Երբ սեպտեմբերի 21-ին ասվում են ավանդական խոսքեր «դարավոր երազանքի», «պատմական հողի» եւ «անկախության սերնդի մասին», ես հիշում եմ հորս հարցը, որը նա տվել էր 1965 թվականին, երբ մարդիկ փողոց էին դուրս եկել՝ «հողեր ուզելու»: Նա հարցրել էր. «Իսկ եթե հողերը մեզ տան, այդ հողերում նույն անկարգ, անկազմակերպ վիճա՞կն է լինելու, որը կա այսօր Հայաստանում»:
Ճիշտ նույն տրամաբանությամբ՝ հիմա խնդիրն այն չէ, թե պատմական հողի ո՞ր մասն ենք մենք այժմ տնօրինում, կամ ո՞ր չափով է իրականացվել մեր դարավոր երազանքը: 23 տարի առաջ մենք հնարավորություն ստացանք ունենալու մեր պետությունը, որն առայժմ չի կայացել: Ի՞նչ է պետք անել, որ այն կայանա՝ դա է հարցը:
Այդ հարցն ինձ համար ունի հետեւյալ «մասնավորեցումը». ինչո՞ւ են, օրինակ, գերմանացիները իրենց պատվի հարցը համարում կատարել օրենքների պահանջները եւ ստիպում են, որ նույնն անեն մնացած ազգերը, որոնք ապրում են իրենց երկրում, եւ ինչո՞ւ հայաստանցիներն իրենց պատվի հարցն են համարում շրջանցել օրենքը: Եվ ոչ միայն օրենքը, այլեւ ցանկացած սկզբունք:
Բերեմ մի այլաբանական օրինակ: Ենթադրենք, կազմակերպվում է ճաշկերույթ, եւ նախօրոք հայտարարվում է, որ բոլորը պետք է գան սպիտակ վերնաշապիկով: Գերմանացին կամ կգա այդպիսի վերնաշապիկով, կամ էլ, եթե նման վերնաշապիկ չունի, կամ` եթե այդ պահանջը բանական չի համարում, ընդհանրապես չի գա: Հայը կփորձի հասնել նրան, որ ի՛ր համար, միայն ի՛ր համար բացառություն արվի. «իսկ կարելի՞ է գալ մի քիչ զոլավոր վերնաշապիկով», «իսկ կարելի՞ է, որ վերնաշապիկի գույնը մի քիչ վարդագույնին խփող լինի»: Այս բացառության համար բերվում են բազմաթիվ իրական եւ ֆանտաստիկ, համոզիչ եւ անհամոզիչ փաստարկներ: Արդյունքում բոլորը գալիս են խայտաբղետ վերնաշապիկներով կամ ընդհանրապես առանց վերնաշապիկների: Հենց որ արվում է մի բացառություն, ոչ մի օրենք եւ ոչ մի սկզբունք այլեւս չի գործում:
Ելքը, հետեւաբար, օրենքի տառը ճշգրիտ, առանց չնչին բացառությունների պահպանման մեջ է: Թե չէ՝ գիտենք, թե ինչ է ստացվում. «Պողոսը օրենք է խախտել, բայց դե, նա մեր ախպերն ա, մեր թիմից ա, կռված տղա ա, Շարժման տղա ա, պտի իրան պադդերժկա անենք»: Կամ` «էս Րաֆֆին ո՞վ դառավ, նա կարա՞ պրեզիդենտ աշխատի, պտի ամեն ինչ անենք, որ նա պրեզիդենտ չդառնա»: (Բայց Րաֆֆիի վատ նախագահ լինելու վտանգը հարյուրապատիկ, հազարապատիկ կփոխհատուցվեր նրա լեգիտիմությամբ): Կամ՝ «Դե, սպանին, էլի, իրենց արագաչափերով: Օրինակ՝ ստե խի՞ պտի 60-ի նշան լինի»: Եթե քաղաքացիների մեծ մասի՝ սկսած, իհարկե, իշխանություններից, ուշքն ու միտքը օրենքը խախտելն է ու պատասխանատվությունից «պլստալը», ապա դա, իմ կարծիքով, պետության բացակայության գլխավոր ցուցիչն է:
Կարդացեք նաև
…Իսկ «նմանատիպ վերնաշապիկների» պատճառով (կրկնեմ, դա այլաբանություն է) մարդկանց անհատականությունը չի խաթարվում: Հակառակը՝ այդպես ավելի լավ է երեւում, թե ինչ կա վերնաշապիկի տակ:
ԱՐԱՄ ԱԲՐԱՀԱՄՅԱՆ
Լավ էր սկսվել, վերջացավ իսկ ավարտվեց…
Հարց այն է թե ումն է պետությունը? Եթե քո ձայնը հաշվի չի առնված իշխանությունը կազմելուց, որեմն «իշխանությունը» վերածվում է օկուպացիոն ռեժիմի։ Այդ պայմաններում քաղաքացին չունի պարտավորություն ենթարկվելու որևէ օրենքի և պարտադրանքի։ Ճիշտ հակառակը՝ պետք է ցանկացած «օրենքին» և պարտադրանքին դիմադրի՝ ինչպես կարող է (չի կարողանում ակտիվ՝ ապստամբության միջոցով, պետք է պայքարի պասիվ-սողացող սաբոտաժով)։ Ենթագիտակցորեն՝ հենց դա էլ տեղի է ունենում։
Աշխատեք ձևեր գտնել համակարգելու դիմադրությունը, և օգտակար արդյունք ստանալ… թե չէ, ձեր ՉԵՔ ԱՄԱՉՈՒՄ, ՍԱՀՄԱՆՎԱԾ ԿԱՆՈՆՆԵՐԸ ՉԵՔ ՀԱՐԳՈՒՄ? -ով, բարոյա-խրատական կոչերով՝ վերածվում եք ՌԵԺԻՄԸ պաշտպանող՝ ԱՄԱՉԵՑՆՈՂ ՈՍՏԻԿԱՆԻ։
Կոչերը «ենթարկվել օրենքին» ընդհամենը՝ կուժեղացնեն ռեժիմը։ Ենթարկվել ում օրենքին? Եթե ենթարկվում ես, որեմն համաձայն ես օրեեքին էլ, օրենքը գրողների իշխանությանն էլ… բայց համաձայն ես?
Կարգապահ, օրենքիներին ենթարկվող մարդկանցով երկրում օրենքները փոխելու ոչ մի անհրաժեշտություն չկա, հենա ենթարկվում են, էլի..)))..
«Ենթարկվել օրենքին» անկախ ամեն ինչից-ը, ենթադրում է, որ կան օրենքներ (հասարակությունից անկախ) և կա հասարակություն՝ որը դրանց պետք ենթարկվի անկախ ամեն ինչից… Այդպես եղել է, երբ թագավորները եղել են «աստվածընտիր», «ի վերուստ տրված իշխանությամբ»… Շատ լավ գործել է ձեր առաջարկած սխեման։
Դա նույնպես հնարավոր տարբերակ է, բայց այսօրվա մրցակցային աշխարհում բավարար արտադրողականություն ապահովվել չի կարող…
Համաձայն եմ Արսենի հետ,Անգլիայում մինչև այս վերջերս օրենք էր գործում որով սևամորթները հասարակական տրանսպորտում իրենց տեղը պետք է զիջեին սպիտակամորթներին:Բայց դա վաղուց էր և դա կոնկրետ օրենք էր:Իհարկե ոչ խելացի օրենք էր,բայց այն ժամանակ գոյություն ուներ ռասա կամ բնիկ հասկացողություն,այսօր դա մի փոքր փոխվել է,ռասայական տարբերություններ չկան,բայց գոյություն ունեն քաղաքացի և ոչ քաղաքացի կամ նելեգալ հասկացողությունները,որոնք նույնպես մի փոքր անմարդկային են:Հայաստանում նույն բանն ա կատարվում,բայց առանց գրված օրենքների:Այսքան ժամանակ հետևում եմ լուրերին,ոչ մի ոստիկան չի դատվել քաղաքացի ծեծելու համար,բայց ինչքան մարդ ա դատվում ոստիկանին հրելու համար:Պարոն Աբրահամյան,եթե Դուք ուզում եք,որ մարդիկ իրենց իրավունքները իմանան և պաշտպանված լինեն,հարցրեք Վ.