Ահարոն Ադիբեկյանը՝ հայկական լավաշի մասին,
որն այլեւս ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի ցանկում է
Մեկ տարի առաջ՝ 2013 թվականին, ՀՀ ԳԱԱ հնագիտության եւ ազգագրության ինստիտուտի, ՀՀ մշակույթի նախարարության եւ Հայաստանի ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի ազգային հանձնաժողովի կողմից հայտ էր պատրաստվել ու Հայաստանի կողմից ներկայացվել հայկական լավաշը՝ ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի ոչ նյութական մշակութային ժառանգության ներկայացուցչական ցանկում ներգրավելու մասին:
Հայաստանի հայտին, որն անցնելով փուլերով, ստուգվել է, որպես պատասխան՝ դրական եզրակացություն է տրվել: Այնուհետեւ, այս տարվա նոյեմբերի 26-ին՝ Փարիզում կայացած ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի Ոչ նյութական մշակութային ժառանգության պաշտպանության մասին կոնվենցիայի միջկառավարական կոմիտեի 9-րդ նիստում որոշվել է՝ հայկական լավաշը ընդգրկել ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի ոչ նյութական մշակութային ժառանգության ներկայացուցչական ցանկում:
Կարդացեք նաև
Հայկական լավաշը չորրորդ մշակութային արժեքն է, որը համալրվեց ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի մարդկության ոչ նյութական մշակութային ժառանգության ներկայացուցչական ցանկում:
Սոցիոլոգ Ահարոն Ադիբեկյանն «Առավոտի» հետ զրույցում անդրադառնալով վերոնշյալին՝ քաղաքական եւ պատմաբանական փաստարկներով խոսեց: Նա նշեց, որ լավաշ բառը գուցե հայերեն չէ, սակայն պատրաստման տեխնոլոգիան հայկական է:
«Լավաշը դա հայկական հնարք է, իսկ քոչվոր ցեղերը թոնիր չեն ունեցել, երկրորդն էլ՝ հայերը միշտ հացի խնդիր են լուծել: Ի դեպ՝ ալյուր բառն էլ հայկական չէ, այն լատինական ծագում ունի, հայերը կորկոտ ուտող ազգ են եղել, եւ երեւի ալյուրը, հաց թխելը հռոմեացիներն են բերել: Տարբեր մշակույթների խաչմերուկում ծնվել է մի երեւույթ, որը որ հայկական է»,- ասաց Ահարոն Ադիբեկյանը՝ նշելով, որ այսօր Ադրբեջանն ու Թուրքիան ամեն կերպ փորձում են հաստատել, որ, օրինակ, Միջագետքի հայկական լեռնաշխարհի մշակույթը իրենց կորցրած հենքն է, իրենք այդտեղից գնացել՝ հետ են եկել ու հիմա Էրդողանի հայտարարությունները ծաղրանքի առարկա են դարձել աշխարհի պատմաբանների մոտ:
Ահարոն Ադիբեկյանը նաեւ ասաց, որ Ադրբեջանն ամեն կերպ ուզում է ասել, թե հայերը եկվոր են, Էջմիածին էլ՝ հայկական չէ, ալբանական է, հայերը զավթել են այն եւ այլն, ու քանի որ իրենք համարում են, որ ալբանացիների հետնորդներն են, ուրեմն դա էլ է դառնում ադրբեջանական: Սոցիոլոգի խոսքով՝ պատմությունը կարելի է տարբեր ձեւով գրել, տարբեր բաներ գողանալ, սակայն գիտությունն այնպես է խորացել, որ կարելի է շատ հեշտ, շատ բան որոշել:
«Այս հաղթանակը եւս մեկ հարված է թուրքերի, ադրբեջանցիների համար, նրանց ծաղրալի միտումներին, երեւալ բարեկիրթ, որ համաշխարհային մշակույթին ինչ-որ բան է տվել, դժբախտաբար, նրանց մոտ անլիարժեքության կոմպլեքսն անմիջապես երեւում է, ամեն կերպ փորձում են ցույց տալ, որ իրենք կամ թուրք չեն, կամ եթե թուրք են, ապա միայն լեզվով, կամ էլ՝ եթե թուրք են, ապա խառնուրդ են», ավելացրեց Ահարոն Ադիբեկյանը՝ ասելով, թե ինչ էլ փորձեն գրել, միեւնույն է՝ գենետիկան ցույց է տալիս ազգի ծագումնաբանությունը: Մեր զրուցակցի ձեւակերպմամբ. «Այն, ինչ մերն է, պիտի լինի մերը, մենք պետք է ամեն գնով պահպանենք, որովհետեւ դա մեր էության կողմն է: Ինչ վերաբերում է լավաշին, ապա կարծում եմ՝ միայն վանեցի հայը կարող էր նման բարակ հաց, այսինքն՝ լավաշ հնարել, ուրիշը չէր կարող, դա ազգային բնավորության դրսեւորում է, դա միայն սննդի առարկա չէ եւ կրկնում եմ՝ միայն քծիպ վանեցին կարող էր աշխարհում ամենաբարակ հացը պատրաստել»:
ԵՎԱ ՀԱԿՈԲՅԱՆ
«Առավոտ» օրաթերթ
28.11.2014
Հարգելի առավոտցիներ, Դուք ներկայացնում եք լուրջ պարբերական: Այս անբովանդակ զրույցը Ձեզ չի սազում:
Համամիտ եմ, անլուրջ մոտեցում էր:
Սիրելի Եւա, թոյլ տուէք մի քանի դիտարկում անել:
Սա լուրջ գիտական խնդիր է, ուստի ամենեւին էլ սոցիոլոգի «խելքի բան չէ»:
Ես Ձեր փոխարէն նիւթն այլ կերպ կը մատուցէի:
Ներկայացնում եմ լուրը (ՅՈՒՆԵՍԿՕ եւ այլն), նշում, որ դժգոհութիւններ կան հարեւաններից: Խնդրով մտահոգուած գնում եմ ԵՊՀ, ԳԱԱ եւ այլն ու զրուցում ՊԱՏՄԱԲԱՆՆԵՐԻ, ԼԵԶՈՒԱԲԱՆՆԵՐԻ, ՀՆԱԳԷՏՆԵՐԻ հետ: Փորձում տեղեկութիւններ քաղել ԲԱՆԱՀԻՒՍՈՒԹԻՒՆԻՑ:
Վերջերս Արամ Աբրահամեանն իր «5 խորհուրդում» յորդորում էր 100%-ով չհաւատալ ամէն ասածի: Որպէս լրագրող, այն էլ հայագիտական թեմաների, ենթադրում եմ լաւ էք տիրապետում մեր լեզուին: Ուստի գոնէ պիտի բացէիք Աճառեանի արմատական բառարանը ու կարդայիք ԼԱՒԱՇ եւ ԱԼԻՒՐ բառերի ստուգաբանութիւնը: Ու կը պարզուէր, որ ԱԼԻՒՐՆ ամենեւին էլ հռովմայեցիներից չի փոխառեալ: Ու եթէ Ադիբեկեանի սխալի ուղղում անէիք տողատակում, ձեր եւ թերթի նկատմամբ վստահութիւնն անհամեմատ կ’աճէր:
Կարելի էր պարզել՝ ե՞րբ է առաջին անգամ յիշատակւում ԼԱՒԱՇ բառը, այսինքն՝ ուսումնասիրել հայ եւ օտար մատենագրութիւնը: Պատմական ի՞նչ փաստեր կան: Հնագիտական ի՞նչ փաստեր կան: Արդեօ՞ք երբեւէ պեղումների ժամանակ յայտնաբերուել է, օրինակ, թոնիր: Այս հարցերին մեր պատմաբանները, լեզուբանները, հնագէտները, ազգագրագէտները կարող էին ԳԻՏԱԿԱՆՕՐԷՆ պատասխանել, որն էլ դուք կը ներկայացնէինք աւելի հանրամատճելի ձեւով:
Յօդուածի վերջում էլ կարող էիք գրել. «Այս հարցի շուրջ զրուցեցինք նաեւ սոցիոլոգ Ահարոն Ադիբեկեանի հետ: Վերջինս կէս կատակ-կէս լուրջ ասաց, ու ,,,,,,,,,,,,,, վանեցու հումորը»: Մինչդեռ ոչ մասնագէտը այս յօդուածում գլխաւոր հերոսն է, դեռ մի բան էլ սխալ բաներ է ասում ու դուք դա չէք ուղղում:
Մեր օրերում ոչ մասնագէտների արտայայտած կարծիքները բառիս բուն իմաստով չարիք են դարձել: Վերջերս ինձ ապշեցրեց Խաչիկ Ստամբոլցեանի (ոչ մասնագէտի) տեսակէտը ալիւրը ֆոլաթթուով հարստացնելու կապակցութեամբ: Այս թեմայով մի յօդուած եմ գրել: Վերջնական տեսքի բերելուց եւ «Առաւօտի» համաձայնութիւնն ստանալուց յետոյ սիրով կը ներկայացնեմ ընթերցողներին: