Ո՞վ Է Արցախեան  Սահմանի Իրական Տէրը

Նոյեմբեր 12-ին Արցախ-ազրպէյճան աահմանային գիծին վրայ  արձանագրուած   ծանր  միջադէպը նոր  հարթութիւն ստեղծելու բոլոր  կարեւոր  տուեալները ունի:

Նախ   պարզ դարձած է , որ Հայաստանի եւ Ազրպէյճանի միջեւ   եւ նախագահներու մակարդակով    տեղի ունեցող բանակցութիւնները յետ այսու  կրնան    չշարունակուիլ: Այս մասին կարեւոր յղումներ կատարած  են միջազգային մամուլի ներկայացուցիչներ առանց սակայն  արձանագրելու այն փաստը, որ  ցարդ ընթացող բանակցային հանդիպումները    ձեւական բնոյթ կրելէ  բացի  ոչինչով կ’օգնեն   Արցախեան  հիմնախնդրի լուծման  առընթեր  նոր համոզիչ մէքանիզմներ որոնելու իմաստով:

Ուղղաթիռի անկումին վերաբերեալ եղած միջազգային լրատութեանց մէջ նաեւ կարեւոր տեղ կը գրաւէ  հայկական կողմին   տալիք հաւանական պատժիչ պատասխանին մասին  եղած ակնարկումները: Այս մասին  գրած է Ղարաբաղեան հինախնդրին քաջածանօթ   բրիտանացի լրագրող Դոմաս Տը վալ, որուն յօդուածը լոյս տեսած է   BBC-ի կայքին վրայ: Տը Վալ,որ  իր յօդուածով   պատերազմի   վերսկսման հաւանականութեան մասին խօսած է , կ’ըսէ թէ հայկական կողմը  որոշած է վճռական հարուած  տալ Ազրպէյճանին:

Իսկ նախագահ  Սերժ Սարգսեանի  «միասնութիւն-2014» զօրավարժութիւններու ծիրէն ներս    արտասանած խօսքը եւ   ԼՂՀ պաշտպանութեան նախարարին  հետ այս առումով ունեցած գաղտնի խորհրդակցութիւններուն   մասին տեղեկութիւնները  շատ հաւանական կը դարձնեն, որ   անցնող Օգոստոսին  ազրպէյճանեան կողմին  կարեւոր  ապտակ տուած հայկական բանակը այս  անգամ եւս արժանապատիւ կերպով   պատասխանեն ազրպէյճանեան սադրանքին:

Եղածը  սադրանք է ու առաջին անգամը չէ,  որ  թշնամի Ազրպէյճան նման ձեւերու կը դիմէ: Դէպքի հաւանական զարգացումները կրնան նոյնպէս նոր պատերազմի մը    դուռը բանալ  պարզ անոր համար,  որ հայկական բանակի պատասխանը պիտի չըլլայ  սադրանքով  այլ ճակատաբաց, աւելին     պատասխանը պիտի ըլլայ անկանխատեսելի եւ ցաւցնող:

Այս տուեալներէն  անդին կարեւոր կը մնայ  այն հարցը, թէ խաղաղ նպատակներով եւ   հրթիռային համակարգ չունեցող  MI -24 հայկական ուղղաթիռը ինչ գործ ունէր  սահմանային գօտիին մօտ: Ու ապահովաբար  հայկական  զինուած ուժերու պատասխանատուներու քննարկումներուն մէջ է այս հարցը:

Ի վերջոյ  Արցախեան հողին վրայ մաքառող բանակն ու անոր պատասխանատու մարմինները  լաւ գիտեն սահմանային գօտի,  ազատ գօտի, ոսոխի տարածք եւ սադրանք    բառերուն ամբողջական իմաստը:

Երեւանի մէջ  սպասողական վիճակ  կը տիրէ մանաւանդ ,որ  արժանապատուութեան խնդիր ալ կը դրուի:  Բոլորը կը սպասեն արժանապատիւ եւ հատու պատասխանի մը: Չնայած անոր որ նման  դէպքերուն  պէտք է նայիլ «սառը աչքով» : Ճիշդ է, որ      Ազրպէյճանի  արարքը բաւական ցաւցնող էր բայց  նման պարագաներուն    պէտք է գերակշռէ    ազգային անվտագութեան     պահպանման գերագոյն խնդիրը: Նման պարագաներու կշիռքի վրայ պէտք է դրուին   հայկական կողմին ունեցած բոլոր  խաղաքարտերը   եւ նկատի առնուին   արտաքին ազդակները եւ միջազգային հանրութեան  հարցին  վերաբերեալ տրուած  ընդհանուր գնահատականները:

Այս բոլորը կարեւոր են այն իմաստով, որ  թերեւս   հայկական կողմը կարիք ունի դիւանագիտական Brain Storming-ի    մը  եւ որեւէ քայլէ առաջ պէտք է ապահովէ ԱՄՆ-ի ԵՄ-ի  ու մանաւանդ Ռուսական կողմին  «հաւանութիւն»ը:

Այստեղ նաեւ մտահոգիչ  է ԵԱՀԿ-ի   բաւական «յոգնած» կառոյցին կեցուածքը : ԵԱՀԿ,  որ իր յայտարարութեամբ հակամարտող կողմերէն պահանջած է հանդարտութիւնը պահել սահմանին վրայ նոյն հաղորդագրութեան մէջ նոյնիսկ չէ յիշատակած, թէ  որ կողմն է   ուղղաթիռը վար առնող կողմը:   Դէպքին առընթեր   մինչեւ այս պահը Ազրպէյճան չէ դատապարտուած:  Նոյնը ըրած է ՄԱԿ-ի ընդհանուր քարտուղար  Պան Քի Մուն,   որ կողմերէն պահանջած  է հետեւիլ  ԵԱՀԿ-ի   ցուցմունքներուն:

Միջազգային հանրութեան այս կեցուածքներու ֆոնին  վրայ հայկական կողմէն  ցանկացած պատասխան  կրնայ  նաեւ դիւանգիտական    լուրջ վնաս հասցընել  Արցախեան  բանակցային գործընթացի  ամբողջ  հոլովոյթին:

Սպասելի էր, որ Ազրպէյճանի օգտագործած Ռուսական արդիական հրանետով     MI 24  տիպի ռուսական ուղղաթիռի  վար  առնուիլը շարժէր  պաշտօնական Մոսկուայի  կեցուածքը, բայց   Ռուսիոյ ԱԳ նախարարութեան այս առումով կատարած յայտարարութիւնը  աչքերու վրայ փոշի  ցանելու տպաւորութիւն կը ձգէ:

Կայ նաեւ այն վարկածը,ըստ որուն   առանց Ռուսական կողմի  համաձայնութեան ոչ միայն հրթիռ   այլ նոյնիսկ տերեւ   չի շարժիր  հարաւային Կովկասի մէջ

Այս առումով հայկական դիւանգիտութիւնը ու յատկապէս Մոսկուայի հայկական համայնքը կարեւոր լոպպիիստական ընելիքներ ունին: Սակայն  մինչեւ այս պահը այդ առումով ոչ մէկ նախանշան կ’երեւի:

Տակաւին  կան կողմեր, որ  Արցախեան սահմանին վրայ կատարուածին մէջ թրքական  մատ   կը տեսնեն: Անոնք նոյնիսկ կը մոռնան, որ    նման թէզ մը առանց լուրջ փաստարկներու առաջ քշուիլը ոչ մէկ  օգտակարութիւն ունի   Հայաստանին:

Վերջին խօսքը կը մնայ  հայկական բանակին,  որ  Արցախի մէջ հրադադարի հաստատումէն   ի վեր    փայլուն կերպով կը պահպանէ սահմանային գօտիի    անդորրը եւ հայկական հողերու անվտանգութիւնը:  Խաղաղութիւնը  պահպանելու միակ  միջոցը  պատերազմի բոլոր «խաղերը» իմանալն է:  Արցախեան   հողին վրայ  տէրութեան,քաջութեան եւ  հզօրութեան  ոգիով     յայտնի հայկական զինուած ուժերուն համար  կացութիւնը այսօր եւս նոյնն է : Այսինքն ՝ խաղաղութիւն ուզողը  պատրաստ պիտի ըլլայ պատերազմի:

Թերեւս  այս հանգրուանին եւս մարդիկ միտուած են փորձելու հայկական բռունցքին ուժը:

Յառաջիկայ օրերը  կրնան յղի ըլլալ զարգացումներով ու պարզ կը  դառնայ թէ ո՞վ  Արցախեան  գետնի  իրական   տէրը:

Սագօ Արեան