Հայկական ճարտարապետությունն ուսումնասիրող (ՀՃՈւ) հիմնադրամի աջակցությամբ լույս է տեսել Րաֆֆի Քորթոշյանի «Քեսաբի շրջանի պատմական հուշարձանները» գիրքը, որը ներկայացնում է 2006, 2008 և 2010 թթ. Քեսաբի շրջանում պատմական հուշարձանների ուսումնասիրության նպատակով իրականացված գիտարշավների, ինչպես նաև նյութին առնչվող գրավոր աղբյուրների համալիր (պատմություն, ճարտարապետություն և վիմագրություն) ուսումնասիրությունը:
Գիրքը նվիրված է բոլոր նրանց, որոնք Քեսաբի՝ 2014 թվականի մարտյան իրադարձությունների ժամանակ անձնուրաց կերպով կազմակերպեցին տեղի հայության ապահով նահանջը`փրկելով նրանց ֆիզիկական բնաջնջումից, և նրանց, որոնք հերոսաբար պայքարեցին քեսաբցիների՝ հայրենի բնօրրան վերադառնալու արդար իրավունքի համար. «Գիրքը տպարան հանձնելու օրը ուրախալի լուր ստացանք՝ Քեսաբն ազատագրվել է, և հենց այդ ժամանակ էլ որոշեցինք գիրքը նվիրել Քեսաբի ազատագրման համար պայքարողներին»,- ասում է հեղինակը:
Գրքի հետ կապված աշխատանքները դեռևս չորս տարի առաջ են ավարտվել, բայց գիրքն առաջին անգամ հրատարակվում է այս տարի. «Թուրքերի՝ Քեսաբ ներխուժումից հետո որոշեցինք մեր ունեցած բոլոր նյութերը հրապարակել գրքի տեսքով, որովհետև մտավախություն կար, որ թուրքերից հետո այնտեղ ոչ մի հուշարձան կանգուն չի մնա»,- մանրամասնեց Ր. Քորթոշյանը և անդրադառնալով Քեսաբում կատարված թուրքական վայրագություններին՝ նշեց, որ թուրքերն իրենց սովորության համաձայն ավերել են գրեթե բոլոր հուշարձանները, քանդել ու թալանել եկեղեցիները. «Թուրքերը տարել են Ս. Միքայել հայկական եկեղեցում պահվող վաղ շրջանի գտածոներ,- ասում է Ր. Քորթոշյանը,- ոչ միայն քանդել, այլև նույնիսկ փորել են գերեզմանոցները, ջարդել տապանաքարերն ու վերացրել բոլոր արձանագրությունները: Եկեղեցու դիմաց գտնվող հայր Համազասպի գերեզմանոցը նույնպես փորվել է: Տիպիկ թուրքական ձեռագիր. գերեզմաններ պղծելն ու քանդելը, գանձագողության նպատակով դրանք փորելը միայն թուրքերին է բնորոշ: Նրանցից բացի, ես ուրիշ ոչ մի ազգ չեմ ճանաչում, որը գերեզմանոց է փորում»:
Վերադառնալով «Քեսաբի շրջանի պատմական հուշարձանները» գրքին՝ հեղինակն ասաց, որ Քեսաբում գտնվող հուշարձաններից բացի, գրքում տեղեկություններ կան նաև Քեսաբի հարևանությամբ գտնվող 11 հայաբնակ գյուղերի հուշարձանների մասին: Գրքում կան ընդհանուր առմամբ 250 հուշարձանների լուսանկարներ`իրենց համառոտ պատմությամբ:
Հայկական ճարտարապետությունն ուսումնասիրող հիմնադրամի նախագահ, հուշարձանագետ Սամվել Կարապետյանն էլ, կարևորելով նոր հրատարակված գիրքը, նշեց, որ սա Մեծ Հայքի տարածքից դուրս գտնվող շրջաններին վերաբերող երկրորդ գիրքն է, որ հրատարակում է ՀՃՈւ-ն (հիմնադրամի բոլոր հրատարակություններն առայժմ նվիրված են եղել պատմական Հայաստանի տարբեր գավառների հուշարձաններին). «Այս իմաստով «Քեսաբի շրջանի պատմական հուշարձանները» երկրորդ բացառությունն է, առաջինը «Հալեպի արձանագրությունները» գիրքն էր, որի հեղինակը նույնպես Րաֆֆին է»,- ասաց պարոն Կարապետյանը և տեղեկացրեց, որ այսօր ևս 5 գիրք են հանձնել տպարան, որոնք հանրության սեփականությունը կդառնան հավանաբար մեկ ամսից:
Կարդացեք նաև
Սիրանուշ ՀԱՅՐԱՊԵՏՅԱՆ
