Կարծիքներ էլ կան, որ ամեն թատրոն ի՛ր օրենքով պետք է առաջնորդվի
«Թատրոնի մասին» օրենքի նախագծի համար այս տարին «հոբելյանական» է: 2004թ.-ից այն անպտուղ չարչրկվում է Ազգային ժողովում: Այս տարիների ընթացքում օրենքի առնչությամբ «Առավոտը», զրուցելով թատերական գործիչների հետ, բազմաթիվ կարծիքներ է լսել, այդ թվում՝ իրար հակասող: Արվեստագետների մեծ մասը գտնում էր, որ թատրոնի մասին առանձին օրենք պարտադիր չէ: Օրինակ, Ռուսաստանում թատրոնը տեղ է գտել «Մշակույթի պահպանման եւ զարգացման մասին» օրենքում:
Օրերս ԱԺ գիտության, կրթության, մշակույթի, երիտասարդության հարցերի եւ սպորտի մշտական հանձնաժողովի նիստում քննարկվել է «Թատրոնի եւ թատերական գործունեության մասին» օրենքի նախագիծը: ԱԺ ՕԵԿ խմբակցության ղեկավար Հեղինե Բիշարյանը նշել է, որ դա լավ մշակված նախագիծ է, ու ասելիք այլեւս չկա: Սակայն մշակույթի նախարարի տեղակալ Արթուր Պողոսյանը բացասական է արտահայտվել նախագծի մասին: Տիկին Բիշարյանն էլ հակադարձել է. «Եթե պարոն Պողոսյանը տեղյակ չէ, ես մեղավոր չեմ: Պնդելու ցանկություն չունեմ, ես սա ամեն գնով կյանքի եմ կոչել, 6 տարվա նախագիծ է, ոչ մեկը չեկավ զեկուցելու ԱԺ նիստում, ես եմ զեկուցել: Բազմիցս լրամշակվել է, քննարկումներ են եղել…»: Փոխնախարար Պողոսյանը հավաստիացրել է, որ ինքը 2008-ից նախարարությունում է աշխատում, եւ ոչ մի քննարկում էլ չի եղել: Արդյունքում՝ նախագիծը ընդամենը 2 «կողմ» է վաստակել:
Մենք զրուցեցինք որոշ թատրոնների գեղարվեստական ղեկավարների հետ:
Կարդացեք նաև
Ռուբեն Բաբայանը (Հովհ. Թումանյանի անվան տիկնիկային թատրոն) ասաց, որ օրենքի նախագծի վերջին տարբերակին ինքը ծանոթ չէ, վերջին անգամ էլ օրենքի մշակման հետ կապված՝ 4 տարի առաջ է եղել հանձնաժողովում: «Օրենքի նախագծի այն տարբերակը, որին ծանոթ եմ, ավելի շատ հռչակագիր էր հիշեցնում՝ առանց ֆինանսական աղբյուրներ նշելու: Բացակայում էր հովանավորչության մասին դրույթը, մինչդեռ դա պետք է լիներ օրենքի առանցքում: Հենց դա է ենթադրում հասարակության որոշակի ներգրավում արվեստի մեջ: Օրենքի նախագծին դեմ էր ֆինանսների նախարարությունը»,- հայտնեց պարոն Բաբայանը:
Ալեքսանդր Գրիգորյանը (Կ. Ստանիսլավսկու անվան ռուսական դրամատիկական թատրոն) հավաստիացրեց, որ տեղյակ չէ օրենքի քննարկումից: «Ո՞վ է ասում, որ օրենք է պետք թատրոնի համար: Յուրաքանչյուր թատրոն իր օրենքն ունի, որով առաջնորդվում է»,- ասաց նա:
Երվանդ Ղազանչյանը (Հ. Պարոնյանի անվան երաժշտական կոմեդիայի թատրոն) առաջարկում է ԱԺ-ում անցկացնել մեծ քննարկում, որին ներկա կլինեն իրենք՝ թատերական գործիչները: «Նախկինում քննարկումներ եղել են: Երբ ես դեռեւս Թատերական գործիչների միության նախագահն էի, օրենքի նախագիծը կարծես պատրաստ էր, բայց ո՞ւր գնաց, որտե՞ղ կանգ առավ՝ չեմ կարող ասել: Տասը տարի է՝ օրենքի հետ կապված չեմ հրավիրվել որեւէ քննարկման: Եթե հրավիրվեմ մի օր, կառաջարկեմ պայմանականորեն ընդունել օրենքը: Հնարավոր է՝ դա այնքան արդյունավետ լինի, որ հետո էլ ԱԺ-ն մտածի օրենք գրելու պարարվեստի, կերպարվեստի, կինոյի եւ մշակույթի մյուս ճյուղերի մասին»,- հայտնեց պարոն Ղազանչյանը:
Ժիրայր Դադասյանն (Մնջախաղի թատրոն) էլ կեսկատակ-կեսլուրջ նշեց, որ եթե հենց թատրոնի մասին օրենքով լուծվի իր թատրոնի շենքի հարցը, ինքը շատ գոհ ու շնորհակալ կլինի: Հետո էլ հավելեց. «Օրենքի նախագծից տեղյակ չեմ, երբեք չեմ մասնակցել քննարկումների: Միայն մեկ անգամ եմ ներկա եղել այդ նախագծի առիթով հրավիրված քննարկմանը, այն էլ տարիներ առաջ, երբ Թատերական գործիչների միությունը ղեկավարում էր Երվանդ Ղազանչյանը: Կային ժամանակներ, երբ աղաղակում էի այն մասին, որ չի կարելի ամեն ինչի անունը դնել թատրոն, որովհետեւ որոշ մարդիկ շահագործում են այդ անվանումը: Երկիրը, պետությունը պետք է իր պաշտպանության տակ վերցնի իրական թատրոնը: Եթե դրա մասին է խոսքը, ապա, իհարկե, անհրաժեշտ է ունենալ օրենք թատրոնի մասին»,- փոխանցեց պարոն Դադասյանը:
Արմեն Էլբակյանը (Էդգար Էլբակյան եւ Խամաճիկների թատրոններ) չի հիշում՝ վերջին անգամ երբ է մասնակցել թատրոնի մասին օրենքի նախագծի քննարկումներին: Միայն նշեց, որ դա եղել է դեռեւս մշակույթի նախարար Հովիկ Հովեյանի օրոք: «Շատ տարիներ են անցել, չգիտեմ՝ ովքեր եւ ինչ են ներկայացրել ԱԺ: Մի բան հաստատ է՝ եթե թատրոնի մասին օրենք են գրում, ուրեմն դրա մասնակիցը պետք է լինեն թատրոնի մարդիկ: Քանի որ վերջին տարիներին լսումների չեմ մասնակցել, ապա ինձ իրավունք եմ վերապահում ասել հետեւյալը՝ եթե մարդիկ կան, ովքեր գրանտներ են շահում եւ օրենքներ են գրում, մշակում, ապա թող հեռու մնան թատրոնից եւ իրենց ժամանակը զուր տեղը չվատնեն գրել-ջնջելու վրա: Թատրոնը փիլիսոփայական կատեգորիա է»,- ասաց Արմեն Էլբակյանը:
Վահե Շահվերդյանը (Վանաձորի Հովհ. Աբելյանի անվան թատրոն) նշեց, որ նման քննարկումների մասնակցել է վաղուց՝ 7-8 տարի առաջ: Հետո էլ հայտնեց. «Կառաջարկեի լիներ մշակույթի մասին օրենք, որը կներառի բոլոր ոլորտները: Ընդհանուր օրենքը թող ունենա իր կետերն ու ենթակետերը՝ ելնելով յուրաքանչյուր ոլորտի առանձնահատկություններից»:
ՍԱՄՎԵԼ ԴԱՆԻԵԼՅԱՆ
«Առավոտ» օրաթերթ
09.09.2014
Դե թող հիմա ՕԵԿ-ի կաթնակերները, որոնք այստեղ ինձ քննադատում էին, կարդան… Իհարկե, ցավալի է, որ հոդվածի հեղինակը չի հարցրել նաև այն մարդու կարծիքը, որն առաջինը բարձրաձայնեց օրենքի խոտան լինելու և թատերական հանրության կողմից քննարկված չլինելու մասին… Հա, այդ մարդը պաշտոն չունի, երևի հոդվածի հեղինակին պաշտոնյաներ էին պետք…
Կարիք չկա կպչել հոդվածի հեղինակին: Շատ ճիշտ է արել: Բաբայանի կամ Էլբակյանի կարծիքն ավելի կարևոր է, իսկ ՕԵԿ-ի ներկայացուցիչներին էլ կարիք չկա վիրավորել: Եվ պարտադիր չի օրենքի նախագծի քննարկմանը մասնակցի պառավակույտ: Եվ ում հետ քննարկվել է այդ նախագիծը, եղել են բանիմաց մարդիկ, ոչ թե եսասեր ու աթոռին գամված ղեկավար, որ թատրոնը ծառայեցնում է իր շահերի համար: Վաղուց ապացուցված է, որ ՕԵԿ-ը ավելի մտահոգ է այս նախագծի համար, իսկ եթե նախորդ նախագծերը արժանի լինեին, վաղուց հաստատված կլինեին:
Էլի՞ էս ՕԵԿ-ականներն առանց սեփական անվան ու դեմքի սկսեցին հանդես գալ… Սարգսյան, գրիր անունդ, համարձակ եղիր, վստահ: Մեկ անգամ էլ կրկնեմ, օրինագիծը խայտառակ վիճակում է, անգրագետ, թատրոնական կառույցից հեռու… Սա ընդունվելու դեպքում, մեր թատրոնները կփլուզվեն, իսկ մարզպետներն էլ պարտադրված կլինեն բեմադրություններ անել և զբաղվել թատրոնների տոմսերի վաճառքով… ՕԵԿ-ն ինչպե՞ս է կարող է մտահոգ լինել այս օրինագծով, երբ ՕԵԿ-ի ղեկավարներից ոչ ոք թատրոն չի գնում, չգիտի՝ ինչ բան է թատրոնը: Ես փաստեր ունեմ, չկարծեք, թե պատահական մեկն եմ, 4 տարի եղել եմն ,,Օրինաց երկիր,, թերթի գլխավոր խմբագրի տեղակալ, Արթուր Բաղդասարյանին նվիրված գրքի հեղինակն եմ: Իսկ օրինագծի քննարկմանը իսկապես հրավիրվել են ոչ իրազեկ մարդիկ, եղել է 2 թատրոնի տնօրեն, որոնց շատ հարգում եմ, սակայն նրանք չէին կարող ներկայացնել ողջ թատերական ընտանիքի կարծիքն ու մտահոգությունները:Ասեմ, նաև, որ այդ առթիվ խոսել եմ Հեղինե Բիշարյանի հետ: Եվ նա համաձայն է եղել, որ պետք է հրավիրվեն այլշահագրգիռ անձեր ևս: Այնպես որ, ավելի կաթոլիկ մի եղիր, Սարգսյան, քան Հռոմի պապը: Եթե Հեղինե Բիշարյանը՝ հեղինակն օրինագծի, ընդունում է, որ շահագրգիռ քննարկում է պետք, դու իզուր կուրծքդ դեմ մի տուր… Ջահել ես…
