Հայոց ցեղասպանության հուշահամալիր տանող ճանապարհի ձախ կողմի պատին գրված են հայկական պատմական բնակավայրերի թուրքալեզու անվանումները:
«Դրանք թուրքալեզու գրելու հիմնական պատճառաբանությունն այն է, որ Ցեղասպանության տարիներին այդ քաղաքների պաշտոնական անվանումներն այդպես են եղել, և մարդկանց հենց այդ անվանումներն են ծանոթ, սակայն սա պատճառաբանություն չէ»,- համոզված է «Կարին» ավանդական երգի և պարի համույթի գեղարվեստական ղեկավար Գագիկ Գինոսյանը: Նրա պնդմամբ՝ այդ անվանումները կամ պետք է փոխարինվեն իրենց հայերեն համարժեքներով կամ էլ գոնե փակագծերում պետք է գրվեն՝ հայերեն անվանումից հետո:
«Այնտեղ կարելի է կարդալ Դիարբեքիր, որը Տիգրանակերտն է, Էրզրում, որը Կարինն է, Բիթլիս, որը Բաղեշն է, և այլն: Ամենատխուրն այն է, որ մեր մատաղ սերունդը Բայազետի հայկական անվանումը (Դարոինկ) գիտի, բայց գիտի՝ դա պեչենի է, չգիտի, որ այն գավառն է, որտեղ գտնվում է մեր սուրբ լեռը»,- այսօր լրագրողների հետ հանդիպման ժամանակ իր մտահոգությունն արտահայտեց պարոն Գինոսյանը:
Նա առաջարկում է ոչ միայն Հայոց ցեղասպանության հուշահամալիր տանող ճանապարհի ձախակողմյան պատի գրությունները փոփոխել, այլև աջ կողմում խորհրդանշական պատ կառուցել, որի վրա կգրվեն հայկական հերոսամարտերի և հայ հերոսների անունները. «Ցեղասպանվածի խարանը ճակատներիս՝ մենք ամեն անգամ մեր երեխաների հետ քայլում ենք դեպի անմար կրակը և քայլելիս տեսնում ենք միայն այն բնակավայրերի անունները, որոնցում զանգվածային կոտորածներ են եղել: Իսկ եթե ունենանք աջ պատ, դրա վրա կգրենք, օրինակ, Յաղուբյանի անունը, որը փրկեց Մուսալեռը՝ ինքնապաշտպանական մարտեր կազմակերպելով: Հայ մանուկը, քայլելով դեպի հավերժության կրակը, պետք է ունենա ընտրելու հնարավորություն. վաղվա արհավիրքը գալու դեպքում ընտրի ձա՞խ պատի ճակատագիրը, թե՞ աջ, այսինքն՝ ընտրի անփառունակ մա՞հը, թե՞ հերոսական նահատակությունը՝ գոնե փրկելով իր հարազատներին: Ցավոք, շատ են եղել դեպքեր, երբ հայ տղամարդու աչքի առջև իր կնոջը, երեխաներին բռնաբարել, մորթոտել են, իսկ նա շարունակել է աղոթել, մինչդեռ եղել են նաև այնպիսի մարդիկ, որոնք պաշտպանություն են կազմակերպել և անգամ իրենց նահատակությամբ են փորձել փրկել գոնե իրենց հարազատներին… Այդ երկու պատերը պիտի լինեն, որպեսզի վաղվա սերունդը կարողանա հասկանալ՝ որն է մեր տեսակը»,- համոզված է Գ. Գինոսյանը:
Կարդացեք նաև
ՀՀ առաջին հետախուզադիվերսիոն ջոկատի հիմնադիր հրամանատար, «Ողջ մնալու արվեստը» ակումբի ղեկավար Վովա Վարդանովն ասում է, որ երբ առաջին անգամ լսել է աջ պատ կառուցելու մասին, գաղափարն իրեն ուղղակի ցնցել է: «Մեզ անընդհատ ծրագրավորում են չդիմադրել, ողջ չմնալ: Աջ պատի գաղափարը մեզ ինչ-որ տեղ շեղում է նման ծրագրավորումից՝ զոհ լինելու զգացողությունից: Մենք, իհարկե, քրիստոնյա ենք, բայց ես չեմ ընդունում մեր հավատքի ժամանակակից մեկնաբանությունները, ըստ որոնց՝ լավ քրիստոնյա լինելը զոհ լինելն է: Համոզված եմ, որ քրիստոնեությունն ավելի լուրջ ուսումնասիրելիս կտեսնենք, որ ավելի կարևորվում է դիմադրությունը, ընտանիքն ու գաղափարը զենքով պաշտպանելը»,- ասաց Վ. Վարդանովը:
ՀՀ առաջին հետախուզադիվերսիոն ջոկատի հիմնադիր հրամանատարը նշում է, որ հայկական բնակավայրերի անվանումների հետ կապված պետք է նաև քարտեզներում փոփոխություններ մտցնել: «Ռուսական քարտեզներում հիմնականում ռուսական ու թուրքական անվանումներ են,- նկատեց նա.- թուրքը, ինչքան էլ մեր աչքին հիմար թվա, այնքան խելացի է, որ փոխում է ցանկացած սարի, քաղաքի անվանում, որպեսզի նախ հասկանալի լինի իրեն, այնուհետև արդեն այդ անվանումները մնում են մարդկանց գիտակցության մեջ: Արդյունքում մարդն սկսում է իրեն օտար զգալ այնտեղ, եթե ինքը թուրք չէ»:
«Ինստիգեյթ ընկերության» հիմնադիր, գլխավոր ինժեներ Վահագն Պողոսյանը ևս փաստեց, որ խորհրդանիշների կարևորությունը պետք է մշտապես հաշվի առնել, որովհետև դրանք ոչ թե ինչ-որ միստիկ երևույթներ են, այլ ազդում են մարդու ենթագիտակցության վրա՝ պայմանավորելով նրա վարքագիծը: Եթե, օրինակ, քարտեզի վրա Արցախը Հայաստանից բաժանում ենք թավ գծով, իրավաբանորեն միգուցե դա ճիշտ է, որովհետև մենք այդպիսով արտաքին աշխարհին ցույց ենք տալիս, որ Արցախն անկախ պետություն է: Սակայն ներսում մենք դրանով ազդում ենք մեր երեխաների գիտակցության վրա: Օրինակ՝ մեր դպրոցներում աշակերտների համար այդ գիծը չպետք է նկատելի լինի, այսինքն՝ դպրոցների քարտեզներում Հայաստանի և Արցախի միջև բաժանում չպետք է լինի: Այնպես որ, ենթագիտակցության վրա ազդելու առումով էլ հուշահամալիր տանող ճանապարհի աջակողմյան պատի կառուցումը, ինչպես նաև ձախ պատի անվանումների հայկականացումը մեծ նշանակություն ունի»,- ասաց Վ. Պողոսյանը:
Սիրանուշ ՀԱՅՐԱՊԵՏՅԱՆ
