Ելույթային փորձաքննություններից մինչեւ համակարգչային փորձաքննություն
Դատարաններում հաճախակի կարող ենք տեսնել փորձագետների, որոնք հրավիրվում են այս կամ այն կողմի, դատավարության մասնակցի միջնորդություններով:
Հայրենի մասնագետները, իրավաբանները նրանց հաճախ ուղղում են հետեւյալ հարցերը. ի՞նչ մեթոդներ են կիրառվել, ի՞նչ ձեռնարկից եք օգտվել, ի՞նչ գրականություն եք կարդացել: Որպես կանոն, հնչում էր հետեւյալը. արտերկրի գրականություն:
Եվ ահա Փորձաքննությունների ազգային բյուրոն երկու օր առաջ ներկայացրեց մի ձեռնարկ, որն առաջինն է հանրապետությունում:
Խոսքը «Փորձաքննությունը քաղաքացիական գործերով դատական վարույթի շրջանակներում» ուսումնական ձեռնարկի մասին է, որը օգտակար կարող է լինել դատավորների, փորձագետների, պրակտիկ աշխատողների, փորձագիտական, ուսումնական հաստատությունների համար:
Կարդացեք նաև
Ձեռնարկը բաղկացած է տասը գլուխներից, սահմանված է դատական փորձաքննության էությունը եւ առանձնահատկությունները քաղաքացիական դատավարությունում, ինչ է փորձագետի եզրակացությունը, ինչպես նաեւ դասակարգված են փորձաքննությունների հիմնական տեսակները:
Գրքի հեղինակները չորսն են՝ Արմեն Եզեկյանը, Գայանե Սահակյանը, Դիանա Ջավադյանն ու Արտակ Թորոսյանը:
Ի դեպ, ուսումնական ձեռնարկում անդրադարձ կա նաեւ զարգացած իրավական համակարգ ունեցող մի շարք երկրներին, նրանց փորձին:
Ըստ այս ձեռնարկի, քաղաքացիական դատավարությունում առավել մեծ կիրառություն ունեն դատական դիմանկարային, խոսքային, ելույթային, համակարգչատեխնիկական, հոգեբուժական, ապրանքագիտական… փորձաքննությունները:
Գրքի հեղինակային խումբն արձանագրել էր, որ վերջին տարիներին, Հայաստանի ընդհանուր իրավասության դատարաններում «Էականորեն աճել է այն դատական գործերի թիվը, որտեղ տեքստերը հանդիսանում են ապացուցման կարեւոր աղբյուր՝ գործը ըստ էության լուծելու համար, անհրաժեշտ պատճառաբանված որոշում կայացնելու համար»:
Նկատի ունեն խոսքային տեքստերը, որոնք «ելույթային փորձաքննության» օբյեկտ են հանդիսանում, քանի որ թե գրավոր, թե բանավոր ձեւով են հնչում:
Իրավաբանական գրականությունում դատական խոսքային, ելույթային փորձաքննությունների խմբին են պատկանում դատական ձեռագրաբանական, հեղինակագիտական, լինգվիստիկական փորձաքննությունները:
Ինչ վերաբերում է միջազգային փորձին, ապա այս ձեռնարկը հնարավորություն է տալիս տեղեկանալ, թե ինչպես է, օրինակ, 1782թ. անգլիական իրավունքում առաջին անգամ օգտագործվել «փորձագետ» բառը, երբ դատարանը Նորֆոլքում Ուելսի նավահանգստի գործը լսելիս ընդունեց քաղաքացիական ինժեներ Ջոն Սմեթոնի ներկայացրած եզրակացությունը:
Սմեթոնի եզրակացությունը որպես ապացույց ընդունելու դատարանի որոշումը վկայակոչվում է մինչ օրս որպես փորձագետի եզրակացության ժամանակակից կանոնների հիմնաքար:
Իսկ 1957 թվականին Անգլիայի եւ Ուելսի դատարանի դատավոր Փաթրիք Դեվլինը կասկածյալ Ջոն Բոդկին Ադամսի գործով ասել է հետեւյալը. «Շատ հետաքրքիր իրավիճակ է, գրեթե բացառիկ այս դատարաններում, քանի որ սպանության ակտը պետք է ապացուցվի փորձագետի եզրակացությամբ»:
Նկատենք, որ փորձագիտական եզրակացությունը Մեծ Բրիտանիայում գնահատվում է ոչ թե նախաքննության, այլ դատական լսումների ընթացքում:
Ուսումնական ձեռնարկից տեղեկացանք նաեւ, որ կան երկրներ, մասնավորապես՝ Ճապոնիան, որտեղ փորձագետն ընտրվում է, տասը տարուց ավելի է՝ ներմուծվել է «Փորձագետ հանձնակատարի» ինստիտուտը:
«Առավոտ» օրաթերթ
23.03.2015