Գասպարյանին ինչ կանի նա եթե մարդիկ հազարներով դուրս գան փողոց և գոռան Սերժ Սարգսյան նախագահ,մենք սիրում ենք մեր նախագահին և ինչ կանի նա երբ մարդիկ հակառակը գոռան:Ոստիկանը եթե օրենքը չի պաշտպանում և ինձ հետ անօրեն ա վարվում ես հո հավ չեմ,որ ի վնաս ինձ օրենք պաշտպանեմ:Այստեղ ել են ոստիկանները մանր մունր օրենք խախտում: Դու կարող ես փողոցում տեսնել թե ինչպես է ոստիկանը ոտքով կարմիր լույսի տակ փողոց հատում,իհարկե առանց վթարային վտանգ ստեղծելու,բայց այդ ոստիկանը երբեք քեզ նման արարքի համար չի տուգանի:Բայց ես մի քանի անգամ ականատես եմ եղել,թե ինչպես է ոստիկանը տուգանում կանանց,որոնք փորձում են կարմիրի տակով հատել փողոցը երեխայի սայլակի հետ միասին:ուզում եմ ասել,որ ոստիկանը այստեղ,ոչ թե նրա համար է,որ քեզ տուգանի,այլ որ քեզ պաշտպանի:Հիմա հասնեմ հասարակությանը արդյոք մեր հասարակությունում կա ջենտլմենություն?Երբ մեկը մոտենում է ցայտաղբյուրին և տեսնում է,որ մեկ ուրիշնել է ուզում խմի,ժամերով իրար զիջում են ցայտաղբյուրից օգտվելու հնարավորությունը,իհարկե դա շատ գեղեցիկ է և լավ է,նույն գեղեցիկ ավանդույթը կա ընկերոջը կամ ծանոթի համար վճարել տրանսպորտում կամ խանութում:Դրանք լավ ավանդույթներ են պետք չէ փոխել,դա մեզ մերձեցնում է,բայց դրա հետ մեկ տեղ նույն այն հայը,որը քեզ զիջում է ցայտաղբյուրից օգտվելու հնարավորությունը,կարող է խանութում գալ և կանգնել քո դիմացը և առանց հերթ որևէ բան գնել:Նույն այդ հայը կարող է իր մեքենայով կտրել քո ճանապարհը,ինչու?Որովհետև չի կարծում որ դա անդաստիրակություն է,բայց նա շատ լավ գիտի,որ ցայտաղբյուր Չզիջելը,դռնով առաջինն անցնել Չզիջելը,դա ադաստիարակություն է:Որպեսզի մեր հասարակությունը դառնա իդեալական,այլ ոչ թե գերմանացիների նման ռոբոտ,պետք է ջենտլմենության շրջանակները մի փոքր մեծացնել:
Հյուսիսային Կորեայում բոլորը ենթարկվում են օրենքին
Կներեք, որ միջամտում եմ ձեր երկխոսությանը:Հյուսիսային Կորեան,կամ` ավելի ճիշտ Կորեան,հազարամյակներ շարունակ պետականություն է ունեցել:Պետական օրենքները որպես սրբություն ամրագրվել է ժողովրդի գիտակցության մեջ,ուստի նրանք գիտակցում են պետական օրենքներին ենթարկվելու անհրաժեշտությունը:Ներկայումս կարևորն այն է, որ մեր պետության ղեկավարներն ենթարկվեն պետական օրենքներին և հարգեն այն:Երբ սա տեղի ունենա,նոր այդ ժամանակ ժողովուրդը կգիտակցի,որ պետության կողմից ընդունված օրենքներին ենթարկվելը յուրաքանչյուրի սրբազան պարտքն է:1000 տարի պետականություն չունեցող ժողովրդի համար դժվար է հասկանալ և գնհատել օրենքի գինը::
“Բայց Րաֆֆիի վատ նախագահ լինելու վտանգը հարյուրապատիկ, հազարապատիկ կփոխհատուցվեր նրա լեգիտիմությամբ:”
Ինչո՞վ էր վտանգավոր, պարոն Աբրահամյան, բացատրեք խնդրում եմ.
