Զբոսաշրջային շատ ընկերություններ անտեսում են հայկական խոհանոցը եւ Հայաստան բերած զբոսաշրջիկներին, մասնավորապես՝ օտարերկրացիներին կերակրում են, այսպես ասած, խառը ուտեստներով, ինչ պատահի, ինչը մատչելի գնով կառաջարկվի: «Հայ խոհարարական ավանդույթների զարգացման եւ պահպանման» հասարակական կազմակերպության (հ/կ) նախագահ Սեդրակ Մամուլյանը երեկ հայտարարել է, որ շատ տուր-օպերատորներ գերադասում են զբոսաշրջիկներին տանել մի 2000 դրամանոց բուղաչա ու խինկալի ուտելու տեղեր, ու միայն փող աշխատելու մասին են մտածում, ազգային խոհանոցին էլ քամահրանքով են վերաբերվում: Պարոն Մամուլյանն ասել է՝ ազգային խոհանոցը ազգային մշակույթի մի մասն է, եւ մեր երկիրը զբոսաշրջիկներին ներկայացնելիս շատ կարեւոր դեր են տանում տուր-օպերատորներն ու գիդերը, որոնք պետք է ազգային խոհանոցին լավ ծանոթ լինեն եւ մատուցեն հայկականը: Մամուլյանը մտահոգություն է հայտնել, որ իրենց կազմակերպած դասընթացները, որտեղ ծանոթացնում են ազգային խոհանոցի բաղադրիչներին, գիդերն ու տուր-օպերատորների ներկայացուցիչները անտեսում են, արհամարհում ու այդպես էլ չեն ներգրավվում, Մամուլյանի ասած՝ հայկական խոհանոցը հանրաճանաչ դարձնելու գործին:
«Առավոտը» փորձեց պարզել, թե ի՞նչն է պատճառը, որ զբոսաշրջային ընկերությունները նախապատվությունը տալիս են օտար խոհանոցներին: Հայաստանում գործում է մոտ 200 տուր-օպերատոր, եւ մենք տեղեկատուից պատահական սկզբունքով ընտրեցինք մի քանի ընկերություններ, որոնց ներկայացուցիչները վստահեցրին, որ ազգային խոհանոցն անպայման ներառում են իրենց փաթեթում: Մեր զրույցից, սակայն, պարզվեց, որ ազգային խոհանոց ասելով՝ ամենաշատ տարածումն ունեն տոլման, խորովածը, հարիսան, մինչդեռ Մամուլյանը վստահեցնում է, որ հայկական խոհանոցը շատ ավելի հարուստ է եւ բազմազան:
«Արս տուր» ընկերությունից մեզ վստահեցրին, որ իրենք ամենեւին էլ չեն անտեսում հայկականը եւ միշտ իրենց փաթեթներում ազգային խոհանոցը ներառում են: Այս ընկերությունից ասացին, որ տուրիստական խմբերին գիդերն են ուղեկցում ռեստորաններ, նրանք տիրապետում են տեղեկատվությանը, եւ իրենք էլ առաջարկում են համտեսել հայկական խոհանոցի ուտեստները: Պետք է նշել, որ ռեստորաններում էլ հայկական խոհանոցի տարրերը շատ բազմազան չեն, գրեթե ցանկացած ռեստորանում կարելի է հայկական մածուն, պանիր, կանաչի, խորոված, տոլմա պատվիրել, բայց, օրինակ, այնպիսի ուտեստներ, որոնք ավանդույթների ու տեղական մշակույթի պատմության կրողն են, համարյա չեն հանդիպում:
«Արս տուրի» ներկայացուցչի խոսքերով՝ «Հիմնականում սննդի օբյեկտները ինչ առաջարկում են, ընտրությունն այդքանից ենք անում, մեծամասամբ ընտրում ենք հայկականը»: Ընկերության ներկայացուցիչը նշեց նաեւ, որ Իտալիայից երիտասարդների խումբ են ունեցել, որոնք պահանջ են դրել սնվել միայն «պիցերիաներում»:
Մամուլյանը մտահոգություն էր հայտնել, որ ընկերությունները հայկական խաչքարերի վարպետների հետ էլ հանդիպումներ չեն կազմակերպում, որպեսզի դրանց պատմությունն էլ հանրայնացվի, օտաերկրացիներին տեղ հասցվի: «Խաչքարերի՝ ոչ, բայց հայկական գորգագործության հետ ծանոթացնում ենք»,- վստահեցրին «Արս տուրից»:
Կարդացեք նաև
«Բոգեմա» ընկերությունից էլ մեզ հետ զրույցում ասացին, որ իրենք էլ առաջնահերթությունը տալիս են հայկականին: Այս սեզոնին, ինչպես ասացին ընկերությունից, օտարերկրյա զբոսաշրջիկների մոտ շատ պահանջված են խաշը, խորովածը, հարիսան, խինկալին եւ լուլա քաբաբը: Մեր դիտարկմանը, որ վերջիններս հայկական խոհանցից չեն, ընկերությունից վստահեցրին, որ շատ պանդոկներում հենց դրանք են առաջարկում, զբոսաշրջիկներն էլ շատ հետաքրքրված են այդ ուտեստներով. «Մենք հիմնականում առաջարկում ենք հայկական ուտեստներ, օրինակ՝ երբ Արցախ խումբ ենք տանում, անպայման ժենգյալով հաց ենք հյուրասիրում: Գիտեք, պանդոկներում էլ գումար աշխատելու խնդիր կա, նրանք տուրիստին չեն մերժի, եւ երբ տուրիստն առաջին անգամ է Կովկասում, ու «մենյուում» կա նաեւ խինկալի, իրենք անպայման ուզում են, ասելով՝ Վրաստան չեն գնալու, միանգամից այստեղ համտեսեն»: Այս ընկերությունից ասացին, որ հայկական խոհանոցին ու մշակույթին ծանոթացնելու հիմնական բեռը գիդերի վրա է: Ինչ վերաբերում է հայկական խաչքարերի պատմությանը օտարերկրացիներին ծանոթացնելու խնդրին, ընկերությունից վստահեցրին, որ նման պրակտիկա չունեն, բայց հաշվի կառնեն Մամուլյանի առաջարկն ու բացի այդ՝ կփորձեն համագործակցել հայ խոհարարների միության հետ, որպեսզի ազգային խոհանոցն ավելի ընդարձակ տեսականիով մատուցեն զբոսաշրջիկներին:
«Արարա տուր» ընկերության տնօրեն Նունե Թաթունցն էլ վստահեցրեց, որ «Հայ խոհարարական ավանդույթների զարգացման եւ պահպանման» հ/կ-ի հետ համագործակցում են, նրանց «մաստեր կլասսների» միջոցով զբոսաշրջիկներին մասնակից դարձնում հայկական լավաշի, քաղցր սուջուխի, թթու լավաշի եւ հայկական այլ ուտեստների պատմությանն ու պատրաստման եղանակին: Տնօրենի խոսքերով՝ «Ծանր ու սպեցիֆիկ ուտեստներից խուսափում ենք, որպեսզի դրանք աղեստամոքսային խնդիրներ չառաջացնեն տուրիստների մոտ: Բայց մենք հիմնականում ազգային խոհանոց ենք առաջարկում օտարերկրացիներին»: Տնօրենը նաեւ հետաքրքիր դրվագներ պատմեց զբոսաշրջիկների հետ կապված. «Անցյալ տարի գերմանացիների խումբ ենք ունեցել, որոնք ղափամա են համտեսել, շատ տպավորված են եղել համով ու բույրով: Իսկ ռուսները շատ հաճախ ցանկություն են հայտնում լավաշի թխմանը ներկա ու մասնակից լինել, անգամ հազիվ ենք պահում, որ չընկնեն թոնիրը»: Նունե Թաթունցն ասաց, որ եւ խաչքարերի վարպետների, եւ կավագործների հետ են ծանոթացնում օտարերկրյա զբոսաշրջիկներին. «Սրանք մեր մշակույթի առանձնահատկություններն են, ինչպես նաեւ ազգային խոհանոցը հավելյալ խթան է օտարերկրացիներին գրավելու»:
«Սպուտնիկ» ընկերությունից եւս վստահեցրին, որ հայկական խոհանոցը պարտադիր ներառում են իրենց փաթեթներում, ինչպես նաեւ խաչքարագործների հետ ծանոթությունը. «Մենք հաճախ պատվիրում ենք, որ տուրիստների ներկայությամբ ազգային խոհանոցից մի բան պատրաստեն, ու նրանք տեսնեն դա»:
«Էլասկո էքսպրեսից» էլ ասացին, որ հաշվի են առնում օտարերկրացիների նախասիրությունները, օրինակ՝ իտալացիք չեն սիրում համեմ համեմունքը, ուստի խոհարարներին զգուշացնում են, որպեսզի ուտեստներում դա չլինի. «Իտալացիք ձկան գլուխ չեն ուտում, այս մասին էլ ենք զգուշացնում: Եթե զբոսաշրջիկը քյուֆթա չի սիրում, թեկուզեւ հայկական է, մենք չենք առաջարկի: Եվրոպացիներին հյուրասիրում ենք տոլմա, խորոված, գաթա փախլավա, նռան հատիկներով պատրաստված ինչ-որ բան»:
Մեզ հետ զրուցած բոլոր ընկերություններից հավաստիացրին, որ օտարերկրացիներին հիմնականում դուր է գալիս հայկական խոհանոցը, շատ հաճախ նույնիսկ բաղադրատոմսերն են խնդրում:
ՆԵԼԼԻ ԲԱԲԱՅԱՆ
Լուսանկարում` Այս հացթուխները Սանահին վանքի մոտ զբոսաշրջիկներին
հայկական լավաշի թխմանն են ծանոթացնում:
«Առավոտ» օրաթերթ
10.02.2015
