media.am. Ամեն անգամ, երբ Aravot.am կայքում մեջբերում ենք Ադրբեջանի որեւէ պաշտոնյայի հայտարարություն կամ հաղորդում ենք այդ երկրում կատարվող որեւէ իրադարձության մասին, արժանանում ենք նաեւ քննադատական դիտողությունների:
Խոսքը, մասնավորապես, Ֆեյսբուքյան օգտատերերի մասին է: Եվ քննադատությունը դեռ մեղմ բնորոշում է՝ լինում են ուղղակի վիրավորանքներ ու անգամ հայհոյանքներ: Վերջիններիս առնչությամբ բան չկա ասելու. նման գրությունների հեղինակները սեփական հայրենասիրությունը ցուցանելու այլ ձեւ, թերեւս, չգիտեն, քան սոցիալական ցանցերում կեղտոտ որակումներ գրելը:
Ասելիքս վերաբերելու է այլ կարգի քննադատությանը՝ անկեղծ մտահոգություններին կամ մտորելու տեղիք տվող դիտողություններին:
Սկսենք ամենահեշտից՝ գրեթե տեխնիկական բնույթի դիտողություններից, թե ինչու ենք ակտիվ հղում տալիս ադրբեջանական կայքերին: Պարզաբանենք՝ մենք ուղղակի կատարում ենք «Հեղինակային իրավունքի եւ հարակից իրավունքների մասին» օրենքի պահանջը, որում դրույթ կա. «Էլեկտրոնային կայքերի լրատվական նյութերից քաղվածքներ վերարտադրելիս էլեկտրոնային կայքի ակտիվ հղումի տեղադրումը, ինչպես նաեւ քաղվածքի վերնագրում էլեկտրոնային կայքի տիրույթային անվանման (դոմեյնի) նշելը պարտադիր են, եթե քաղվածքի նպատակը միայն սկզբնաղբյուր լրատվական նյութի վերարտադրությունն է»:
Կարդացեք նաև
Ուշադրություն դարձրեք՝ օրենքում որեւէ վերապահում չկա, թե այդ պահանջը չի վերաբերում ադրբեջանական կամ թուրքական կայքերին: Այնպես որ՝ բոլոր այն մեկնաբանները, որոնք քննադատում են ակտիվ հղումի տեղադրումը, փաստորեն կոչ են անում խախտել գործող օրենքը:
Օրենքում, իհարկե, արդեն իսկ կա վերապահում «եթե քաղվածքի նպատակը միայն սկզբնաղբյուր լրատվական նյութի վերարտադրությունն է»: Իսկ մեր դեպքում հենց միայն դա էլ լինում է, թեեւ շատ են հնչում առաջարկներ, որ ադրբեջանական ու թուրքական կայքերից նյութերն անպայման ուղեկցվեն մեկնաբանություններով:
Այլ մեկնաբաններ այդպես էլ անում են՝ Ադրբեջանին վերաբերող ամեն նյութ խեղդելով ածականներով կամ «վայրահաչել է», «իշտահիդ քացախ» եւ այս կարգի արտահայտություններով:
Բայց սա կհակասեր «Առավոտ»-ի էթիկայի վարքականոնին, որի առաջին իսկ կետն է. «Առավոտ»-ի լրագրողները խստորեն սահմանազատում են լրատվությունը մեկնաբանություններից. լուրի եւ ռեպորտաժի մեջ չեն ներդնում սեփական դատողություններն ու էմոցիաները»:
Այլ հարց է, որ մենք մշտապես փորձում ենք այդ հաղորդագրությունների վերաբերյալ պարզաբանումներ ստանալ Հայաստանի եւ Արցախի պաշտոնական գերատեսչություններից: Երբեմն դա անում ենք նույն նյութի մեջ, հաճախ՝ առանձին նյութով. սա էլ է մեր վարքականոնի պահանջը:
Իսկ ինչպե՞ս վարվել, երբ հրապարակվածն այնպիսի տեղեկատվություն չէ, որի վերաբերյալ պարզաբանման կարիք կա: Ասենք՝ Ադրբեջանի ղեկավարներից մեկի կոչն է, հայտարարությունը… Մեր քննադատներից ոմանց կարծիքով՝ ընդհանրապես պետք չէ դրանք հրապարակել, քանի որ ուղղված են մեր հասարակության բարոյալքմանը:
Ուշադրության է արժանի այն, որ այդպես կարծողների մեջ կան նաեւ մեկնաբաններ, որոնք ակնդետ հետեւում են ադրբեջանական մամուլի հրապարակումներին: Այսինքն՝ ստացվում է, թե իրենք կարող են իմանալ, թե ինչ են ասում ադրբեջանցիները, իսկ այ մնացածները՝ ոչ:
Ո՞րն է տրամաբանությունը՝ մնացա՞ծն այդքան հասուն չեն, թե՞ իրենք են այդքան բարոյալքմանակայուն: (Իսկ ընդհանրապես՝ արժեր, որ գոնե լրագրող-մեկնաբաններն այս առնչությամբ ներկայացնեին ոչ թե քարոզչական նպատակահարմարությամբ պայմանավորված, այլ մասնագիտական դիտողություններ):
Իսկ այժմ ամենակարեւորը: Անտարակույս, ադրբեջանական մամուլից պետք է օգտվել բավական զգուշորեն: Ինքս, ժամանակին լուսաբանելով ԵԽԽՎ աշխատանքները, առիթ ունեցել եմ համոզվելու, թե ինչպես են նրանց լրագրողները խեղաթյուրում եվրոպացի պաշտոնյաների ասածները՝ հօգուտ սեփական երկրի քարոզչական նպատակահարմարության: Եվ դա բազմիցս տեսած լինելով՝ չէի վստահի որեւէ երրորդ կողմի անունից նրանց արած հայտարարության:
Հստակ է՝ պետք չէ ուղղակիորեն վերահրատարակել նաեւ նրանց այն հաղորդագրությունները, որոնք արվում են հայ ռազմագերիների անունից: Նախ` սա ուղղակի «Ռազմագերիների հետ վարվելակերպի մասին» 1949 թվականի օգոստոսի 12-ի Ժնեւի կոնվենցիայի խախտում է, ըստ որի՝ «Ռազմագերիները հավասարապես պետք է մշտապես օգտվեն պաշտպանությունից եւ, մասնավորապես, բռնության կամ ահաբեկման, ամեն տեսակի ակտերից, վիրավորանքից եւ ամբոխի հետաքրքրասիրություններից պաշտպանվելուց»:
Բացի այդ՝ առնվազն Հակոբ Ինջիղուլյանի օրինակը ցույց տվեց, թե ինչի հետեւանք էին նրա տեսաուղերձներն ու հայտարարությունները, եւ հետո ինչ վիճակում հայտնվեցին այն ԶԼՄ-ները, որոնք դրա հիման վրա շտապեցին մեղադրել նրան դավաճանության մեջ:
Ուրեմն, համաձայնելով, որ պետք է անտեսել ակնհայտ քարոզչական հրապարակումները ու զգուշորեն վերաբերվել հայ-ադրբեջանական հակամարտության առնչությամբ նրանց մատուցած տեղեկությունների հավաստիությանը՝ վերստուգելով դրանք, այնուամենայնիվ, կարծում եմ, որ ճիշտ չեն նրանք, որոնք վստահ են, թե ընդհանրապես պետք չէ մեջբերել ադրբեջանական կայքերից եւ ոչ մի բան:
Ինքս վստահ եմ՝ մեր ընթերցողները հիմար չեն, կարողանում են տարբերակել քարոզչությունը լրատվությունից եւ իրավունք ունեն տեղեկանալ ինչպես Հայաստանում, այնպես էլ այլ երկրներում, այդ թվում՝ Ադրբեջանում եւ Թուրքիայում կատարվողի մասին:
Աննա ԻՍՐԱՅԵԼՅԱՆ
