորումը, որտեղ ԱԳՆ-ն՝ տվյալ պարագայում նաև Ազգային ժողովի հետ, շատ ակտիվ մասնակցություն է ունեցել այդ ամեն ինչի կազմակերպմանը, ձևավորմանը, նույնիսկ հրավիրյալների ընտրությանը, պահանջների ձևակերպմանը, փաստաթղթերին: Իհարկե, իր մասով. ԱԳՆ-ն միշտ ունի իր դերակատարումը, ունեցել է և կշարունակի: Կան դեպքեր, երբ առանձնահատուկ ծանրությունն ընկնում է հենց ԱԳՆ-ի վրա: Օրինակ, շատ կարևոր ֆրանսիական ամսագրում՝ “Politique Internationale”-ում, եղավ հատուկ շարք, հատուկ համար նվիրվեց Հայոց ցեղասպանությանը, ընդ որում՝ և՛ ֆրանսերեն, և՛ անգլերեն: Աշխարհի քաղաքական գործիչներ, լուրջ ցեղասպանագետներ այդտեղ հոդվածներ տպագրեցին: Սա աննախադեպ է: Եվ այդ ամսագրի համապատասխան օրինակները բաժանվեցին Երևանում: Այստեղ, իհարկե, հիմնական ծնրությունը հենց ԱԳՆ- վրա էր: Կամ, օրինակ, Ժնևում Մարդու իրավունքների խորհուրդը հերթական բանաձևն ընդունեց Ցեղասպանությունների կանխարգելման վերաբերյալ: Այստեղ էլ հիմնական ծանրությունը մեզ վրա էր:
Նվեր Մնացականյան – Այն, ինչ թվարկում եք, մոտեցնո՞ւմ է, թե՞ հեռացնում է մեր և թուրքերի միջև հարաբերությունների կարգավորումը:
Շավարշ Քոչարյան – Գիտե՞ք խնդիրն ինչում է: Խնդիրը կայանում է հետևյալում. Դեպի ո՞ւր է գնում Թուրքիան: Որովհետև կարգավորման գործընթացը ենթադրում էր, որ Թուրքիան պետք է դառնա ավելի քաղաքակիրթ: Ըստ էության, դա նաև ենթադրում էր՝ այն ճանապարհը, որը մինչ այդ Թուրքիան անշեղորեն ընտրել, գնում էր դեպի Եվրոպա: Հիմա մենք տեսնում ենք հետդարձի քայլեր: Այսինքն, այսօր Թուրքիայում ավելի շատ (ես մի այսպիսի համեմատություն կանեի) ժամանակին կային տարբեր վերլուծաբաններ և նույնիսկ քաղաքական գործիչներ, ովքեր ասում էին, որ Ադրբեջանը Թուրքիայից շատ բան ունի սովորելու՝ աշխարհիկ, ժողովրդավարական, լինելով մահմեդական պետություն, առաջ շարժվելու համար: Այսօր այնպիսի տպավորություն է, կարծես տեղի է ունենում ճիշտ հակառակը. Այլանդակ ավտորիտար Ադրբեջանն այսօր օրինակ է դառնում Թուրքիայի համար: Այն բարեփոխումները, որ ինքը ժամանակին արել էր դեպի Եվրոպա, փորձում է այժմ հետ բերել. Վերաբերում է մարդու իրավունքներին, լրագրողների իրավունքներին: Սահմանադրական փոփոխություն են փորձում կատարել, որով նախագահը պետք է ստանա այպիսի լիազորություններ, ինչպիսին մինչ այդ չի ունեցել: Ուշադրություն դարձրեք, հատկանշական է, որ մեզ մոտ սամանադրական բարեփոխումների առանցքը երկիրն ավելի ժողովրդավարական դարձնելն է: Այնպես որ մենք ունենք պրոբլեմ:
Նվեր Մնացականյան – Այսինքն` դիվանագիտական լեզուն բարդանում է Թուրքիայի հետ:
Շավարշ Քոչարյան – Դիվանագիտական լեզուն միշտ էլ բարդ է: Ցանկացած պարագայում, լինեն պետության հետ հարաբերությունները լարված, լինեն մեղմ, լինեն բարիդրացիական, դիվանագիտական լեզուն դիվանագիտական լեզու է: Դիվանագետից պահանջվում է շատ աչալուրջ լինել. նույնիսկ երբ ամեն ինչ դրական է, միշտ էլ կարող է առաջանալ մի այնպիսի հանգամանք, որը փորձեն օգտագործել և այդ հարաբերությունները փչացնել, սրել: Մի բան է ավանդական դիվանագիտական գործունեությունը, այլ բան է պատկերացումը այն գործընթացների մասին, որոնք տեղի են ունենում, և այն դերակատարությունը, որոնք ունենն խաղացողները: Պարզ ասեմ. Հայաստանը, լինելով