2008 թվականին ՀՀ կառավարությունը որոշում ընդունեց՝ Հայաստանում «Քենդլ» սինքրոտրոնային լույսի աղբյուրի նախագծի հիման վրա միջազգային կենտրոն ստեղծելու մասին: Եվ միջազգային փորձագետների հետ քննարկումների արդյունքում 2011 թվականին առաջարկվեց «Քենդլ» նախագծի փուլային իրագործում. համեմատաբար փոքր, ինքնուրույն գիտական արժեք ունեցող, արագացուցչային ֆիզիկայի զարգացման ժամանակակից միտումներին համապատասխանող և փորձարարական հետազոտությունների հեռանկարային ուղղություններ զարգացնող ծրագրի իրականացում: Ձևավորվեց «Քենդլ» նախագծի 1-ին փուլի՝ «Արեալ» (AREAL-Advanced Research Electron Accelerator Laboratory) գիտահետազոտական գծային արագացուցչի կառուցման գաղափարը:
Եվ այսօր «Քենդլ» սինքրոտրոնային հետազոտությունների ինստիտուտում տեղի ունեցավ «Արեալ» գծային արագացուցչի բացման արարողությունը:
«Քենդլ» հիմնադրամի գործադիր տնօրեն Վասիլի Ցականովի տեղեկացմամբ՝ ներկայումս հաջողությամբ ավարտված են «Արեալ» արագացուցչի հիմնական համակարգերի փորձարկումները, և իրականացվել է արագացուցչի գործարկման ավարտական փուլի՝ էլեկտրոնների առաջին փնջի ստացումը:
«Արեալ» նախագծի ղեկավար Բագրատ Գրիգորյանն էլ, ծանոթացնելով նոր արագացուցչի հնարավորություններին, ասաց, որ «Արեալը» թույլ է տալիս ստանալ էլեկտրոնային փնջի գերկարճ իմպուլսներ, ինչը, նրա խոսքով, ժամանակակից փնջերի ֆիզիկայի և արագացուցչային տեխնիկայի հեռանկարային բնագավառներից է և գերակա ուղղություն է աշխարհի առաջատար շատ կենտրոնների համար. «Այն հնարավորություն կտա ժամանակակից փորձարարական հետազոտություններ կատարել արագացուցչային տեխնոլոգիաների, կոհերենտ ճառագայթման աղբյուրների և արագ պրոցեսների դինամիկայի ուսումնասիրման ուղղություններով և կարևոր գիտական ու կիրառական նշանակություն կունենա ֆիզիկայի, կենսաբանության, քիմիայի ու նյութագիտության բնագավառների առաջատար փորձարարական հետազոտությունների համար»,- հավելեց նախագծի ղեկավարը:
Կարդացեք նաև
ՀՀ ԿԳՆ Գիտության պետական կոմիտեի նախագահ Սամվել Հարությունյանն էլ նշեց, որ «Քենդլ» նախագիծը միջազգային սերտ համագործակցության արդյունք է. «ՀՀ ԿԳՆ Գիտության պետական կոմիտեի և «Քենդլ» կենտրոնի ջանքերով 2010-2014 թթ. պաշտոնական բանակցություններ են կայացել և համագործակցության հուշագրեր են կնքվել Ֆրանսիայի ատոմային էներգիայի դեպարտամենտի, Գերմանիայի DESY արագացուցչային կենտրոնի, Շվեյցարիայի ազգային արագացուցչային կենտրոնի, «Կուրչատովի ինստիտուտ» ռուսաստանյան ազգային կենտրոնի, Իտալիայի ELETTRA արագացուցչային կենտրոնի և Չինաստանի Շանհայի կիրառական ֆիզիկայի ինստիտուտի (SINAP) հետ: Ինչ վերաբերում է հենց «Արեալ» նախագծին, ապա այն իրագործվել է Գերմանիայի DESY ու Շվեյցարիայի PSI արագացուցչային կենտրոնների հետ սերտ համագործակցությամբ»,- տեղեկացրեց Ս. Հարությունյանը՝ հավելելով, որ նախագծին խորհրդատվական լուրջ ծառայություններ են մատուցել նաև ռուս, չինացի, ամերիկացի, ֆրանսիացի և իտալացի գործընկերները:
Ինչ վերաբերում է մասնագետներին, Գիտության պետական կոմիտեի նախագահը հորդորում է հանգիստ լինել. «Վերջին 3-4 տարում 30 հայ երիտասարդներ են վերապատրաստվել Շվեյցարիայում, Գերմանիայում, ԱՄՆ-ում և Անգլիայում, որոնք կարող են հենց վաղվանից աշխատել: Մենք մարդկային ռեսուրսներով հարուստ ժողովուրդ ենք, մեծ ներուժ ունենք, և այն, որ ասում են՝ մարդ չի մնացել, բոլորը գնացել են, հեքիաթ է, այդպիսի բան չկա: Իմ ասած երիտասարդները դրսում վերապատրաստվել ու վերադարձել են այստեղ: Այնպես որ, մի անհանգստացեք, ամեն ինչ կա, ամեն ինչ կարգին է»,- կարծում է Ս. Հարությունյանը:
Սիրանուշ ՀԱՅՐԱՊԵՏՅԱՆ
