Армяшка
Хачик
Хач
Черножопый
Ռուսների՝ հայերին տրվող արհամարհական անվանումներից
…
«Մենք՝ հայերս, քաղաքականապես ռուս ենք»:
Կարդացեք նաև
Գրիգոր Արծրունի
…
«Եթէ վազես սիրո ետեւ, ստվերի պէս նա խույս կտա քեզանից,
Նա կվազի քո ետեւից, եթէ փախչես նրանից»:
Վիլյամ Շեքսպիր, «Ֆալստաֆ»
…
«Որքան քիչ ենք կանանց սիրում,
Այնքան դուր ենք գալիս նրանց
Եվ այդպես նրանց կործանում
Գայթակղության մեր ցանցերում»:
Ալեքսանդր Պուշկին, «Եվգենի Օնեգին»
Ես բազում ռուս ընկերներ ու ծանոթներ եմ ունեցել եւ ունեմ, եւ նրանց ընդհանուր գծերով բնութագրելը դուրս է իմ ծրագրից: Մեզ հետաքրքրում են հայ-ռուսական հարաբերությունները: Ի՞նչ կարելի է ասել այդ մասին:
Մարդկանց հարաբերությունը չի կարելի խառնել ժողովուրդների հարաբերությանը, դա էլ՝ պետությունների հարաբերությանը: Մարդիկ իրար սիրում են, չեն սիրում, հարգում կամ չեն հարգում, մեկ-մեկ էլ նույնիսկ ամուսնանում են իրար հետ: Ժողովուրդների դեպքում տարբեր է: Համեմատաբար անտարբեր կամ լոյալ են վերաբերվում ավելի հեռու ապրող ժողովուրդներին, ավելի վատ՝ մոտիկներին: Բայց դրանց մեջ էլ տարբերություն կա՝ որը պատմության ընթացքում ավելի թշնամական է եղել, նրան ավելի վատ են վերաբերվում: Պարզ է, որ ֆրանսիացիներն ավելի լավ պիտի վերաբերվեին իսպանացիներին, քան գերմանացիներին: Եվրոպական ժողովուրդները չեն հարգել իրենց կողմից գաղութացված երկրների բնիկներին՝ աֆրիկյան նեգրերին եւ մյուսներին: Իսկ այլակրոնների նկատմամբ վերաբերմունքը միշտ էլ բացասական է եղել:
Ռուսները եւս, կայսրության տարիներին, որոշակի հակակրանք եւ վատ վերաբերմունք են դրսեւորել իրենց նվաճած երկրների բնակչության նկատմամբ: Այսպես, վատ են վերաբերվել նույնիսկ եվրոպացի լեհերին ու ֆիններին: Ինչ վերաբերում է միջինասիացիներին, ապա դրան գումարվել է նաեւ նրանց ավելի «անքաղաքակիրթ» եւ այլակրոն լինելը: Անդրկովկասի դեպքը քիչ այլ է: Այստեղ երկու ազգ հին քրիստոնյա են, որոնցից մեկը՝ վրացիները, իրենց ուղղության (օրթոդոքս): Ունեն ազնվականություն, նույնիսկ արքայատոհմ: Ադրբեջանցիները, հին անվանունով՝ կովկասյան թաթարները թուրք են, էլի, մահմեդական: Իսկ հայերը, թեեւ քրիստոնյա, բայց շատ ստրկացված, զուրկ են արիստոկրատիայից, հակված առեւտրի, խաբեության եւ շահամոլ: Հարգանքի արժանի չեն: Եվ ստեղծվում ու գործածական է դառնում արմյաշկա բառը, հայերի արհամարհական անվանումը: Մինչդեռ դրա վրացական կամ ադրբեջանական համարժեքը չկա (եւ բառի ստեղծողն էլ ծագումով վրացի էր): Արիստոկրատ, դիվանագետ եւ բանաստեղծ Ալեքսանդր Գրիբոյեդովը, որը մեծ դեր է կատարել պարսկահայերի՝ մեր ներկայիս հանրապետության տարածքները տեղափոխելու գործում, ինչպես տեսանք, շատ վատ է վերաբերվել հայերին: Նա ամուսնացած էր վրացական իշխանուհու հետ, ուրեմն, նրան իրենից ցածր չի դասել: Բայց երբեք չէր ամուսնանա հայուհու հետ:
ՍՍՀՄ տարիներին բոլորը եղբայր էին եւ իրար հավասար, միայն ռուսներն էին մի քիչ «ավագ եղբայր» եւ «ավելի քան հավասար»: Ազգային ճնշումը մարդկանց նկատմամբ հասցված էր մինիմումի: Կար, իհարկե, հակահրեականություն, կային հակահայեր եւ այլն, բայց դա ներքին կարգով, իսկ օրենքով արգելվում էր: Իսկ վրացիներն ավելի առաջ գնացին՝ նրանք, Ստալինի շնորհիվ, մի տեսակ, երկրորդ տեղում էին: Ահա Ռայխստագի վրա սովետական դրոշ բարձրացնող երկու հերոսների ազգանունները՝ սերժանտ Եգորով եւ կրտսեր սերժանտ Քանթարիա (ռուսերենից տառադարձելով գրում էին Կանտարիա): Ասում են, որ դրոշ բարձրացնելու համար մինչ այդ մոտ մեկ տասնյակ այդպիսի երկյակներ են ուղարկել, որոնք զոհվել են: Հավանաբար՝ բոլորն էլ ռուս եւ վրացի, ընդ որում՝ ռուսի կոչումը մի քիչ ավելի բարձր: Որպեսզի հաճելի լինի Ստալինին:
Բայց կործանվեց ՍՍՀՄ-ը: Ռուսաստանը լցվեց ծանր պայմանների հետեւանքով իրենց երկրներից փախած, գաղթած կամ «ժամանած» ՍՍՀՄ նախկին հանրապետությունների բնակչությամբ, հատկապես արական սեռի: Մեր լեզվով ասած՝ խոպանչիներ, փախստականներ, գաղթականներ… Այ դրանք դարձան ռուսների աչքի փուշը: Հատկապես կովկասցիները, որոնք ավելի ագրեսիվ էին, կռվարար ու քրեական հակվածությամբ: Բացի այդ, նրանք ավելի աշխատասեր են եւ հաջողակ, քան ռուսները (այստեղ դեր է խաղում նաեւ ներգաղթյալ լինելու գործոնը, որը ստիպում է մարդկանց ավելի ակտիվ աշխատել): Նորմալ հնարավորությունների դեպքում կապիտալիստական նոր Ռուսաստանի հարուստների դասը՝ վերնախավը պիտի նշանակալի չափով կազմված լիներ հայերից, ադրբեջանցիներից ու միջինասիացիներից, ավելի քիչ ռուսներով, հրեաներով ու Ռուսաստանի մյուս ազգություններով: Մյուս կողմից էլ չեչենական երկու պատերազմներն ավելի սրեցին հակակովկասյան ալիքը: Առաջացան անթաքույց ֆաշիստական խմբեր, որոնց թիրախը կովկասցիներն ու մյուս հետսովետական այլազգիներն էին՝ «սեւահետույքները»:
Առաջ չուչմեկ, չուրկա եւ չուրբան «կոճղ» էին միայն միջինասիացիները, այժմ՝ կարծես նաեւ կովկասցիները, այդ թվում՝ հայերը: Ռուսերենում խ-ով սկսվող բառերը, օրինակ, խեր, խրեն, միշտ օգտագործվել են որպես մի հայտնի հայհոյանքի ակնարկ կամ մեղմասացություն, իսկ չ-ն առկա է արհամարհական եւ ատելի անուններում՝ բացի նշվածներից, հիշենք՝ չուկչա եւ չեչեն: Այնպես որ, հայոց Խաչիկ անունը նրանց համար գտնված մի բան էր: Եվ հիմա, հետսովետական դարաշրջանում, բոլոր կովկասցիները՝ ոչ միայն հայերը, երբեմն նույնիսկ միջինասիացիները, այսինքն՝ ողջ «սեւ խաժամուժը» Խաչիկ կամ նույնիսկ Խաչ են (սա հիմա ավելի ատելի է, քան «սեւահետույքը»): Հայերը նաեւ արմյաշկա են: Այսինքն, ռուսներից ստացած արհամարհական անվանումների քանակով մյուսներին կարծես գերազանցում ենք: Ինչո՞ւ: Այդ մականունները ստեղծվում են ժողովրդի՝ հասարակության մեջ իր ունեցած նշանակալիությանը համեմատական: Ուրեմն, հայերը, չնայած իրենց փոքրաքանակությանը, նշանակալի դեր են կատարել Ռուսաստանում:
Եվ ֆաշիստների մարտական կոչն է՝ «Խփիր խաչերին, փրկիր Ռուսաստանը»: Վերադարձել են ցարական ժամանակները՝ «Խփիր ջհուդներին, փրկիր Ռուսաստանը»: Հին անեկդոտ կա. հայը Ռուսաստանում, մեռնելուց առաջ, իր որդիներին կտակում է պահպանել հրեաներին: «Նրանք չլինեն, մեզ են անցնելու»: Ինչպիսի՛ մարգարեական խոսքեր:
Հիմա արդեն շատ բան փոխվել է: Հակակովկասյան ալիքը, որը, ակնհայտորեն, ուղղորդվում էր պետության ղեկավարության կողմից, թուլացել է: Բայց, իհարկե, չի մարել:
Ռուսները մեր «ռազմավարական դաշնակիցներն» են: Նրանք, երբեմն, քաղաքական պատճառներով, որոշակի հայամետ քաղաքականություն են վարել: Ընդունել են ցեղասպանությունը, զորամիավորում ունեն Հայաստանում, որը սաստում է Թուրքիային եւ, ավելի մատչելի, քան մյուսներին, զենք են մատակարարում մեր բանակին: Բայց եւ զենք են մատակարարում նաեւ Ադրբեջանին ու չեն ընդունում Ղարաբաղի անկախությունը, ինչը կարծես թե ավելի կվայելեր ռազմավարական դաշնակցին:
Բայց այդպես չի լինում: Մեր ռազմավարական դաշինքը հավասարների դաշինք չէ: Առաջ եթե ռուսները ավագ եղբայր էին, ապա հիմա միայն ավագ են, էլ եղբայր չեն: Եվ ինչքան էլ մեր մտածողները փորձեն նամակներով եւ այլ ձեւերով նրանց առաջնորդներին սովորեցնել, թե իրենց շահը հայերին պաշտպանելն է եւ թուրքերին դեմ լինելը, դա չի լինի: Այդ երկրի բնակչության մի հսկայական մասը մուսուլման է, որի մեծագույն մասը՝ թյուրքալեզու: Սրանք, այսպես թե այնպես, միշտ կան եւ կլինեն Ադրբեջանին եղբայր կրոնով, լեզվով եւ մշակույթով: Ռուսները, որպես դարավոր կայսերական ավանդներ ունեցող պետություն, մեզանից ավելի լավ գիտեն, թե որն է իրենց շահը եւ միշտ կգերադասեն ավելի բազմաքանակ մուսուլմաններին, քան չորս կողմից թշնամիներ կուտակած միայնակ ու փոքրաքանակ հայերին:
Եթե մենք մեզ դրսեւորենք որպես ամենա-ամենառուսասեր, ռուսախոս, ռուսապաշտ եւ ռուսական իմպերիալիզմի ջատագովներ ու առաջամարտիկներ, դրանից մեզ ավել չեն սիրի: Ընդհանրապես, սիրում եւ հարգում են արժանապատիվ, ուժեղ, հարգանքի արժանի մարդկանց: Իսկ չափազանց նվիրվածներին, ովքեր հետին ոտքերի վրա կանգնած պոչիկն են թափահարում՝ վերաբերվում են այնպես, ինչպես պոչիկը թափահարող կենդանուն: Եվ վրացիները, որոնք այսօր դեռ Ռուսաստանին բարեկամ չեն, այլ ավելի շուտ՝ հակառակորդ, միանգամից կվերականգնեն իրենց բարձր ռեյտինգը Ռուսաստանում, հենց որ քաղաքական հարաբերությունները մի քիչ բարելավվեն:
Հնարավոր է, որ մեր երկրների հարաբերություններում դեր կարող է կատարել մեր ղեկավարների՝ ռուսական ղեկավարությանը համակրելի լինելու կամ չլինելու հանգամանքը: Այստեղ եւս առաջին հերթին կարող է հաշվի առնվել արժանապատիվ կեցվածքը: Բայց նույնիսկ ամենա-ամենահամակրելի լինելու դեպքում էլ Ռուսաստանը չի կարող մոռանալ իրենց բազմամիլիոն թյուրքերին ու մուսուլմաններին:
«Մայր Ռուսիա» ասում են իրենց երկրին ռուսները: Ռուսիան կին է, իր բոլոր կանացի յուրօրինակություններով: Նրան սիրելի դառնալու համար կարելի է մտորել Պուշկինի՝ վերեւում բերված տողերի շուրջ: Պուշկինը, իր անհաշիվ սիրային կապերով ու արկածներով, լավ գիտեր կանանց, հատկապես ռուս կանանց: Բայց, ինչքան էլ լավագույն լուծումներ գտնենք, օբյեկտիվ իրականությունից չենք փախչի:
ԱՐՄԵՆ ՊԵՏՐՈՍՅԱՆ
«Առավոտ» օրաթերթ
06.02.2015
Հիանալի է ասված!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!! Ավելացնելու`ոչինչ չկա!!!!!!!!!!!!!
Ես շարունակում եմ զարմանալ մարդկանց միամտության վրա…իսկ կարող եք ինձ ասել, թե ինչու ռուսը պետք է ,,սիրի,, հային, հայը` վրացուն, վրացին` ուզբեկին, ուզբեկը` ֆրանսիացուն, ֆրանսիացին` անգլիացուն, անգլիացին` գերմանացուն և այլն և այլն և այլն….
Սիրելի Արմեն. թվարկել եք այն մականունները, որ տալիս են մեզ ռուսները….իսկ դուք գիտեք ռուսների բնութագրումը հայերի կողմից, որ մերոնք մոգոնել են դեռևս ուշ միջնադարում…ասեմ, եթե չգիտեք. ,,տեղը դուզ է, մարդը` խոզ է, կնիկն էլ բ… է,,….խնդրում եմ ներել ինձ, բայց իրականությունն այս է….