«Ես գրողների այն տեսակին չեմ պատկանում, որոնք ասում են՝ գրում եմ, որովհետև չեմ կարող չգրել: Ո´չ: Ես միայն այն ժամանակ չեմ կարողանա գրել, երբ զգամ, որ ընթերցող չունեմ»,- արձակագիր, թարգմանիչ Դիանա Համբարձումյանի խոսքերն են, որի «Դուռը թակում են» գրքի շնորհանդեսը տեղի ունեցավ այսօր՝ Երևանի պետական կամերային թատրոնում:
Դատելով շնորհանդեսի մարդաշատությունից՝ Դ. Համբարձումյանը կշարունակի գրել. «Որքան շատանում են իմ ընթերցողները, որքան պատրաստված ու ինտելեկտուալ են նրանք, այնքան երջանիկ եմ ես ինձ զգում: Ես հիմա, իսկապես, երջանիկ եմ»,- ասում է հեղինակը:
Ծանոթացնելով «Դուռը թակում են» գրքին՝ Դ. Համբարձումյանն ասաց. «Սա վեպ է երկրից հեռացող մարդու մասին, որը երկրի հետ կապված է իր պորտալարով և որքան հեռանում է, այնքան այդ պորտալարը մաշվում-բարակում է, ու նա կորսվում է այս աշխարհում:
Հենքը հետնաբակերում իշխող այսօրվա ողբերգությունն է, Հայաստանում տիրող անարդարությունները, ավերվող, ոտնակոխ եղող մշակութային օջախները, գաղափարախոսության սնանկությունը, եթե չասեմ՝ բացակայությունը, որը շատ վտանգավոր է երկրի համար: Ես դա չեմ տեսնում, և իմ կերպարներն էլ այդ որոնումների մեջ են: Դրա մասին է վեպը, եթե պարտադիր է, որ ստեղծագործությունը ինչ-որ բանի մասին լինի, բայց, ընդհանուր առմամբ, մարդ-երկիր հարաբերությունն է ի հայտ բերվում»:
Հեղինակը համոզված է, որ վեպը մինչև վերջ ընթերցվելու դեպքում անպայման մտորումների տեղիք կտա. «Ես որևէ լուծում չեմ տալիս,- ասում է նա,- սովորաբար, հեղինակը պատրաստի դեղատոմսեր չի տալիս, նա հարցեր է բարձրացնում, որոնց պատասխաններն ընթերցողն ինքն է սկսում որոնել: Հարցն ինքը արդեն մեծ ձեռքբերում է. եթե մարդու մեջ հարց է ծագում, նա կգնա դրա պատասխանը գտնելու հետևից»:
«Անտարես» հրատարակչության գլխավոր խմբագիր, գրականագետ Արքմենիկ Նիկողոսյանը, խոսելով «Դուռը թակում են» վեպի մասին, առավել կարևորեց թեման և դրա գաղափարական հանգուցալուծումները. «Ամենացավոտ թեմաներից մեկն է՝ արտագաղթ, հեռացում, վերադարձ, վերադարձի փորձ, և գաղափարական հանգուցալուծումը թերևս այն է, որ հայրենիքից հեռանալը, արտագաղթը սեփական ինքնությունը կորցնելու պես մի բան է, և ներգաղթ, վերադարձ կոչվածն արդեն սեփական ինքնության որոնման ճիգ է կամ սեփական ինքնությունը վերագտնելու փորձ,- մեկնաբանում է գրականագետը:- Վեպում ցույց է տրվում, որ արտագաղթը շատ հեշտ տրվող երևույթ է, թուլության, համակերպվածության նշան, այսինքն՝ համակերպվել իշխանություններին, սոցիալական ծանր վիճակին կամ դրան ընդդիմանալն արտահայտել արտագաղթով: Իսկ երբ քո մեջ արդեն ծնվում է վերադարձի կարոտը, դեպի հայրենիք վերադառնալու կարիքը, դա, ըստ էության, շատ ավելի դժվար է տրվում, որովհետև դառնում է տարիներով մշակված ինքնությանդ վերադառնալու ճիգ, և պատահական չէ, որ վեպում արտագաղթած ու վերադառնալ փորձող հերոսը, այնուամենայնիվ, իր վերջնական հանգրվանին չի հասնում»:
Ա. Նիկողոսյանը գտնում է, որ վեպում այս ցավոտ խնդրի բարձրացումը ինչ-որ տեղ նաև սթափության կոչ է, որ արտագաղթի մղող պատճառները չկապենք անցողիկ երևույթների հետ՝ անցողիկ իշխանություններ, անցողիկ սոցիալական իրավիճակներ և այլն. «Պիտի փորձենք ամեն կերպ պահպանել մեր ինքնությունը, արտագաղթելու փոխարեն պայքարել այդ վատ իշխանությունների, սոցիալական տարբեր չարիքների դեմ, որոնք պղտորում են մեր կյանքը, որովհետև ինքնությունն ամենաթանկ բանն է, և դրա կորուստը նշանակում է վերջ»,- ասում է գրականագետը:
Անդրադառնալով նոր լույս տեսած վեպի արժանիքներին՝ Ա. Նիկողոսյանն անկեղծորեն ասաց, որ որպես գրականագետ՝ երբեք էլ Դ. Համբարձումյանի արձակի երկրպագուներից չի եղել և հավելեց. «Ես բազմիցս ասել եմ, որ կանացիությունը լավ բան է, բայց գրականության մեջ կանացիությունը երբեմն վերածվում է «կնիկականության»: Այդպիսի տարրեր նրա նախորդ գրվածքներում շատ եմ նկատել, իսկ այս գրքի ամենակարևոր արժանիքը (արդեն գրականագիտական, նաև գրողի ոճամտածողության տեսանկյունից) այդ «կնիկականությունից» ազատագրվելն է, այսինքն՝ վեպ բերել գաղափար, որը կանացի կրքերի, ներքին ցանկությունների, աշխարհայացքի արտացոլում չէ, այլ ավելի գլոբալ խնդիրներ է արծարծում՝ գրականությամբ այս պահին լինել հայրենիքի, պետության, պետականության, ժողովրդի կողքին, որը գեղարվեստական բարձր մակարդակով է կարողացել անել Դ. Համբարձումյանը»:
Սիրանուշ ՀԱՅՐԱՊԵՏՅԱՆ
