-Այստեղ քնել չի լինի:
Ձայնին հետևում է երկաթյա մահճակալի անախորժ ճռճռոցը, ապա սենյակը ողողվում է լույսով: Ետ եմ տանում սավանն ու քնատ նայում շուրջս: Կինս ոտքերը կախել է ներքև: Ծալ-ծալ իջնող գիշերանոցը քշտվել է՝ երևան հանելով ոսկրոտ ծնկները, ճերմակ, արևի երես չտեսած ազդրերը:
-Մոծակները կերան,-շարունակում է՝ հետն էլ եռանդով մեկ ուսը քորում, մեկ՝ սրունքը:
-Ինձ նույնպես կծում են,-ասում եմ, որերորդ անգամ դժկամորեն սրբիչն առնում ձեռքս:
Կարդացեք նաև
Առաստաղին, պատերին խոշոր, կնճիթի զորությունը գիտցող թևավորներ են: Ոմանք հասցրել են ծծել արյուններս: Այդպիսիք մուգ, տռզած փոր ունեն: Սկսում եմ աջ ու ահյակ կոտորել: Սպիտակեցրած պատերն արյունից տեղ-տեղ կարմրել են:
-Քեզ լսողի օրը սա պիտի լինի:
Շարունակում եմ մոծակաջարդը, միայն թե սրբիչը հիմա առավել անվրեպ, ուժգին է իջնում նպատակակետին:
-Մեր եղած տարին մոծակներ չկային:
Առաջին անգամ ենք միասին ծովափ գալիս: Վիճելու ցանկություն, առավել ևս մտադրություն՝ չունեմ:
-Մոծակներ չկային… Ասա՝ ուշք ու միտքս ուրիշ տեղ էր:
Կանանց է ակնարկում: Բայց քո ի՞նչ գործն է: Այն ժամանակ ոչ ես էի քեզ ճանաչում, ոչ դու՝ ինձ: Դա ասում եմ մտքումս, մնացյալը՝ բարձրաձայն.
-Ոչինչ, պատուհանը փակ կպահենք,-գոցում եմ փեղկերը, մեկ անգամ ևս աչք ածում ութ քառակուսի մետրանոց մեր խցին և, թևավոր չգտնելով, անջատում լույսը:
-Հիմա էլ ուզում ես շոգի՞ց խեղդել:
Նյարդերս սկսում են տեղի տալ: Այս կնոջը գոհացնել չի լինի:
-Ուր որ է լույսը կբացվի, մի բան կմտածենք:
-Մինչև առուն ջուր գա, գորտի աչքը դուրս կգա:
Սկսվեց: Պատրաստի մտքերի մանյակը վզից կախ է: Հիմա մեկ-մեկ կհանի ու՝ առը հա, ճակատիդ: Տղա ես, դիմացիր: Ճարս ինչ, պիտի համբերեմ: Մտնում եմ ծածկոցի տակ, լռում: Անկողինը թեև մեր աչքի առաջ փոխեցին, խոնավ-խոնավ է, չնայած գիտեմ՝ առաջին օրերին է այդպես, հետո ընտելանում ես:
-Ասի՝ Յալթա գնանք:
Ի՞նչ անեմ: Պատասխանեմ՝ չի լինի, անարձագանք թողնեմ՝ ավելի վատ:
-Յալթայում մի մահճակալին հինգ ռուբլի են վերցնում:
-Հա՞,-բռնկվում է,-ասա, որ այստեղ էժան էր, դրա համար բերեցիր: Թե չէ՝ գյուղաքաղա~ք, խաղաղ երեկոնե~ր, անտա~ռ, տունը՝ ծովին մո~տ, կաթն ու հում սերը՝ առա~տ: Մեկից ձեր գյուղը գնայինք:
-Հիմա ևս նույնն եմ ասում:
-Իհարկե, միայն թե քո խոսքը լինի:
Լավագույն ելքը լռելն է, այլապես ամենօրյա վեճն ու խոսակցությունը դարձյալ ջրի երես կելնեն՝ այս անգամ նոր ապացույցներով հարստացած:
Կինս դժգոհ՝ մի կողքից մյուսն է շրջվում: Ասելիք ունի, չի դատարկվել:
-Թթվածին չկա շնչելու:
Օդը, իրոք, ծանր է, սակայն մոծակի խայթոցներն առավել անտանելի են:
-Բաց արա, շունչս կտրվեց:
Շունչ կտրվելը չգիտեմ, բայց որ հոգուդ սառցաբեկորները չեն հալվում, հաստատ է: Սա՝ մտովի իսկ բարձրաձայն՝
-Ինքդ բացիր: Ճորտատիրական իրավունքները վաղուց են վերացված,-այդուհանդերձ ձգվում, թափով դեպի ինձ եմ քաշում փեղկը, հետո.
-Մեկ էլ մոծակի անուն չլսեմ՝ քրքրեցին, կերան, լափեցին, հոշոտեցին…
Նա, երևի, զայրույթից սևացել է.
-Չլինի՞ ձայնազուրկ եմ:
-Ճիշտ այդպես: Ես քեզ ձայնի իրավունքից զրկում եմ,-ընթացքում շրմփացնում եմ ականջիս տակ տզզացող անտես մոծակին:
-Կինն ու տղամարդը հավասար իրավունքներ ունեն:
-Համաձայն չեմ: Ընտանիքում գլխավորը տղամարդն է: Դու երկրորդական նախադասություն ես:
-Համադասական:
-Երբեք: Միմիայն երկրորդական, եթե շատ պնդես, ավելի կճշտեմ՝ երկրորդական կարգի երկրորդական:
Երկուսս էլ բանասիրական կրթություն ունենք, ժամանակին լեզվի, գրականության ուսուցիչ ենք եղել, ու մեզ համար նմանակարգ զրույցները սովորական են:
Վերստին մոծակի տզզոց եմ լսում: Որտե՞ղ կկանգնի՝ ականջի՞ս, ծնոտի՞ս, ճակատի՞ս: Տագնապահար սպասում եմ: Պատերազմի ժամանակ, պիտի կարծել, ոռնոցով մոտեցող արկից զինվորներն այդչափ չեն փշաքաղվել,: Աջ ու ձախ շրմփացնում եմ՝ մեկ, երկու, երեք… Ապտակն ուշքի է բերում.
-Ի սեր Աստծո, վերջ տանք այս խոսակցությանը: Ծանոթ մարդիկ են, ի՞նչ կմտածեն մեր մասին:
-Չե՞մ տեսնում դրանց ծանոթը: Հրես, վայելիր:
Նա մարմինը վեր է նետում: Թուլացած զսպանակները հազարաձայն դժգոհում են: Մտաժապավենին այժմ փոս ընկած մահճակալ է, ցանցը որի վերուվար անելիս առնում է հատակին:
-Առավոտյան նորը կխնդրեմ՝ ծալովի: Համաձա՞յն ես:
Գոհությունն ի ցույց չի հանում, բայց խոսքի հնչերանգը փոխված է.
-Հետո էլ պիտի ասեմ՝ հանգստացա: Էս ու՞մ առանք: Աշխարհն աշխարհով, ինքը՝ հեչ, քչով բավարարվող: Չէ, չէ, ինչու՞ անհանգստացնենք. կարելի է նաև հատակին քնել:
Պատրաստի դերասանուհի: Ափսոս, միակ ունկնդիրը ես եմ: Որոշում եմ կատակի տալ.
-Քեզ ի՞նչ է եղել: Դու մեր տան թագուհին ես,-ապա չհամբերելով՝ խայթում եմ,-զուրկ կառավարման իրավունքից՝ ինչպես Անգլիայում:
-Իհարկե~, կծաղրես, ինչու՞ չէ,- բերեցիր էս անտերանոցը…
-Եղած-չեղածը չորս հարյուր ռուբլի ունենք: Հյուրանոց որտեղի՞ց գտնեմ: Չլսեցի՞ր գնացքում ինչ էին պատմում՝ հիսուն ռուբլին մինչև անձնագրի մեջ չդնես, տեղ տվող չկա:
-Ունենայիր:
-Ինչպե՞ս:
-Իմ ի՞նչ գործն է, նոր ո՞վ էր հոխորտացողը՝ տան տղամարդը ես եմ:
-Ի՞նչ ես առաջարկում՝ գողանա՞մ, կաշա՞ռք վերցնեմ:
-Եթե իմանամ, կարող ես, կասեմ՝ արա: Չգիտե՞մ՝ հենց առաջին օրը կբռնվես: Քոնը միայն խոսելն է. քեզնից փող աշխատող դուրս չի գա:
-Գոնե ես երկու հարյուր ստանում եմ, քոնն ասա:
-Երկու հարյու՞ր, դու երբևէ այդքան բերած կա՞ս:
_Պահում-մահումների համա՞ր էլ պիտի պատասխան տամ:
Չի արձագանքում: Շուռ եմ գալիս: Սավանի տակով ձգվել, ոտքն է շփում: Խիղճը մեկից սկսում է տանջել:
-Կծու՞մ են:
-Քրքրեցին:
-Ոչինչ, քաղցր արյուն ունես, դրանից է: Համ էլ վրացական արտադրության մոծակներ են: Ռուսականից ինչո՞վ են պակաս:
-Ձեռ ե՞ս առնում:
-Լավությունը չի անցնում, հո, զոռով չէ՞: Լավ, խոսքս հետ եմ վերցնում:
-Քո՞նն ինչ արյուն է: Հիմա կասի՝ իշխանական:
-Ամենևին. իմը հարամ արյուն է, չեն կծի:. Որովհետև գիտեն՝ մի պուտ ծծելու դեպքում դառնությունից կսատկեն:
-Լեզուդ չլինի…
-Չեմ թողնում շարունակի. խոսքի մնացյալը հայտնի է:
-Ուրեմն՝ ինձնից դժգո՞հ ես:
-Դժգոհն էլ խո՞սք է:
-Ճշմարիտն ասա՝ եթե վերստին ամուսնանալու հնարավորություն լիներ, ինձ կընտրեի՞ր:
-Քե՞զ: Մի անգամ սխալվեցի, հերիք է:
Կատակը՝ կատակ, սակայն վիրավորվում եմ: Հավանաբար, զգաց:
-Իսկ դու՞:
Հարցի աղերսագին երանգը թևաթափ է անում, այլապես գլխումս պատրաստի պատասխան կա՝ հազար կիլոմետր հեռու կփախչեի: Նեղսրտանքն անցել է, ուստի ասում եմ.
-Միմիայն քեզ: Դու իմ երազանքների մարմնացումն ես:
Չհավատաց, բայց հաճույքից հալվում է: Երևի կկամենար, որ անկողնում լինեի՝ իր հետ: Շարունակում եմ հոգեբանական ճնշումը.
-Մոծակներին կխնդրեմ քո փոխարեն միայն ինձ կծեն: Հանուն սիրո պատրաստ եմ ջերմոցումդ ողջակիզվել:
-Շատ ոգևորվեցիր: Լույսն ուր որ է կբացվի, զոհաբերության հարկ չկա:
Դրսում խավարը կաթնագույնի է փոխվում: Պատուհանից այն կողմ ուրվագծվում է թզենու սաղարթը: Քիչ անց աչքս ջոկում է կանաչ պտուղն ու լայն տերևները: Քամու նշույլ չկա:
Ծովափնյա բնակավայրերը միմյանց կապող մայրուղին տնից քսան քայլ է հեռու: Ժամանակ առ ժամանակ շարժիչի հռնդյուն է լսվում, ինչից հետո համակ լռությունը կրկին պարուրում է շրջապատը: Ճանապարհով երկուսը բարձրաձայն զրուցելով անցնում են: Ականջս դեռ չի ընտելացել օտար ձայներին: Ելնում եմ անկողնուց և, կնոջս մահճակալի լայնքով ձգվելով, հասնում պատուհանին: Ձկնորսության սիրահարներ են, կարթաձողերն ուսած՝ աճապարում են ծով: Մեկի հագին, չնայած օգոստոս ամիսն է, անթև բաճկոնակ կա: Ջրին չհասած՝ ճանապարհն անկյուն է կազմում, ու նրանք թփուտների միջով բացված արահետով շարունակում են իջվարել: Նոճիների շարքը թույլ չի տալիս ավելին տենել: Հայացքս ետ է գալիս, առնում կնոջս: Ներքևից վերև սևեռուն ինձ է նայում: Անցուդարձով տարված՝ չեմ նկատել հայացքը:
-Ինձնո՞վ ես հիանում:
Սիրախաղը սկսելուն, կարծես, դեմ չէ: Գլխով դրական շարժում է անում: Խցի այդ անկյունը մութ է, ու աչքերի միայն սպիտակուցներն են նկատելի:
-Գեղեցիկ տղամարդ եմ, ճի՞շտ է:
Ես դրանում համոզված եմ, այլոք՝ նույնպես, իսկ կողակիցս հինգ տարվա մեջ ոչ մի անգամ չի ընդունել բացահայտ ճշմարտությունը:
-Չէ,-ասում է և ժպտում:
Մեկ ուրիշն իմ փոխարեն չի նեղանա, բայց նրա ՝ տարիների համառությունը չարացնում է.
-Քո կարծիքով ո՞վ է ավելի գեղեցիկ, ես, թե՞ դու:
Հարյուր անգամ նույն հարցը տվել եմ: Իրականում նա առավել կանոնավոր դիմագծեր ունի, իսկ աչքերը պարզապես գերազանց են՝ նշաձև, փայլատ, բայց թե՝ ես էլ իմ արժեքը գիտեմ:
-Ես,-պատասխանում է՝ շարունակելով ժպտալ:
-Ուրեմն՝ քեզնից բարձր ճաշակ ունեմ:
Մեր ամենօրյա վեճ-զրույցներում վերջին պատասխանը նորույթ է: Ժպիտը քրքիջի է փոխվում, ու նա վրա է բերում.
-Քեզ նման եսասեր աշխարհը չի ծնել:
-Եսասեր մարդիկ ավելի բարի են: Եվ հետո՝ ես ճշմարտությունից ոչ մի քայլ չեմ շեղվել, գոնե հիմա:
-Գիտե՞ս ինչ՝ գլխիս փիլիսոփա մի կտրիր: Արդեն լուրջ է ասում, ու ես դարձյալ խոցվում եմ. փչացրեց սիրախաղը:
-Մի՞թե բնությունը քեզ կանացիություն չի շնորհել:
-Ամեն, ամեն ինչ տվել էր: Քո ձեռքն ընկնողը…
-Ուրեմն՝ դու լավն էիր, ե՞ս ավերեցի կառույցդ:
-Միայն ու միայն դու:
-Նույնը ես կարող եմ ասել, իսկ ի՞նչ եմ արել:
-Ո՞րն ասեմ՝ տունն այնտեղ է քանդվում-թափվում, մենք այստեղ ենք կոպեկ հաշվում:
-Նորի՞ց սկսեցիր: Տան մասին մոռացիր, եկել ենք հանգստանալու,-ապա չեմ համբերում: -Ի՞նչ է եղել տանը:
-Ծորակներից ջրերը վազու՞մ են – վազում են, տասը անջատիչից հինգը չի՞ աշխատում – չի աշխատում, լվացքի պարանը երեք տարի խնդրում եմ, չե՞ս սարքում -չես սարքում: Շարունակե՞մ: Մեխն անգամ չես կարողանում ուղիղ խփել:
Պատին է դեմ արել: Ներքին լարումն այն աստիճան մեծ է, որ մոռանում եմ մայր լեզվի բառը.
-Եթե այդպես էր, плотник-ի ընտրեիր, ամեն բան տեղը տեղին կաներ:
-Թե այս խելքը գլխիս լինե~ր…
Չէ, սեր-մեր ասվածը դատարկ խոսք է, ամուսնացածների հետ կապ չունի: Գոնե այգաբացը փրկենք:
-Գնանք լողանալու,-առաջակում եմ:
-Աչքս ամբողջ գիշեր չեմ կպցրել, պիտի քնեմ:
Պատուհանագոգին երկար հենվելուց դաստակներս անզգայացել են: Նստում եմ անկողնուն: Կինս ոտքերը, որպես հաշտության նշան, կողմ է տանում:
-Արի գնանք, չես զղջա: Ափին, բացի ձուկ բռնողներից, այս ժամին մարդ չի լինում: Ծովը խաղաղ-խաղաղ է, ջուրը՝ տաք: Ձկնորսները կարթաձողերն ավազի մեջ խրել սպասում են: Կլողանք խորքերը, ուր նավակներն են: Այնքան գեղեցիկ շներ են լինու~մ: Փայտ կնետենք ջուրը, կտեսնես, թե ինչպես են ատամներով բռնած բերում: ապա՝ արևագալը կդիտենք:
-Դիմացն օր շատ կա, մնա մյուս անգամ:
Մի՞թե անհնար է ոգևորել, թե՞ ես եմ անհաջող նկարագրում: Դարձյալ փորձեմ.
-Եթե ծովն իսկապես ուզում ես տեսնել, պիտի գնալ լուսաբացին և մայրամուտի ժամանակ: Խարույկ ես վառում, նստում ավազներին: Ափին քո կրակն է, խորքում՝ ինչ-որ տեղ, խարիսխ նետած նավերի առկայծող լույսերը: Ծովը ծփում է, ալիքը լիզում ափերը…
-Միևնույն է, չեմ գա:
Ժպտում է, բայց դա դրությունը փրկել չի կարող: Գլխիս, ասես, սառը ջուր լցնեն: Վեր եմ կենում, տաբատը քաշում լողավարտիքի վրա ու՝
-Ես գնացի, բարի գիշեր: Մոծակներ արդեն չկան, կարող ես կուշտ քնել:
Պատուհանի տակով անցնելիս գլուխս ներս եմ տանում և՝
-Գեղեցիկը գնահատել սովորիր:
Հենց այդպես, թող իմանա, որ նեղսրտած եմ: Չի պատասխանում, իսկ ես թափահարելով ձեռքս՝ գնում եմ արևածագը դիմավորելու:
Արամ Հովհաննիսյան, «Միայնակ զինվոր» շարքից, անթվակիր:
