Արայիկ Մանուկյանը՝ «Կար-չկար մի Փարաջանով»
գրքի թարգմանության գաղափարի ու հուզիչ մանրամասների մասին
Webtv.am ինտերնետ հեռուստատեսության տնօրեն Արայիկ Մանուկյանը կազմել եւ հրատարակության է պատրաստել «Կար-չկար մի Փարաջանով» գիրքը: Այն խմբագրել է Հովիկ Չարխչյանը: Շապիկին Հենրիկ Սիրավյանի «Փարաջանով» կտավն է: Գրքի ծննդի հետ կապված հետաքրքիր նախապատմություն կա: «Առավոտի» հետ զրույցում Արայիկ Մանուկյանը պատմում է, որ անցյալ տարվա հուլիսի 13-ին, երբ «Ոսկե ծիրան» կինոփառատոնի շրջանակում «Փարաջանով» ֆիլմի պրեմիերան էր, իրեն է մոտենում իր լավ ընկերներից թարգմանիչ, լրագրող եւ հրապարակախոս Հովհաննես Այվազյանը եւ ասում, որ թարգմանել է Գարի Կունցեւի «Կար-չկար մի Փարաջանով» վիպակը: «Հովիկն ասաց, որ այդ վիպակը կարդաս, էլ ուրիշ ոչ մի բան Փարաջանովի մասին չես ուզենա կարդալ: Նրա ասածը ինձ շատ գրավեց, խնդրեցի, որ թարգմանությունը տա կարդամ…Շատ բան եմ կարդացել Փարաջանովի մասին, իր նկարած եւ իր մասին եղած բոլոր ֆիլմերը դիտել եմ, բայց այս վիպակի մեջ գտա մի այնպիսի Փարաջանովի, որին անընդհատ որոնում ենք: Գտա խենթ, անիմանալի, ուրիշ հարթություններում ապրող, աներեւակայելի մի Փարաջանովի: Սովորաբար հուշագրություններում մարդիկ ավելի շատ իրենց մասին են գրում, քան այն մարդու, ում մասին, որ պատմում են: Կունցեւի պարագայում դա չկար, շա՜տ-շա՜տ էր Փարաջանովն այս գրքում: Մտածեցի, որ գիրքը պետք է անպայման հայերեն տպագրվի, ու պետք է կարդան բոլորը: Ու սկսվեց իմ՝ «Կար-չկար մի Փարաջանով»-ը տպագրելու «ոդիսականը»: Այդ ժամանակ ես ունեի միայն Հովիկի թարգմանությունը ու էլ ոչինչ, պետք էր գիրքը հրատարակելու համար ֆինանսական միջոցներ գտնել, հովանավորներ, թեեւ համոզված էի, որ դա ժամանակի կորուստ է: Այսօրվա փողատերերը, ցավոք, փարաջանովապաշտներ չեն, իսկ ովքեր փարաջանովապաշտ են, փող չունեն: Երկար տեւեցին որոնումներս, հիասթափության շրջան էլ ունեցա: Մի օր հանդիպեցի «Պրինտ ինֆո» հրատարակչության հիմնադիր Արամ Մեհրաբյանին: Խոսեցինք իրենց հրատարակած գրքերից, ես էլ պատմեցի «Կար-չկար մի Փարաջանով»-ի մասին: Արամն անմիջապես արձագանքեց, որ գիրքը պետք է անպայման տպագրվի: Դա իմ կյանքի այդ շրջանի ամենաերջանիկ օրերից մեկն էր»,-պատմում է Արայիկ Մանուկյանը: Նա նշեց, որ ի սկզբանե ցանկություն ուներ՝ գրքում վիպակից բացի, շատ ավելին լիներ. «Այս տարի «Ոսկե ծիրանը» փարաջանովյան է լինելու ու փառատոնի շրջանակներում բացվելու է ուկրաինացի շատ հայտնի կինոռեժիսոր Յուրի Հարմաշի փարաջանովյան լուսանկարների ցուցադրությունը: Հարություն Խաչատրյանն ու Արա Խանջյանը հուշեցին, որ գուցե կարելի է նրա լուսանկարներից գրքում զետեղել: Ես անմիջապես նամակ գրեցի Յուրի Հարմաշին, որը մի շատ պատկառելի մարդ է, 30 եւ ավելի տարիներ աշխատել է Դովժենկոյի անվան կինոստուդիայում: Նամակ գրեցի ու բացատրեցի, որ նման գիրք ենք ուզում հրատարակել: Վախենում էի, որ նկարների համար մեծ հոնորար վճարելու հարկ կլինի, որովհետեւ դրանք արժեքավոր նկարներ են: Մեկ-երկու օր հետո ստացա Հարմաշի շատ հուզիչ նամակը, որը գրքում հրատարակելու եմ առանց իր թույլտվությունը հարցնելու: Նամակի բովանդակությունը մոտավորապես սա էր. «Ամբողջ ուկրաինացի ժողովուրդը եւ ուկրաինական կինեմատոգրաֆը պարտք են հայ ժողովրդին՝ առաջ, այսօր եւ ապագայում, որ իրենց նվիրել է Փարաջանով: Ես երբեք Փարաջանովի նկարներով փող չեմ աշխատել, այդ նկարները տալիս եմ անվարձահատույց, միայն, եթե հնարավոր է, գրեք, որ նկարների հեղինակը ես եմ եւ կցանկանայի ունենալ գրքի երկու օրինակ»: Ապշել էի այդ նամակից, ուկրաինացի մարդու նվիրումից: Բնականաբար, նամակով պատասխանեցի, որ բոլոր նկարների տակ կգրենք, որ իրենն են: Նա 60-ից ավելի լուսանկար ուղարկեց, որոնցից ընտրեցի 15-ը: Նաեւ երկրորդ անակնկալը մատուցեց՝ ուղարկելով իր երկու լուսանկարիչ ընկերների փարաջանովյան լուսանկարները եւ նրանց համաձայնությունը, որ ես կարող եմ դրանք օգտագործել: «Կար-չկար մի Փարաջանով»-ում Փարաջանովին պատկերող 21 լուսանկար է զետեղվել՝ համապատասխան մակագրություններով, նաեւ Յուրի Հարմաշի փոքրիկ նովելը՝ Փարաջանովի մասին: Ինքը նրբանկատորեն գրել էր, թե չի պարտադրում, որ նովելն անպայման տպագրվի, ուղղակի ուղարկում է՝ կարդալու համար: Այն շատ գեղեցիկ, հուզիչ, փոքրիկ նովել է այն մասին, թե ինքն առաջին անգամ ինչպես է հանդիպել Փարաջանովի հետ, ինչ խենթություններ է արել Փարաջանովը…իհարկե ամեն ինչ չեմ պատմի, կկարդաք գրքում…»:
Գիրքը ամբողջացնելու նպատակով մեր զրուցակիցը դիմել է Գարի Կունցեւի դստերը՝ Նինո Կունցեւա-Գաբաշվիլուն, որի հետ երկար բանակցել է նաեւ գրքի հրատարակության իրավունքների օրինականության հարցով: Արայիկ Մանուկյանը դիմել էր Նինոյին, որ մի գեղեցիկ հուշ էլ Կունցեւների ու Փարաջանովի հարաբերությունների մասին լինի գրքում, Կունցեւի դուստրն էլ ուղարկել էր «Արաբեսկներ» կոչվող հետաքրքիր շարքը: Վերջինս կրճատումներով թարգմանվել ու տեղ է գտել գրքում: «Կար-չկար մի Փարաջանով»-ը իսկապես ամբողջացել է:
Իմիջիայլոց, գիրքն առաջին անգամ հրատարակվել է 1990 թ.՝ «Իսկուստվո կինո» ամսագրում, ապա 1994 թ.: 2004 թ. Գարի Կունցեւը մշակել է հուշապատում-վիպակը: 2011թ. այն հրատարակվել է «Դրուժբա նարոդով» ամսագրում՝ Կունցեւի մահից մեկ տարի հետո: Հայաստանում էլ է ռուսերեն հրատարակվել՝ 2004 թ.՝ «Լիտերատուրնայա Արմենիա» ամսագրում:
Կարդացեք նաև
Այժմ գիրքը հայերեն հրատարակվում է առաջին անգամ, հրատարակվում է վերջին լրամշակված տարբերակից: «Ստացվել է մի շատ ամբողջական ու սիրուն պատմություն, որտեղ բացի Փարաջանովից, ե՛ւ Ֆելինիի մասին կա, եւ Գուերայի, այսինքն՝ այն մարդկանց մասին, ովքեր շփվել են Փարաջանովի հետ, պատմություններ կան, թե ինչպես է նրանց դիմավորել Փարաջանովը, ի՜նչ պատմություններ է «սարքել» նրանց գլխին»,- ասում է Արայիկ Մանուկյանը: Նաեւ հավելում, որ հուլիսի 13-ին՝ Յուրի Հարմաշի լուսանկարների ցուցահանդեսի օրը, նույն վայրում՝ «Մոսկվա» կինոթատրոնում կկայանա գրքի մեծ վաճառքն ու շնորհանդեսը: Ներկա կլինի նաեւ Յուրի Հարմաշը: «Գիրքը որեւէ մեկին չեմ նվիրելու: Շատ կուզենայի, որ այն հրատարակված լիներ որեւէ հովանավորի ծախսերով կամ պետական աջակցությամբ ու հնարավոր լիներ նվիրել բոլորին: Ցավոք, այդպես չէ, գրքի հետ կապված բոլոր ծախսերը փոխհատուցվելու են վաճառքից հետո: Գիրքը նվիրելու եմ միայն Յուրի Հարմաշին ու Կունցեւի տիկնոջը»,- զրույցի ավարտին հայտնեց մեր զրուցակիցը: Նա նշեց, որ նախատեսված են մի քանի շնորհանդես տարբեր վայրերում, ազատ վաճառք գրախանութներում, փարաջանովյան ընթերցումներ եւ հետաքրքիր հանդիպումներ:
ԳՈՀԱՐ ՀԱԿՈԲՅԱՆ
Լուսանկարում` «Կար-չկար մի Փարաջանով» գրքի շապիկը:
«Առավոտ» օրաթերթ
09.07.2014
