«Հանրապետություն» կուսակցության առաջնորդ Արամ Սարգսյանը կարծում է, որ Տեր-Պետրոսյան-Քոչարյան տանդեմ հնարավոր չէ. «Ինքն 8-րդ դասարանում իր հորեղբոր տղայի հետ վիճել է ու առ այսօր չի խոսում»
– Սահմաններում լարված իրավիճակը պահպանվում է, ամեն օր երկուստեք զոհեր են լինում: Ինչի՞ է բերելու այդ լարվածությունն ի վերջո:
– Փառք ու պատիվ մեր այն տղաներին, որոնք պատերազմի ժամանակ զինադադարի ստորագրումը Ադրբեջանին պարտադրեցին այն դիրքերում, որ մեր իրավիճակը տասնապատիկ ավելի շահեկան է, քան Ադրբեջանինը: Մենք գտնվում ենք ամենավերին դիրքերում, եւ ադրբեջանական զինուժն ու դիրքերը մեր ափի մեջ են: Փառք ու պատիվ այդ տղաներին՝ սկսած պաշտպանության նախարարով, նախագահով, քաղաքական կուսակցություններով եւ հասարակությամբ, ով թիկունքն ապահովեց, իր տան վերջին մեկ դույլ կարտոֆիլն ուղարկեց ռազմաճակատ եւ ունեցանք ձեռքբերում: Սրանից ելնելով էլ՝ ես կարծում եմ, որ Ադրբեջանը, քանի դեռ իր ուժերը մեզանից քառասնապատիկ ավելի չի, պատերազմ չի սկսի: Հիմա Ադրբեջանը պատերազմ չի կարող սկսել. զինվորական գործից հասկացող իմ ընկերներն ասում են, որ եթե Ադրբեջանն անգամ 21-րդ դարի զենքով զինված լինի, Հայաստանը՝ 20-րդ, միեւնույն է՝ մեր դիրքային առավելությունները մեզ հակահարված տալու լիիրավ հնարավորություն են տալու:
– Բազմաթիվ քննադատություններ են հնչում ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի հասցեին, որ ադեկվատ չի արձագանքում իրավիճակին: Սահմանային միջադեպերին վերաբերող հայտարարություններն անգամ անտեսվում են Ադրբեջանի կողմից:
Կարդացեք նաև
– Իհարկե, Մինսկի խումբը կարող էր ավելի լուրջ ձեռքբերումներ ունենալ, բայց միայն այն փաստը, որ զինադադարի ստորագրումից հետո՝ 1994 թվականից մինչեւ 2014 թվականը՝ քսան տարի, մենք չունենք տաք պատերազմական գործընթաց, մենք պետք է շնորհակալ լինենք Մինսկի խմբին, նրանում ներգրավված եռանախագահներին, այդ խմբի պետությունների նախագահներին, որոնք իրենց հանդիպումներով, առանձին կազմակերպած այցերով եւ այլն ամեն ինչ արել են, որ այդ գործընթացը չվերածվի պատերազմի:
Ես միշտ այն կարծիքին եմ եղել, որ այս տարածաշրջանի անկայունությունը ձեռնտու է ՌԴ-ին: ՌԴ-ն է, որ Ղարաբաղի չլուծված հիմնահարց ունենալով՝ ազդեցություն է բանեցնում թե Ադրբեջանի, թե Հայաստանի վրա: Բավարար է այդ խնդիրը լուծվի՝ ինքն այդ ազդեցությունը կկորցնի: Հետեւաբար ինքը հակված չէ պատերազմի: Առավել եւս ուկրաինական այս դեպքերից հետո Ռուսաստանն էլ այդ ուժը չունի՝ նորից այստեղ պատերազմի: Թեկուզ մեզ պաշտպանելով էլ Ադրբեջանին հաղթի, միեւնույն է՝ այդ ուժը չունի: Ու չի մտնի, դա իրեն ձեռնտու չի: Հետեւաբար, պատերազմական գործընթացներն այդ իմաստով էլ եմ բացառում, բայց դա չի նշանակում, որ ձեռքներս ծալած պիտի նստենք: Մենք վառոդի տակառի վրա ենք, որը ցանկացած կայծից կարող է բռնկվել: Մենք միշտ պիտի պատրաստ լինենք պատերազմի ու չպիտի վախենանք պատերազմից: Բայց մենք ամեն ինչ պիտի անենք, որ խաղաղություն լինի, որ անմեղ զոհեր, անկախ նրանից՝ ադրբեջանական զինուժում են, թե հայկական, չլինեն:
Տարածաշրջանում խաղաղությունն անհրաժեշտ է, ու խաղաղության համար չպիտի վճարեն միայն Հայաստանն ու Ադրբեջանը: Դրա համար պիտի վճարեն եւ Թուրքիան, եւ Իրանը, եւ Վրաստանը: Խաղաղությունն օգուտ է բերելու բոլորին: Մինսկի խումբն էլ իր գործունեությամբ աշխատել է խաղաղության գործընթացն ընդհանուր հայտարարի բերել: Լուծումները շատ չեն, լուծումը մի գծի վրա է, ու մի քիչ աջ հայերն են դժգոհելու, մի քիչ ձախ՝ ադրբեջանցիները: Հետեւաբար այն գործընթացները, որոնք սկսվեցին Տեր-Պետրոսյանի իշխանության տարիներին՝ փուլային, փաթեթային, ներառյալ այսօրվա մադրիդյան սկզբունքները, բացառությամբ Ռոբերտ Քոչարյանի Մեղրիի դավաճանական տարբերակի, այդ գծի համատեքստում են լինելու:
– Օրերս ԼՂՀ վարչապետը հայտարարեց, որ մադրիդյան սկզբունքներն իրենց համար ընդունելի չեն: Մինչ այդ ղարաբաղյան կողմն ասում էր, որ ծանոթ չէ այդ փաստաթղթին:
– Ես համարում եմ, որ մադրիդյան սկզբունքները լուրջ մշակված հենք են՝ բանակցային գործընթացը շարունակելու համար: Առանձին հարցերում թե ինչ նրբություններ կան՝ ես տեղյակ չեմ եւ չեմ կարող տեսակետ հայտնել: Ես չգիտեմ՝ փաստաթղթին ինչքա՞ն է տեղյակ Ղարաբաղի վարչապետը՝ նման տեսակետ հայտնելու համար: Բայց նույնիսկ տեղյակ չլինելու պարագայում էլ Ղարաբաղը պիտի իր ինքնուրույնությունը ցույց տա: Քաղաքական առումով այսօր Ղարաբաղն անկախ պետություն է, ու ՌԴ-ն այդ համատեքստում է ասում՝ այդտեղ թող մաքսավորներ կանգնեն: Իրենք էլ իրենց անկախ են պահում եւ ճիշտ են անում: Քաղաքական համատեքստում, որպես քաղաքական քայլ, սա ճիշտ քայլ է: Բայց այսօր այդ բանակցություններին մասնակցում է Սերժ Սարգսյանը, եւ հայկական կողմը՝ ՀՀ արտգործնախարարի շուրթերով, բազմիցս ասել է, որ պատրաստ է հանդիպման՝ ցանկացած տեղ ու պատրաստ է քննարկել ցանկացած սկզբունքներ: Դրան պատրաստ չի Ադրբեջանը: Վերջին շրջանում Ադրբեջանն է, որ բոլոր առաջարկություններին «ոչ» է ասում՝ հույս ունենալով, որ սահմանին արած իր այս մանր խուլիգանություններով եւ հոգեբանական ճնշումներով հանկարծ կարող է հասնել հաղթանակի: Ոչ, սրանք խաղեր են, որոնք ոչ Ադրբեջանին է օգուտ, ոչ տարածաշրջանին: Այս համատեքստում գերտերությունները, մասնավորաբար՝ Մինսկի խումբը, լուրջ անելիք ունեն: Ադրբեջանն ուղղակի իր նավթային հնարավորություններից խելապտույտ ընթացքի մեջ է ընկել ու փորձում է իբր ուժ ցույց տալ, բայց Ադրբեջանն էլ այն պետությունը չէ, որը կարող է իրեն թույլ տալ այդպես պահել իրեն: (Հարցազրույցն արդեն պատրաստ էր տպագրության, երբ հայտնի դարձավ, որ Ֆրանսիայի, ապա ԱՄՆ-ի նախաձեռնություններն ի չիք են դարձել եւ Սարգսյան-Ալիեւ հերթական հանդիպումը կկայանա օգոստոսի 8-9-ին՝ Սոչիում- Ն. Գ. ):
– ՌԴ արտաքին գործերի նախարար Սերգեյ Լավրովն օրերս հայտարարեց, որ Հայաստանը շատ շուտով կդառնա Եվրասիական տնտեսական միության լիիրավ անդամ: Ներկայիս աշխարհաքաղաքական զարգացումների ֆոնին դա զուտ քաղաքական նշանակությա՞ն հայտարարություն էր, թե՞ ԵՏՄ-ի, ապա ՄՄ-ի կազմավորման հավանականությունը դեռ տեսանելի է:
– Ես չէի ուզենա հավանականություններին անդրադառնալ, առավել եւս՝ ՌԴ արտգործնախարարի հայտարարությունները՝ Հայաստանի հետ կապված, բազմաթիվ անգամներ իրականություն չեն դարձել: ՌԴ-ն՝ իր քաղաքական պահվածքով, հատկապես վերջին շրջանում Ադրբեջանի հետ ունեցած քաղաքական պահվածքով, բացարձակապես այլ բան է ցույց տալիս: Խնդիրը հետեւյալն է՝ մեր հասարակությունն ուզո՞ւմ է, որ Հայաստանը դառնա ԵՏՄ անդամ, թե՞ չի ուզում: Իշխանական հարցումներն ասում են, որ մեր հասարակության 40 տոկոսը չի ուզում, որ Հայաստանը ՌԴ-Բելառուսի հետ լինի Եվրասիական միության նույն ֆորմատում: Ես կարծում եմ, որ այդ թիվն ավելի մեծ է: ՌԴ-ի այս պահվածքը նաեւ հաշվի առնելով՝ կարծում եմ, որ առաջիկա ընտրություններում այս թեւի կողմնակիցները՝ քաղաքական կուսակցություններ, հասարակական կազմակերպություններ, անհատներ, միասնական հանդես գալու դեպքում իրական հնարավորություններ ունեն հաղթանակ տանելու:
– Ի դեպ, ռուս-ադրբեջանական ռազմական համագործակցության, մասնավորաբար, ՌԴ-ի կողմից Ադրբեջանին զենքի վաճառքի մասին պաշտոնական Երեւանը ի վերջո դիրքորոշում արտահայտեց: Սակայն ՀՀ նախագահը դա արեց տարածաշրջանից շատ հեռու՝ իր լատինաամերիկյան այցի ժամանակ, ու նախագահի հայտարարությանն այլ քայլեր չհետեւեցին: Այդ հայտարարության նպատակը ո՞րն էր:
– Իշխանությունը գոնե իր մտահոգությունը հայտնում է, բայց կան ոչ իշխանական ուժեր, որոնք իրենց ընդդիմադիր են համարում ու այդ ուղղությամբ մտահոգություն էլ չունեն: Տեսականորեն այդ ուժերն ասում են, որ եթե իրենք լինեին Սերժ Սարգսյանի փոխարեն, հիմա Հայաստանը վաղուց ԵՏՄ անդամ կլիներ: Այսինքն՝ իրենք ավելի հավատարիմ կլինեին ՌԴ-ին, իսկ ՌԴ-ի ի՞նչն է համարվում հավատարմություն, ես դա շատ լավ գիտեմ. դրանք գործակալական մակարդակի հարաբերություններն են: Այնպես որ՝ այս առումով ես համարում եմ՝ լավ, որ թեկուզ ուշացած, բայց գոնե իշխանությունն իր մեջ վախը հաղթահարել է եւ նման տեսակետ է հայտնել: Կուզենայի, որ ոչ իշխանական ուժերն էլ ժամանակի մեջ այդ վախը հաղթահարեին:
– Ո՞ր ուժերին նկատի ունեք, կմասնավորեցնե՞ք:
– Բոլոր այն ուժերին, որոնք իրենց համարում են ոչ իշխանական: Դա խորհրդարանական քառյակն է՝ բացառությամբ «Ժառանգության», որը դեմ է արտահայտվել Եվրասիական միությանն անդամագրմանը: Մնացած երեք ուժերը, միանշանակ, դրա կողմնակիցն են:
– Ի դեպ, իր վերջին՝ հրատապ հարցազրույցում, ՀԱԿ առաջնորդ Լեւոն Տեր-Պետրոսյանը խոսեց իշխանությունների կողմից «Բարգավաճ Հայաստանի» նկատմամբ կիրառվող ռեպրեսիաների մասին: Ուշագրավ էր, սակայն, որ ԲՀԿ-ն զերծ մնաց դրանց մասին հրապարակային խոսել: Ինչո՞ւ Լեւոն Տեր-Պետրոսյանը որոշեց կրկին ի պաշտպանություն ԲՀԿ-ի հանդես գալ, քաղաքական իրավիճա՞կ է փոխվում, ԲՀԿ-ն կարող է լքե՞լ քառյակը:
– Որքան ես տեղյակ եմ՝ ԲՀԿ-ն ու նրա նախագահը՝ Գագիկ Ծառուկյանը, երբեք չեն հայտարարել, որ ընդդիմություն են: Ուրիշ խնդիր է, որ ԲՀԿ-ի հետ համագործակցող քաղաքական ուժերը, ինչ-ինչ հանգամանքներից ելնելով, ուզում են ԲՀԿ-ին տեսնել որպես ընդդիմություն: Դա իրենց խնդիրն է, ես չեմ ուզում որեւէ բան մեկնաբանել:
– Այսինքն՝ Գագիկ Ծառուկյան-Սերժ Սարգսյան տանդեմի հավանականությունը երբեք չի՞ բացառվում:
– Ես նորից պիտի ասեմ՝ քանի ԲՀԿ-ն չի հայտարարել, որ ինքը քաղաքական առումով ընդդիմություն է, ենթադրությունների բազմաթիվ հնարավորություններ կան: Բայց իմանալով հայ իրականությունը, որ Հայաստանում նույնիսկ կոշիկի փոքր կրպակ չես կարող ունենալ, եթե իշխանության հետ չունես ընդհանուր եզրեր, ունենալ նման տնտեսություն, բիզնես եւ քաղաքական ազդեցություն՝ համարում եմ քիչ հնարավոր: Նման կուսակցությունները կամ պիտի ընդունեն, որ իրենք որոշակի պայմանավորվածություն ունեն իշխանության հետ, ինչի համար էլ չեն խլում իրենց սեփականությունը, կամ երրորդ՝ ամենավատ տարբերակը՝ իրենք Հայաստանում սպասարկում են որեւէ երրորդ պետության շահեր, որը լուրջ ազդեցություններ ունի ՀՀ իշխանությունների վրա ու թույլ չի տալիս, որ իրենց սեփականությանը դիպչեն: Հայաստանում անհնարին է նույնիսկ փոքր սեփականություն ունենալ եւ ընդդիմադիր լինել: Դրա դեմ է, որ ես պայքարում եմ, եւ իմ տնտեսական ու քաղաքական գործունեությունը հենց դրա վառ օրինակն ու ապացույցն են:
– Ազգային անվտանգության հարցերով նախագահի նախկին խորհրդական Գառնիկ Իսագուլյանն օրերս հայտարարել էր, որ Լեւոն Տեր-Պետրոսյան-Ռոբերտ Քոչարյան տանդեմը Հայաստանում լուրջ իրավիճակ կարող է փոխել: Համամի՞տ եք:
– Անկեղծ ասած՝ ցանկություն չունեմ Գառնիկ Իսագուլյանին որեւէ կերպ մեկնաբանելու:
– Ւսկ Լեւոն Տեր-Պետրոսյան-Ռոբերտ Քոչարյան տանդեմի ձեւավորման հավանականություն տեսնո՞ւմ եք:
– Ոչ, չեմ տեսնում: Առավել եւս՝ Ռոբերտ Քոչարյանի կողմից:
– Ինչո՞ւ:
– Ինքն էությամբ այնպիսի տեսակ է, որ բացառում եմ: Ինքն 8-րդ դասարանում իր հորեղբոր տղայի հետ վիճել է ու առ այսօր չի խոսում: Իր կերպն է այդպիսին:
– Հանրահավաքը, որ աշնանը պլանավորել են խորհրդարանական չորս ուժերը՝ ԲՀԿ, ՀԱԿ, «Ժառանգություն» եւ ՀՅԴ, մեր կյանքում լուրջ քաղաքական իրադարձություն կարո՞ղ է դառնալ:
– Ձեր նշած ընդդիմությունը կամ այլընտրանք ուժերը, կամ խորհրդարանական ուժերը, կամ ոչ իշխանություն ուժերը՝ իրենք ամեն անգամ տարբեր են իրենց բնորոշում՝ վախենալով ընդդիմություն բառից. ինչեւէ, այդ ուժերին համարենք ընդդիմություն, իշխանությունից շատ քիչ են տարբերվում: Իրենց նմանությունները շատ ավելի են: Իրենց առաջարկածը հետեւյալն է՝ մենք եղածից շատ ավելի լավ հարաբերություններ կունենանք ՌԴ-ի հետ, մեր ուղին Եվրասիական միությունն է, մեզ ավելի արժանապատիվ կպահենք, աշխարհի հետ էլ կշփվենք այնպես, որ Ռուսաստանի շահերին հանկարծ փոշի չնստի: Իմ խորին համոզմամբ՝ առաջիկա քաղաքական գործընթացներում այդ ուժերը եւ իշխանությունը հանդես են գալու միասնական, որովհետեւ իրենց գաղափարական եւ աշխարհաքաղաքական դաշտն այստեղ է: Մյուս ուժերը, անհատներն ու հասարակական շրջանակներն էլ պիտի համախմբվեն ու հանդես գան միասնական, եւ այս հակադրության պարագայում է լինելու նաեւ Հայաստանի ներքին ու արտաքին քաղաքականության բանավեճը: Մնացած գործընթացները՝ ով ումից մի քիչ ավել-պակաս լավ կկառավարի, մի քիչ շատ է ստել, քիչ է ստել, շատ է անկեղծ, թե ոչ, խաղում է, թե չի խաղում՝ երրորդական են եւ այլեւս ազդեցություն չեն կարող ունենալ: Մենք 21-րդ դարում ենք ապրում, այդ գործընթացները բոլորն անցել են, տեսել են, սովորել են, բոլորը ճարպիկ են, միամիտ մարդ չկա: Բոլորը շատ լավ հասկանում են՝ ով, ինչը եւ ինչի համար է ասում:
– Աշնանն արտահերթ գործընթացների հավանականություն տեսնո՞ւմ եք, թեժ աշուն կլինի՞:
– Հայաստանում հնարավոր են արտահերթ գործընթացներ՝ դրանց նախադրյալները բազմաթիվ են՝ սոցիալական ծանր վիճակ, Ղարաբաղի հարց, աշխարհաքաղաքական ծանր իրավիճակ. այս առումով որեւէ թեժություն ես չեմ բացառում:
Զրույցը՝ Նելլի ԳՐԻԳՈՐՅԱՆԻ
«Առավոտ» օրաթերթ
05.08.2014 թ.