ինքնաբավ քաղաքակրթություն, միշտ եղել է թիրախ հակաքաղաքակրթական ուժերի համար: Ժամանակին դա նույն Օսմանյան կայսրությունն էր: Եվ այսօր պատահական չէ, որ Թուրքիան, կարծես, երկու լարի վրա է խաղում, բայց մյուս կողմից ակնհայտ է, որ Թուրքիան, այնուամենայնիվ, սատարում է այն ուժերին, որոնք հակաքաղաքակրթական են: Այստեղ մենք իրոք ունենք խնդիր և մենք պետք է դա հստակ գիտակցենք, բայց, այնուամենայնիվ, գիտակցելով հանդերձ, համապատասխանաբար վարենք մեր արտաքին քաղաքականությունը:
Նվեր Մնացականյան – Մի նրբություն էլ այդ տեղի ունեցածում: Աշխարհը երբ սկսեց Թուրքիային նեղել, Թուրքիայում առաջին դեմքերի մակարդակով հնչեցին, թե դուք մի խառնվեք, մենք հայերի հետ միասին գիտենք, թե մեր հարաբերություններն ինչպես կարգավորենք: Դուք պատկերացնո՞ւմ եք, թե դիվանագիտության լեզվով դա ծուղա՞կ է, թե ձեռք են մեկնել թուրքերը:
Շավարշ Քոչարյան – Սա պարզունակ դիվանագիտական հնարք է՝ հետևյալն ասելու համար. «Մենք հայերի հետ երկխոսում ենք, գաղտնի բանակցում ենք, դուք մի՛ խառնվեք»: Դա, իհարկե, լիովին չի համապատասխանում իրականությանը: Այսօր մենք բանակցելու խնդիր չունենք, քանի որ կան ստորագրված արձանագրություններ, և մենք բազմիցս ասել ենք. «Վավերացրե՛ք , կյանքի կոչե՛ք, առաջ շարժվենք»: Սա է իրավիճակը: Բայց մյուս կողմից, իհարկե, աշխարհը չի կարող անտարբեր անցնել, որովհետև նաև այդ արձանագրությունների վավերացումը և կյանքի կոչելը որոշակի լակմուսային թղթի պես ցույց է տալիս, թե որքանով է Թուրքիան պատրաստ լինել այնպիսին, ինչպիսին ինքն իրեն հռչակում է: Որովհետև, վերջիվերջո, ամեն ինչի հիմքում մարդն է, մարդկային արժեհամակարգն իր քաղաքակրթական ամբողջության մեջ: Այդ տեսակետից այն կառույցները, այն պետությունները, այն մարդիկ, որոնք հիմքում դա են տեսնում, իրենց մտածելակերպը մի ձևի է, իսկ այն մարդիկ, ովքեր դա անտեսում են, ստորադասում են կրոնական, գաղափարական խնդիրներին, գտնվում են լրիվ այլ դաշտում: Այս երկու դաշտերի պայքարն է գնում: Եվ այդ պայքարում մենք շատ հստակ այնտեղ ենք, որտեղ համամարդկային արժեքներն են: Այնտեղ կանք և լինելու ենք: Միևնույն ժամանակ, ես ցանկանում եմ հատուկ շեշտել հետևությունը, որ մենք արել ենք՝ կապված Օսմանյան կայսրությունում Հայոց ցեղասպանության հետ, պետք է ապավինել, առաջին հերթին, սեփական ուժերին: Հենց այդ հետևությունն իր արդյունքը տվեց արցախյան ազատամարտում:
Նվեր Մնացականյան – Պարո՛ն Քոչարյան, մենք պետք է ապավինենք նաև միության ուժերին. մենք Եվրասիական տնտեսական միությունում ենք: Ես Ձեզ մի պահ և ակնթարթորեն տեղափոխում եմ Մոսկվա, որտեղ շատ շքեղ զորահանդես տեղի ունեցավ, շատ շքեղ մասնակցություն ունեցավ մեր զորամիավորումն այստեղ: Այդ տրամադրությունը մեզ թույլ է տալիս ենթադրել, որ մենք այնտեղ ենք, որտեղ մեր անվտանգւոթյունն իրեն ավելի լավ է զգում: դուք ունե՞ք այդ զգացողությունը:
Շավարշ Քոչարյան – Նախ, եկեք իրարից տարանջատենք անվտանգւոթյան բաղադրիչը և տնտեսական բաղադրիչը: Եվրասիական տնտեսական միությունը հենց տնտեսական կառույց է` իր պայմանագրով, իր այլ փաստաթղթերով: Եթե խոսքը վերաբերում է անվտանգության բաղադրիչին, ապա դրա համար կա ՀԱՊԿ՝ Հավաքական անվտանգության պայմանագրի կազմակերպություն: Անվտանգության բաղադրիչն այնտեղ է:
Նվեր Մնացականյան – Մենք այնտեղ ենք, որովհետև մենք ունենք այս խնդիրը և մեզ համար ամենադոմինանտն է:
Շավարշ Քոչարյան – Ես չէի ասի, որ մենք Եվրասիական տնտեսական միությունում ենք, որովհետև մենք ունենք այդ խնդիրն այն պատկերացմամբ, ինչպես շատ հաճախ դա ներկայացվում է: Սեպտեմբերի 3-ի որոշումը շատերը շատ պարզունակ են գնահատում: Ասում են՝ անվտանգության բաղադրիչը Հայաստանի համար կենսական նշանակություն ունի, և այդ պատճառով նա ընտրեց ԵԱՏՄ անդամակցությունը, որովհետև անվտանգության առումով սերտ կապված է Ռուսաստանի հետ: Դա այդպես է և այդքան էլ այդպես չէ, որովհետև կան ավելի խորքային պատճառներ: Փորձեմ դա բացատրել, եթե ժամանակը թույլ է տալիս: Մենք գտնվում ենք մի վիճակում, երբ մեր երկու հարևանները փորձում են մեզ ծնկաչոք անել շրջափակումով, մեկուսացումով: Այդ պայմաններում մեր ցանկացած տնտեեսվարողի համար իր ապրանքների արտահանման տրանզիտային ծախսերը թանկացվում են, մրցունակությունն է ընկնում: Եվ ցանկացած պայմանագիր, ցանկացած քայլ, որն ուղղված է՝ ավելի դյուրին դարձնելու արտահանումը, իր մեջ պարունակում է հենց անվտանգության երաշխիքների բարձրացում: Որովհետև, որպեսզի մեր տնտեսությունը կարողանա շնչել, մրցակցել նավթադոլարների դեմ (վերջիվերջո, օդից ընկած կամ գետնից հոսած դոլարներով Ադրբեջանը սպառազինվում է), մենք մեր բյուջեի շրջանակներում պետք է պահպանենք այդ հավասարակշռությունը: Ուրեմն մեզ համար անվտանգության խնդիր է մեր տնտեսության զարգացումն այս պայմաններում, ավելի արտոնյալ վիճակներ ստեղծելով, ապրանքների արտահանման համար: Դա մեզ ապահովում է Եվրասիական տնտեսական միությունը: Հարց է առաջանում՝ իսկ տնտեսական տեսանկետից ինչո՞ւ ոչ Եվրամիությունը, եթե ընտրում ենք երկուսի միջև: Որովհետև Եվրասիական տնտեսական միությունը այդ արդյունքը կարող էր տալ շատ ավելի արագ, իսկ Եվրամիության դեպքում այդ արդյունքը շատ ավելի երկարատև է: Իսկ մենք այդ երկար ժամանակը չունենք:
Նվեր Մնացականյան – Ես հենց դա եմ ուզում հարցնել: Պիտի խնդրեմ՝ կարճ: Ո՞ւր են այդ հնարավորությունները, որ մենք կապում ենք Եվրամիության հետ:
Շավարշ Քոչարյան – Այդ առումով ես Ձեզ հետ համաձայն եմ: Սյո՛, այստեղ կա նաև անվտանգության բաղադրիչ: Իսկ Ձեր հա՞րցը:
Նվեր Մնացականյան – Իսկ ո՞ւր են այդ հնարավորությունները, որ Միությունը մեզ խոստանում էր:
Շավարշ Քոչարյան – Ոչ ոք ոչ մեկին ոչինչ չի խոստանում:
Նվեր Մնացականյան – Միության պայմանագիրն է դա մեզ խոստանում:
Շավարշ Քոչարյան – Պայմանագիրը սահմանում է խաղի կանոնները, և այդ խաղի կանոնների միջոցով դու պիտի կարողանաս ինքդ առավելագույնը քաղել: Ոչ ոք մեզ չի խոստացել, որ մեզ մոտ բյուջե է ավելանալու: Ո՛չ: Դա մեր խնդիրն է, մեր տնտեսվարողների խնդիրն է, մեր պետության խնդիրն է, որպեսզի առավելագույնս այդ հնարավորությունն օգտագործենք: Նույնը, երբ մենք խոսում ենք, որպես անվտանգության բաղադրիչ, տնտեսության` ավելի արդյունավետ լինելու մասին: Նույնը վերաբերում է նաև մեր համագործակցությանը Եվրամիության հետ՝ «GSP+» ռեժիմին: Նույնը վերաբերում է նաև վերջերս Ամերիկայի Միացյալ Նահանգների հետ ստորագրված Առևտրի և ներդրումների շրջանակային համաձայնագրին: Ոմանք այստեղ տեսնում են քաղաքական ենթատեքստեր, փորձում են իրար հակադրել: Հայաստանի համար` ելնելով հենց անվտանգությունից, չափազանց կարևոր է ունենալ այդպիսի հարաբերություններ ցանկացած սուբյեկտի, միջազգային կառույցի հետ` լինելով այդ կառույցի անդամ կամ համագործակցելով: Դա հնարավորություն է տալիս, որ այս պայմաններում, այս բարդ աշխարհաքաղաքական իրավիճակում և այսպիսի հարևանության պայմաններում մենք կարողանանք դիմակայել և, ավելին, այդ մրցակցությունում, վերջիվերջո, հաղթանակած դուրս գանք:
Նվեր Մնացականյան – Շատ կարճ: Ավարտում ենք: Ի՞նչ նշանակություն պետք է տալ Ռիգայի սպասվող գագաթաժողովին:
Շավարշ Քոչարյան – Դա այն ուղղությունն է, որն ի սկզբանե հայտարարվել էր, հենց նույնիսկ ամսի 3-ից հետո: Այստեղ խնդիրը շատ պարզ է դրված՝ և՛ եվրոպացիներն են դրան ըմբռնումով մոտենում, և՛ մենք ենք պատրաստ շարունակել համագործակցությունն այնքանով, որքանով դա չհակասի մեր պարտավորություններին Եվրասիական տնտեսական միության շրջանակներում: Սա ենթադրում է հարաբերությունների որոշակի նոր ձևաչափ, բայց այն, որ այդ հարաբերությունները պետք է զարգանան, բխում է Հայաստանի Հանրապետության ազգային շահերից և նույն անվտանգությունից:
Նվեր Մնացականյան – Եվ չի հակասում Եվրասիական տնտեսական միության շահերի՞ն:
Շավարշ Քոչարյան – Չպիտի հակասի: Մենք պետք է ուշադիր լինենք այդ տեսակետից, որպեսզի հակասություն չառաջանա ոչ միայն Եվրասիական տնտեսական միության հանդեպ մեր ստանձնած պարտավորությունների հետ: Օրինակ՝ չպետք է լինի հակասություն մեր անդամակցությանը ՀԱՊԿ-ին: Չնայած Եվրամիության հետ համագործակցությունը ռազմական բաղադրիչին չի վերաբերում, բայց, ընդհանուր առմամբ, մենք պետք է միշտ ձգտենք նրան, որպեսզի միջազգայնորեն ստանձնած պարտավորությունների հետ չլինի հակասություն: Իսկ մենք միշտ բոլոր կառույցներում եղել ենք պարտաճանաչ անդամ: Լինելով չափազանց պարտաճանաչ անդամ տարբեր կառույցներում (ՀԱՊԿ-ը դրա փայլուն օրինակ է):
Նվեր Մնացականյան – Բայց երբեմն բաներ են լինում, մենք ՀԱՊԿ-ից արձագանք ենք սպասում, բայց չի լինում:
Շավարշ Քոչարյան – Դա այլ հարց է, բայց ես խոսում եմ մեր արտաքին քաղաքականության ուղղվածության մասին: Մենք ձգտում ենք նրան, որ ՆԱՏՕ-ի և ՀԱՊԿ-ի միջև լինի համագործակցություն, այլ ոչ թե հակասություն: Նույնը Եվրամիության դեպքում` չնայած այսօր վիճակն այլ է, քան մենք կցանկանայինք, որ լիներ: Բայց բոլորը գիտակցում են, որ, վերջիվերջո, երկու տնտեսական կառույցների` Եվրասիական տնտեսական միության և Եվրամիության (որը նաև քաղաքական է) միջև պետք է լինի համագործակցություն, և մենք այստեղ շահագրգիռ ենք: Այսինքն, ի տարբերություն որոշ պետությունների, Հայաստանը երբեք իր հարաբերությունները չի կառուցել այլ պետությունների հետ՝ այսպես ասած, բաժանարար գծեր տանելով. մեկի հետ ընկերություն անելով՝ ընդդեմ մյուսի: Մենք կատարում ենք միջազգային կառույցներին մեր անդամակցության պարտավորությունները: Միևնույն ժամանակ, մենք միշտ ձգտում ենք, որպեսզի լինի ընդհանուր համագործակցություն:
Նվեր Մնացականյան – Եվ աշխարհին 100 տարի պահանջվեց, որպեսզի հասկանար դա:
Շավարշ Քոչարյան – Իրականում աշխարհը դանդաղ, բայց դրան է գնում:
Նվեր Մնացականյան – Շնորհակալություն մեր հրավերն այսօր ընդունելու համար:
