Այլ ժողովուրդների՝ հայոց խնդրի հանդեպ դժկամության կամ անտարբերության մասին խոսելիս, մենք հաճախ մոռանում ենք մեր իսկ դժկամությանը հարող անտարբերության մասին, երբ խոսքը վերաբերում է հայ մտավորականի եւ նրա ստեղծած հոգեւոր արժեքների մասին: Դրա վառ օրինակներից մեկը՝ Ֆ.Վերֆելի «Մուսա լեռան 40 օրը» վեպի հիման վրա գրված համանուն օպերայի հանդեպ 11 տարիների ընթացքում ցուցաբերված անտարբերությունն է: Խոսքը Հայաստանի արվեստի վաստակավոր գործիչ՝ կոմպոզիտոր Վահրամ Բաբայանի «Մուսա լեռան 40 օրը» օպերայի մասին է, որի լիբրետոն սփյուռքահայ բանաստեղծ Կարպիս Լեփեջյանի եւ կոմպոզիտորի միասնական նվիրական աշխատանքի արդյունք է: 2004 թ. գրված այս օպերան չի բեմադրվել ո՛չ 2005 թ.՝ ի նշանավորումն Մեծ եղեռնի 90-ամյակի, ո՛չ էլ հետագա տարիներին, եւ, որքան էլ դա տարօրինակ թվա, ոչ ոք չի պատրաստվում բեմադրել դա նաեւ այս տարվա ընթացքում:
Այնինչ դեռեւս 2013 թ. նոյեմբերի 27-ին, մտահոգված լինելով օպերայի ճակատագրով՝ Հայկական երաժշտական համաժողովը՝ կոմպոզիտոր Լեւոն Չաուշյանի գլխավորությամբ, նամակ է ուղղել մշակույթի նախարար Հասմիկ Պողոսյանին: «Նկատի ունենալով 2015 թ. Հայոց մեծ եղեռնի 100-ամյա տարելիցը, մենք մեր պարտքն ենք համարում առաջարկել կոմպոզիտոր Վահրամ Բաբայանի «Մուսա լեռան 40 օրը» օպերան Հայոց ցեղասպանության 100-ամյակի միջոցառումները համակարգող հանձնաժողովի ծրագրերում ընդգրկել:
Վահրամ Բաբայանի տաղանդը եւ բարձր պրոֆեսիոնալիզմը, միջազգային ասպարեզում արձանագրված իր նշանակալի հաջողությունները հիմք են հանդիսանում դիմելու Ձեզ խնդրանքով եւ առաջարկով ՝ ներգրավել օպերան 100-ամյակի միջոցառումները համակարգող Պետական հանձնաժողովի ծրագրերում՝ 2015 թ. բեմադրման նպատակով»: Նամակի պատասխանը կոմպոզիտորը ստացավ միայն 2014 թ. օգոստոսի վերջին՝ հեռախոսազանգի տեսքով: Նախարարության աշխատակիցը հորդորում էր նրան շտապ ներկայացնել օպերայի նախագիծը՝ բոլոր մանրամասներով: 2014 թ. սեպտեմբերի 10-ին նախագիծը հանձնվեց, եւ դրան ուղղորդող նամակում մասնավորապես ասված է. «Մենք ակնկալում ենք ողջ հայ ժողովրդի մեծ ուշադրությունը եւ աջակցությունն այս նախագծի հանդեպ, արհեստավարժ եւ լավ կազմակերպված աշխատանքի ընթացք, քանի որ ժամանակը շատ սուղ է: Ակնկալում ենք նաեւ որակյալ գովազդ, տեղական եւ միջազգային լրատվամիջոցների լուրջ արձագանքներ, եւ այդ ամենի արդյունքում՝ լեցուն դահլիճներ եւ Մեծ եղեռնի խնդրի խորին ըմբռնում՝ հայ եւ միջազգային հանրության կողմից»: Այսօր, ըստ երեւույթին, օպերայի նախագիծը եւ այդ նամակները հարկավոր է փնտրել նախարարության դարակներում անհայտ կորած թղթերի միջեւ: Ի դեպ, անհայտ կորած է նաեւ օպերայի պարտիտուրի այն օրինակը, որը 11 տարի առաջ հանձնվել է Ալ. Սպենդիարյանի անվան օպերայի եւ բալետի ազգային ակադեմիական թատրոնի գլխավոր դիրիժոր Կարեն Դուրգարյանին: Միգուցե, դեպքից 70 կամ 100 տարի հետո, վերագտնելով պարտիտուրը, այդ թղթերը եւ որեւէ այլ փաստաթղթեր, մի պատմաբան մեկնաբանի այդ երեւույթը որպես հրեական, թուրքական, ռուսական կամ որեւէ այլ լրտեսների կամ դիվանագետների միջամտության հետեւանք…
Սակայն, ըստ իս, ո՛չ օպերայի, ո՛չ էլ համերգի չկայացման մեջ օտար միջամտություն փնտրելու որեւէ կարիք չկա: Պարզապես հանրային հնչողություն ունեցող խոշոր միջազգային մշակութային նախագծերը վեր են հանում մեր մտածողության եւ հասարակության թույլ կողմերը, որոնք հնարավոր է հաղթահարել միմիայն միասին՝ համախմբվելով որեւէ գերխնդրի շուրջ: Վ. Բաբայանի «Մուսա լեռան 40 օրը» օպերան մի գործ է, որը եւ՛ իր բովանդակությամբ, եւ՛ իր առաջադրած ստեղծագործական խնդիրներով այդպիսի մի գերխնդիր է մեր օպերային թատրոնի համար: Եթե նախարարությունն առնվազն ներկայացներ օպերան 100-ամյակի հանձնաժողովին, որն ընդգրկում է Հայաստանի եւ Սփյուռքի ամեն տեսակի կառույցները, հնարավո՞ր է արդյոք, որ հայության բոլոր կարող ուժերը չարձագանքեին դրան: Նշենք, որ օպերայի բեմադրման նախահաշվարկը շատ համեստ է՝ այն կազմված է նկատի առնելով թատրոնի ողջ անձնակազմի հայրենանվեր աշխատանքը եւ համայն հայության աջակցության ակնկալիքը: Հասկանալի է նաեւ, որ թատրոնի գլխավոր դիրիժորը կարող է ժամանակ չունենալ՝ նման բարդ գործն իրականացնելու համար, սակայն, հասկանալով գործի նշանակությունը ազգի հոգեւոր կյանքում, նա կարող էր ժամանակին հանձնարարած լիներ այն որեւէ կոմպետենտ դիրիժորի, այլ ոչ թե կորցնել պարտիտուրը՝ միանգամայն անընդունելի արհամարհանք ցուցաբերելով: Այսօր Հայաստանի ազգային օպերայի եւ բալետի թատրոնը ունի բարձրագույն կարգի մեներգիչների ողջ մի աստղաբույլ, հիանալի դիրիժորներ, ռեժիսորներ, որոնք ի զորու են ի տես աշխարհի ներկայացնել ժամանակակից հայ օպերայի ամենահետաքրքիր եւ նորարար գործերը: Ե՞րբ, եթե ոչ 2015 թ. օպերային թատրոնի վերակառուցված բեմից պիտի տեսնենք «Մուսա լեռան 40 օրը» օպերայի նման կոթողային գործեր, որոնք հայի ոգու պայծառ հաղթանակը կարող են արձանագրել՝ մեր օրերի հույժ անբարենպաստ եւ ճնշող մթնոլորտում:
Կարդացեք նաև
ՆԱՏԱԼԻ ՀԱՐՈՒԹՅՈՒՆՅԱՆ
«Առավոտ» օրաթերթ
04.03.2015
Վահրամ ջան.«Խաղաղություն քեզ իմ անբախտ ընկեր,Քեզ տանջող ցավը ինձ էլ է պատել»…: 2005 թվին գրված «Սիփանա քաջեր» Կոնցերտ պոեմը(գրված շեփորի եւ նվագախումբի համար ) կատարվեց 2015,ին(վերջապես),իսկ 1990-ին գրվա «Հիմն Արցախին»(քառաձայնբ երգչախումբ եւ նվագախումբ)դեռ չի կատարվել:” Такие у нас времена” կասեր Պոզները…