Լևոն, արդեն տարիքն իրենն անում է: Արդեն ծերացել ես: ՕԵԿ-ականներն այնքան մտահոգ են թատրոնի օրինագծով, որ թատրոնի մարդկանց փոխարեն իրենք էին հարցը բարձրացրել: Բիշարյանն, այո, ընդունում է, որ քննարկում է պետք, բայց այս օրերին թատրոններից շահագրգիռ մարդկանց չտեսավ իր կողքին: Պարտադիր չի հատուկ հրավեր ուղարկել, եթե այդքան շահագրգիր էիր, գայիր ու որևէ բան առաջարկեիր: Մարզպետը բեմադրություն չի անելու, մարզպետները աջակցելու ու իրենց հովանու տակ են առնելու իրենց մարզի թատրոններին, այդպիսով կապ ենք հաստատում ղեկավար-թատրոն առումով: Այլապես մարզպետը դիվանագիտորեն կարող է մի բան շպրտել թատրոնի առաջ, որպեսզի արվեստասեր երևա, բայց իրականում լիարժեքորեն չօգնի թատրոններին: Տոմսերի վաճառքը տնօրինելու է մարզպետը, այսինքն աջակցելու է դրա վաճառքին: Պետք չի այդքան մակերեսային եզրակացություններ անել ու ցեխ շպրտել, հարկավոր է շատ ուշադիր կարդալ ու արված աշխատանքը գնահատել իմանալ: Խնդրեմ, սպասում ենք, եթե այդքան սրտացավ եք, եկեք և առաջարկություններ արեք: Բիշարյանն էլ սիրով կընդունի սրտացավ առաջարկությունները, եթե իհարկե հանկարծ հայտնվեն մտահոգ մարդիկ, որոնց այդպես էլ չտեսանք:
Սարգսյան-ԷԴԳԱՐ ԱՌԱՔԵԼՅԱՆ, վերջապես անունովդ հանդես եկ: Քաջություն և համարձակություն, մի քիչ էլ շիտակություն ունեցիր…Իսկ իմ տարիքը հաստատում է իմ եռանդը և երիտասարդությունը: Քիչ չեն քո տարիքի երիտասարդները, որոնք զառամյալ խլյակներ են և անպետքություններ: Եթե շահագրգիռ մարդկանց խոսքի կարիքը կար, պետք չէր ստել, թե համակողմանի քննարկում է եղել: Կրկնեմ, ես գիտեմ, թե ովքեր են եղել քննարկմանը… Հենց այդ առթիվ էլ հայտնել էի մտահոգությունս: Ինձ խոստացվեց, որ կհրավչվեմ… Եվ սպասում եմ… Բայց, Սարգսյան-Էդգար-Առաքելյան, նախ, հարգանք ունեցիր, ես քեզ համար պարոն Մութաֆյան եմ, երկրորդ, ինչու՞ ես Բիշարյանի փոխարեն դու պատասխանում:Ինչ վերաբերում է հեգնանքիս, ապա, դա այո, հեգնանք է: Եվ վերջին անգամ, բավական է տարիք հիշեցնեք: Տարիքն իմաստություն է բերում, ձեր պարագայում՝ թեթևսոլիկություն…
Խելքը գլխի մեջ է, տարիքի մեջ չէ: Հետո երբ մեր սփյուռքահայերը կարդում են, զարմանում են տարրական հարցերի հանդեպ մեր քննարկան կուլտուրայի պակասի համար: Այստեղ կարևորը թատրոնի նախագծի հարցն է, ինչ կարիք կա շեղվել կամ կպչել ՕԵԿ-ականներին: Անկախ նրանից, թե ով է գրել, կարևորը ճշմարտություն է գրել և չի վիրավորում: Եվ հերիք է կպչեք ՕԵԿ-ին:
Լավ թատերագետները լռում են, զարմանալի է: Տիգրան Մարտիրոսյանը կամ Անուշը ինչու ակտիվ չեն այսօր? Ախր դաշտը ձերն է: