Օրեր առաջ լրացավ բանաստեղծուհի, թարգմանչուհի, Վրաստանի Պատվո շքանշանակիր, Վաժա Փշավելայի գրական մրցանակակիր, «Մովսես Խորենացի» մեդալակիր Անահիտ Բոստանջյանի ծննդյան 65-ամյակը: Գրական «Անդին» ամսագիրը հրապարակել է նրա բանաստեղծությունների շարքը, Մոսկվայում թարգմանում են բանաստեղծուհուն, իսկ վրացիները մեծ հանդիսությամբ կնշեն նրա ծննդյան տարեդարձը: Վրաստան մեկնելուց առաջ զրուցեցինք սիրված մտավորականի հետ:
-Տիկին Բոստանջյան, մենք սպասում էինք Ձեզ Հայաստանում՝ Ձեր ծննդյան օրը, սակայն Դուք Հայաստանում եք սփյուռքահայերի համաժողովի կապակցությամբ: Առաջին անգա՞մ եք մասնակցում համաժողովին:
-Ես հինգերորդ անգամ եմ մասնակցում համաժողովին: Ինչ վերաբերում էր համաժողովին, առանձնահատուկ էր նրանով, որ Հայոց ցեղասպանության հարյուրամյակի նախաշեմին ձեւավորեց վիթխարաչափ շարժում՝ «Հիշում եմ եւ պահանջում» կարգախոսով: Խնդիր դրվեց նպաստել այն բանին, որ Թուրքիան ճանաչի եւ Հայոց ցեղասպանությունը, եւ զբաղվի հետեւանքների վերացման հարցերով, ոճիրի գիտակցման ողջ պատասխանատվությամբ, որ այլեւս ոչ մի ազգ, ժողովուրդ ցեղասպանության չենթարկվի: Համաժողովին հռչակվեցին այնպիսի առաջնահերթություններ, ինչպիսիք են հզոր եւ ապահով Հայաստանի կառուցումը, ազատ ու անվտանգ Արցախ, կազմակերպված սփյուռք, հայոց լեզուն որպես հայապահպանության կռվան, համախմբում եկեղեցու շուրջ:
-Նպատակս ոչ թե համաժողովից հարցեր տալն է, այլ Ձեզ տեսնել, շնորհավորել, նաեւ հարցնել՝ ի՞նչ զգացումներ ունեք այս օրերին:
Կարդացեք նաև
-Հոբելյանները, մանավանդ կնոջ համար, որքան էլ ծննդյան օր է, իր մեջ դրական շերտերից բացի, տխրության շերտեր էլ են պարունակում՝ կապված տարիքի հետ: Հակված չեմ հոբելյաններ, շնորհանդեսներ անելու: Կարծում եմ՝ բացառիկ երեւույթ է, որ երեսուն գրքի հեղինակը ընդամենը մեկ գրքի շնորհանդես է արել` Ռեւազ Միշվելաձեի «Երբ արցունքն էլ ցամաքեց», մնացածի շնորհանդեսը ես չեմ արել:
-Բայց որքան տեղյակ էի, Դուք պատրաստում էիք ծննդյան օրը ներկայացնել Ձեր բանաստեղծությունների հատընտիրը:
-Ես շատ ոգեւորված էի, ճիշտն ասած, պիտի լիներ, սպասում էի: Կլինի: Մի քիչ տխրության ամպ եղավ: Բանաստեղծությունների այն ընտրանին, որը ես ընտրեցի, իմ սթափ հայացքն է, մեր այսօրվա իրականության մեջ տեղի ունեցող երեւույթներն են, մարդու ներաշխարհից դուրս, որոնք ստվերում են կյանքը: Լինի առօրյայում, աշխատանքում, թեկուզ քաղաքականության մեջ: Ես հիմա թարգմանություններով եմ զբաղված, երկու գիրք` «Ականջաբարձ» վեպը եւ վրաց երիտասարդական պոեզիան` փայլուն գրքեր, հրատարակելու է «Անտարեսը»: Գալուց առաջ հյուրընկալել եմ երեք օր լիբանանահայ անվանի գրական գործիչներին: Ես նրանց ներկայացրեցի վրաց գրողներին: Մեզ ընդունեց Վրաստանի գրողների միության նախագահը: Գոհ եմ, որ դարձա կամուրջ սփյուռքահայերի եւ վրացիների միջեւ:
-Երբ համեմատում ես մեր ունեցած գրականությունը, առանձնահատկությունը ո՞րն է, ի՞նչ հնարքներ կան, ի՞նչ նորարարություններ վրաց պոեզիայում, գրականության մեջ: Մեր գրականությունում հիմա գերիշխում է քաղաքական- հրապարակախոսական պոեզիան:
-Վրացիների մոտ եւս հրապարակախոսական, զգացմունքային, ազատ պոեզիան է: Սա ուրիշ ոճ է՝ «վավերագրական», դու երեւույթը տեսնում ես, բայց, երբ կարդում ես, քեզ թվում է՝ ինչ-որ պատմություն ես կարդում, ոչ թե բանաստեղծություն: Ուղիղ ազատ խոսք է: Ինտելեկտուալ պոեզիա է: Վրացական մշակույթը բարձր եմ գնահատում: Մերոնք էլ են լավ գրում: Բայց վրացիները մտածողությամբ համարձակ են. «Ինձ հյուրընկալեց քո մեծ դատարկությունը, պատերի ճերմակ անտերության չափ ճերմակ լռությունը, եւ այդ ճերմակում հորդացող, ուրախության սուր-սուր փշերը…»:
-Իսկ չի՞ խանգարում Ձեզ` բանաստեղծուհուդ, թարգմանելիս, չի՞ կորչում Ձեր բանաստեղծ կերպարը, ազդեցության առումով: Թարգմանությունը շահեկան է, Դուք Ձեր պոեզիայի «չգրված» հատվածը տալիս եք վրացիներին:
-Ոչ, ես ապրում եմ այս մի քանի ամիսը «Կամուրջի» տառապանքից հետո, որը տպագրվեց: Ընդհակառակը՝ օգնում է: «Կամուրջի» վերջին համարի հրճվալից տառապանքից հետո սա էլ նոր հրճվանք է: Տեղի է ունենում փոփոխություն, կամա- ակամա մտնում եմ հեղինակի աշխարհը: Հայերենի եւ վրացերենի իմացությունը պարտադիր է, բայց էլ ավելի կարեւորվում է հեղինակի աուրան որսալը: Կան վրացերենից թարգմանիչներ, որ թարգմանում են, կան ռուսերեն տողացիներով: Ես ապրում եմ Թբիլիսիում, հեղինակին տեսնում եմ, մոտիկից լսում եմ, ինչպես է հնչում վրացերեն, որպեսզի կարողանամ հնչերանգը որսալ, համապատասխանեցնել իմ հնչերանգին: Ոնց գրեմ, որ չկորցնեմ այդ հետաքրքիր ոճը: Ահավասիկ նրանք . Գվանցա Ջոբավա, Նուկրի Բերեթելի, Գիորգի Արաբուլի, Սոսո Մեշվելիանի, Նիկո Իկոլաձե:
-Տիկին Բոստանջյան, ինչի՞ մասին էր լինելու Ձեր վերջին՝ «Հենց այսպես» վերնագրով բանաստեղծությունների գիրքը: Թատերագետ Լեւոն Մութաֆյանը բնորոշել է Ձեզ այսպես՝ «Նրա խոսքը մերթ պոռթկուն է, գուցե ճակատային, զերծ քնարական շեշտավորումներից, մերթ էլ նրբահույզ է, միտված հրաշալի ավանդույթը, քսաներորդ դարի բանաստեղծական ակունքները»: Այդպե՞ս է:
-Իմ պոեզիան շատ պարզ է, չեմ ուռճացնում: Գիտես ոնց են հիմա գրում. կտրուկ իջնում են վերեւի հարկից առաջին հարկ, առաջին հարկից կողքի են գնում, ընթերցողն ավելի շատ իրեն զգում է լաբիրինթոսում: Վերեւ, կողք, ներքեւ: Ես, որ գրող եմ, չեմ հասկանում, բա էն ոչ լրիվ միջնակարգ կրթությամբ ընթերցողը ո՞նց է հասկանալու: «Զոռով պոեզիա» չի լինում: «Քո ամեն քարը. քո ծառը ամեն, թուփը քո ամեն… քո ամեն բարը, քո տունկը ամեն, պտուղդ ամեն…. քո ամեն սարը, քո մի թիզ հողը, ցելը քո ամեն… ամեն ծաղիկը, ծաղկաթերդ ամեն, քո բողբոջն ամեն՝ իմ սրտի մեջ են… իմ հոգու երգն են… երակազարկս են… կյանքիս երանգն են… Քո խանձող արեւն էլ, քո սրսուռ ձյունն էլ, ճաքճքվող ցուրտն էլ ջերմությունն են իմ ու սփոփանքը»:
Աստված կարոտ պահի բոլորին. չորս օրական երեխան եւ մի տարեկան երեխան գրկին, գալ ամուսնու դիակին, որեւէ մեկին չեմ ցանկանա: Դրանից հետո ուժ գտնել, գնալ «Կամուրջ» խմբագրել: Ու այսպես մի ամբողջ կյանք, լինել հայր, լինել մայր, եւ հանուն հայոց լեզվի անաղարտության, հանուն հայ գրականության ջահի, այսօր արդեն խոցում են անուշադրության: Այսօր արել եմ այն, քան ինչ-որ մեկը կաներ: Ես կյանքից ոչինչ չեմ ուզում. միայն` ուշադրություն:
ՌՈՒԶԱՆ ՄԻՆԱՍՅԱՆ
«Առավոտ» օրաթերթ
27.09.2014