Երեւի, «վտանգը» բառը պիտի չակերտների մեջ առնեի: Խոսքը հնարավոր սցենարի, ենթադրության մասին է:
Այստեղ վտանգ բառը նշանակում է ռիսկ, որի հայերեն տարբերակը կարծես թե չկա; Հասկացողը թող հասկանա;
Այո, հենց վտանգ բառը չակերտների մեջ առնեք, հոդվածի իմաստը անմիջապես կփոխվի և հոդվածը կծառայի դեմոկրատական հասարակության կառուցման գործին…)))…
Ւնչու քայքայվեց ՍՍՀՄ-ը, գիտեք?
«Կոմունիստական կուսակցության մանիֆեստ»-ում, գերմանական առաջին հրատարակության մեջ, չորրորդ էջի երկրորդ պարբերության երրորդ նախադասության մեջ՝ Մարքսը կետադրական սխալ էր արել …)))…
Ուշադիր եղեք կետադրության նկադմամբ, ձեր հոդվածների ամբողջ արժեքը՝ անթերի կետադրությունն ու ուղղագրությունն են ..)))…
Հարգելի Վալոդ,եթե Րաֆֆին դառնար նախագահ`նա կպարեր ՆԱՏՈ-ի և Եվրոմիության թմբուկի տակ:Ահա սա է ամենամեծ վտանգը:Կներեթ պարոն Հովհաննիսյան, որ միջամտում եմ Զեզ ուղղված հարցին:
Կներեք պարոն Արամ,որ ԶԵր ազգանունը սխալ եմ գրել:
Հարգելի պարոն Տեր Ակոբյան, իսկ Դուք որ թմբուկն եք նախընտրում… հաստատ տամ-տամ ը չի…
Ես Ձեզ միայն խորհուրդ կտայի այդ մենք-ը զգույշ օգտագործել,կամ շեշտել,որ կոնկրետ ՀՀՇ-ականների մասին է խոսքը,քանզի ժողովուրդը կարոտով է հիշում ԽՍՀՄ ժամանակները ու ամեն օր անիծում է խռովարար-ամբոխավարներին։
Հարգելի Ավագ,նախ ասեմ,որ ՀՀՇ-ականները կարող էին խռովարար-ամբոխականների չվերածվել,եթե անկախ հանրապետության առաջին նախագահը խոհեմ լիներ,նաև չխաբվեր,և անկախացումից հետո պետական կարևորագույն պաշտոնները չտար անկախության համար պայքարում քաղաքական գործիք հանդիսացող քաղաքանապես անգրագետ քաղաքականագետիկների ձեռքը`որոնց զոհն է նաև ինքը:Եթե անկախ հանրապետության առաջին նախագահը իրեն շրջապատեր քաղաքականություն հասկացող և տնտեսություն ղեկավարելու փորձ ունեցող թեկուզ Խորհրդային Հայաստանի պետական ղեկավար կադրերով,այս դեպքում Հայաստանը չեր հայտնվի այնպիսի իրավիճակում, որ ժողովուրդը կարոտով հիշի անցյալի լավ ,ապահով կյանքը:Եթե ուզում ես ժողովուրդը լավ ապրի,ուրեմն`պայոարի Հայաստանի ազգային հարստությանը տեր դարձած <> դեմ:
Բոլորիս մեջ էլ Հայի մասնիկ կա։ Եթե մտածենք, գործենք ինչպես Հայը կմտածեր ու կգործեր եւ ոչ թե հայն ու գերմանացին, կարծում եմ Գերմանացու համար էլ մենք օրինակ կծառայեինք։
Մի անհեթեթ միտք եկավ; Գուցե հայերը այդքան գոյատևել են հենց այն պատճառով, որ չեն ենթարկվել օրենքներին; Այդ օրենքերը գրեթե միշտ գրել են օտարները; Բացի այդ օրենքները միշտ հետ են մնում իրական կյանքից, և փոփոխվում են, երբ դանակը հասնում է կոկորդին; Մի այլ բան էլ կա; Հաճախ, – գրեթե միշտ,- օրենքները գրում են /և ոչ միայն Հայաստանում/ մարդկանց ինչ-որ խմբի շահերը բավարարելու, այլ ոչ թե հասարակության շահերից ելնելով; Օրինակ բերեմ; Արդյո՟ք համոզված եք, որ բոլոր ճանապարհային նշանները դրված են մեր անվտանգության համար, այլ ոչ թե թփի հետևում թաքնված ճանապարհային ոստիկանի: Օրենքին ենթարկվելու համար մարդը պետք է համոզված լինի, որ օրենք գրողը անաչառ է, հանրության մասին է հոգում, այլ ոչ թե իր սեփական շահի;
Ինձ թվում է որ ՔԱՂԱՔԱՑՈՒ մասին խոսելուց պիտի հաշվի առնենք նաեվ այն թե իչքանով են մեր հասարակության անդամները այդ հասկացության իրական կրողները…ցավոք եվ խորհրդային տարիներին եվ հետո մեր հասարակության մեջ, իրական քաղաքակիրթ վարվելաձեվը, որի մասին թերեվս (իմ կարծիքով) ակնարկում էր Արամի հայրը… պակասում է…չնայած որ մեր ԱԶԱՏԱՄԱՐՏԻԿՆԵՐԸ դրսեվորեցին աննախադեպ հայրենասիրական եվ քաղքակիրթ հերոսություն, նույնիսկ ԴԱ մեր հասարակության կողմից բավարար ձեվով չգնահատվեց… դրա վկայությունը զոհված հերոսների ընտանիքների ծանր վիճակն է…պիտի ընդունեմ որ ինքս էլ առանձնապես քաղաքակիրթ լինելու մի օրինակ չեմ, թերեվս «արեվելքի» դրոշմը արտահայտվում է, հատկապես երբ հայտնվում էս օտար, քիչ թե շատ «քաղաքակիրթ» միջավայրում ուր «հարուստ» լինելը կամ «կռիշ» ունենալը արժանիք չի համարվում…արժանիքը քո մարդկային անհատականությունն է միայն…
Դժբախտաբար մեր պետական այրերը տառապում էն ճակատագրապաշտության սինդրոմով եւ այդ առումով ժողովուրդը մերժված իրավիճակում է հայտնվել։ Երկրի ներսում մարդու յուրաքանչյուր արժեքավոր տեսակ արժեզրկված է եւ մերժված ժողովուրդն էլ չի ընդունում ցանկացած օրենքի օրինականությունը։ Աչք է զարնում իշխանությունների միակողմաքաշվածությունը։ Եւ իշխանությունը,եւ հասարակությունը՝որոշ չափով հիվանդ էն,նրանք ժամանակ առ ժամանակ դառնում էն հիվանդապահներ,ժողովուրդը ինքնակամ գնում է հիմարացման։ Իշխանությանը ձեռք է տալիս ունենալ՝ձեռնասուն,կռտված,միջակ հասարակություն, իսկ մթնոլորտն էլ՝կայուն- կիսագերեզմանոցային։
Հարգելի Կարո, ցավոք այդ «պետական այրերի» մէծ մասը ոչ ՄԱՔՈՒՐ «գյուղացի» են եղել ոչ ՄԱՔՈՒՐ քաղաքացի, այլ Մարգինալ մարդու մի տեսակ… որ այնպես վառ լուսաբանվել են Չեխովի, Կամյուի, Իոնեսկոի գրքերում… Ստալինն ու Հիթլերը կարկառուն ներկայացուցիչներն էին … դե իսկ մեր վերջին երկու Նախագահներն էլ նրանց անգույն հիշողությունը…
Ռուբեն Զարյանը իր Հրաչյա Ներսիսյանի մասին հուշերում հետաքրքիր մի դրվագ էր ներկայացնում նրա ՔԱՂԱՔԱԿԻՐԹ լինելու մասին…ՄԷԾ դերասանը առավոտյան ուզում է ծխախոտ գնել, սակայն գրպանում միայն 9 կոպեկ է լինում, որով միայն ամենաէժան «Բելամոր Կանալը» կգներ…նա անհարմար է զգում… դե ինչ կմտածեն մարդիկ որ ՍՍՀՄ ժողովրդական արտիստը նման էժանագին ծխախոտ է գնում,փոքրիկ մի տղաի խնդրում է որ իր համար գնի ծխախոտը… տղան վերադանում է, մեկնում է նրան ծխախոտը ասում «Խնդրեմ ընկեր Ներսիսյան» …
Ես կարծում եմ որ մեր ուղեղից պետք է հանենք «օրենքը հարգել» հիմար արտահայտությունը:Օրենքից վախենում են եվ ենթարկվում: Եվ երկրորդ,մենք հայերս 51-49 տոկոսի հարաբերակցությամբ հետամնաց ենք,դրա համար էլ «դարավոր երազանք» կամ «հող ուզելու» գաղափարների շուրջն ենք միայն փորձում միավորվել:
Ճիշտ է:Ճիշտ են բոլորը:Ամենաճիշտը մեկն է: Գենետիկ թյուրիմածությունները խանգարում են մարդկությանը:Մոլախոտը հողի հարազատ զավակ է, բայց պետք է քաղհանել:Այն սպառնալիք է մարդկության առաջադիմությանը, նրա չանչերը երկարում են և խեղդում:
Բարոյական ազնվությունը ունի իր հանդեպ մի բան,որը չի կարելի փնտրել,չի կարելի գտնել,եւ թերեւս չի կարելի կորցնել…չեղած բանը..կորցնե՞լ…։ԱՌԱՋԻՆԻ մոտ. ինչ որ նշույլներ կային,երկրորդ,երրորդի մոտ՝այդ գենետիկական կոդը ենթարկվել է մուտացիայի եւ դեռ պարզ չի,թե որ՞ գենոմն է գերիշխում՝չարը,բարին,թե՞,«անդին»…(.Ֆ.Ն).։
Ազատ, Անկախ ՎԱՇԽԱՌՈՒ- ԲԱՆԿԱՅԻՆ (24 տոկոս ) ՀԱՅԱՍՏԱՆ:
…Իսկ մուտացիայի երբ են ենթարկվում խելագարները,
Երբ որդն ու ցեցն են պղտոր մտքերի ու հոգու տերը,
Օրենքից դուրս են խելագարները,
Հոգեկան հիվանդ գենակիրները:
Մազութն արյուն չէ, այդտեղ է բանը,
Բարին ու չա*րը…
էյ, ո*վ կա տանը:
Արամն առաջ ավելի երիտասարդ էր մտածում:
« հայաստանցիներն իրենց պատվի հարցն են համարում շրջանցել օրենքը: Եվ ոչ միայն օրենքը, այլեւ ցանկացած սկզբունք:»
Շատ սխալ կարծիք ունեք հայերի նկատմամբ. Երբեք էլ այդպես չի եղել.
Այդ ֆենոմենը նոր հիվանդություն է այժմյան պայմաններից ելնլով տրածվում է մեկից մյուսը .
Եվ եթե անտիոտը չգտնվի ապա հետեվանքները կատաստրոֆիկ կլինեն.
Հայերը միշտ էլ եղել են խելացի եվ իրենց գործը եվ օրենքները հարգող մարդ եվ այդպես են գոյատեվել.
Այսինքն քարն ու ջւրը ծախկացնելով որդեղ որ եղել են. Հարցրեք եվրոպացինեին եվ իրենք ձեզ կասեն թե հայը ով է.