Նկարիչ Նարեկ Ավետիսյանը՝ մեր «կղզիացած» լինելու
ու մշակութային ճգնաժամի մասին
Նկարիչ Նարեկ Ավետիսյանն ստեղծագործական ծրագրերով այսօր ավելի շատ կապված է «դրսի», քան Հայաստանի հետ: «Առավոտի» հետ զրույցում արվեստագետն ասում է, որ պետք է ձերբազատվել կղզիացած լինելուց: «Մշակույթը, ժամանակակից արվեստը ինքնանպատակ չեն, ուղղակի անելու համար չեն, մի բան փոխելու համար են: Ցավալի է, որ տասնամյակներով շատ բաներ պետական ատյանների համար հետաքրքրություն չեն ներկայացնում… Ի վերջո, որպեսզի մեր հաղթանակների արժեքը գնահատենք, այդ մասին պետք է աշխարհն իմանա: Օրինակ, ես ինչպե՞ս կիմանամ, թե Շոտլանդիայի մի գյուղում ինչ-որ արվեստագետ շատ կարեւոր գործ է արել, եթե ոչ ինտերնետում տեղադրված լինի, ոչ Նյու Յորքում կամ Մոսկվայում ներկայացված լինի: Այսինքն, մշակույթը պիտի հանվի կենտրոններ, մեծ աշխարհ, շրջանառության ու դիալոգի մեջ մտնի, որպեսզի մարդկությունը իմանա ստեղծագործողի ու ստեղծագործության մասին: Ինձ նման մտածողները ոչ թե խաչ են քաշում հայրենիքի վրա, այլ այդպիսով ուզում են փրկել այն»,- ասում է նկարիչը: Նրա ձեւակերպմամբ. «Հայաստանում կղզիացել ենք, ու առաջընթաց չկա: Եթե ժամանակակից հայ արվեստը հանրահռչակելու փորձերը շատ լինեն, աշխա՛րհն ամեն ինչ կդնի իր տեղը, ո՛չ թե ինչ-որ մարդիկ, որոնք իրենց տեղում չեն»:
Նարեկ Ավետիսյանից հետաքրքրվեցինք, ինքը ո՞ր տեսակետի կողմնակիցն է. այն, որ արվեստագետը պետք է լինի հրապարակներում, ժողովրդի հետ բռունցքը բարձրացրա՞ծ, թե՞ իր համար ստեղծագործի, քանի որ միեւնույն է՝ ինքն այն իրականության կրողն է, որտեղ ապրում է, եւ այն, ինչ կատարվում է տվյալ իրականությունում, անպայման կարտացոլվի նրա ստեղծագործության մեջ: «Ամեն դեպքում, անգամ մեկուսացած՝ արվեստագետը նույնպես պայքարում է եւ մասնակից է իր իրականության մեջ կատարվողին: Ուղղակի հրապարակային ակտիվություն դրսեւորող արվեստագետները բառացիորեն տրվում են քաղաքականությանը եւ ժամանակի ընթացքում վերածվում անհաջող քաղաքական մեկնաբանների: Իմ կարծիքով՝ լավ է լինել իսկական արվեստագետ, քան միջինից ցածր քաղաքագետ: Իմիջիայլոց, արվեստագետը ստիպված է ժամանակ առ ժամանակ մեկուսանալ հասարակությունից, որովհետեւ դա պրոդուկցիայի համար է, շատ դժվար աշխատանք է ստեղծագործելը: Միեւնույն է, երբ նա դուրս է գալիս, իր արվեստով իր խոսքն ասում է»,- հայտնեց մեր զրուցակիցը:
Հետաքրքրվեցինք՝ այսօր արվեստի համատեքստում ի՞նչ ճգնաժամ ունենք:
«Մեր ճգնաժամը հիմնականում ինստիտուցիաների բացակայությամբ է պայմանավորված, արվեստը պետականորեն չի ֆինանսավորվում, եթե ֆինանսավորվում է, ապա սխալ նախագծերով, որոնք կապ չունեն այսօրվա աշխարհի հետ, անգամ ազգագրականի պարագայում պետք է ընտրության մեջ խիստ լինել, քանի որ հեշտ է չափն անցնելը եւ ռաբիսության վերածվելը: Մենք չունենք կրթական համակարգերի ճիշտ ծրագրեր, մշակույթի զարգացման կենտրոններ: Խոսքը վերաբերում է նաեւ սովորական հանրակրթական դպրոցին: Չէ՞ որ մեծ համակարգ է մշակույթը: Մշակույթ բառը փիլիսոփայական իմաստներ է կրում իր մեջ, կապվում է բոլոր ոլորտների հետ: Այսօր այն երկրներն են մշակութային, որոնք զարգացման ուղի են անցել, իսկ մեր երկիրը դեռ ժառանգորդն է Խորհրդային Միության: Շատ բաներ դեռեւս խորհրդային իներցիայով են կատարվում: Այսօր երեք բան է մեզ պակասում՝ կրթություն, ֆինանսավորում, մասնավոր հատվածին շահագրգռելու համար՝ հովանավորչության մասին օրենք»,- պատասխանեց նկարիչը:
Մեր դիտարկմանը, թե «դրսում» օլիգարխներն իրենց ընկերուհիներին ու կանանց տարբեր առիթներով ցուցասրահներ են նվիրում, իսկ Հայաստանում, օրինակ, գեղեցկության սրահ, մեքենա, Նարեկ Ավետիսյանը պատասխանեց. «Դա նրանից է, որ ազնվականություն չունենք, շատ վաղուց կորցրել ենք: Ունեինք մտավորականություն, որի մի մասը ողջ չէ, մյուս մասն էլ հեռացել է հայրենիքից, ովքեր վերջերս հարստացել են, հասկանում եք՝ ինչ ծագում ունեն: Նրանք հաճախ զուրկ են նրբանկատությունից, բառի բուն իմաստով՝ ճաշակից, բայց ունեն ուժ, պաշտոն եւ դրամական միջոցներ: Հետեւաբար, ինքնուսորեն թելադրում են իրենց ճաշակը: Եթե նման մարդիկ համարում են, որ լավագույն նվերը վարսավիրանոցն է, ոչ ոք նրանց չի կարող համոզել, որ ցուցասրահ գնի, դրա համար պետք է ուղի անցնեն: Թերեւս տարիներ անց հարվարդներում սովորած նրանց թոռները վերադառնան ու ասեն՝ մեր պապիկը վայրենի է»:
Նարեկ Ավետիսյանից պարզեցինք, որ չնայած ՀՀ նկարիչների միության անդամ է, սակայն երբեք չի մասնակցում վերջինիս համագումարներին: Ասում է. «Ո՛չ ժամանակ ունեմ, ո՛չ էլ հետաքրքիր է, Խորհրդային Միության մոդելն է գործում, որը չի կարողանում տրանսֆորմացվել, արդիական աշխարհի սկզբունքներով գործել, միությունը չի կարող դառնալ, ասենք՝ գալերիների ցանցի ղեկավար կազմակերպություն կամ հարց լուծող կենտրոն: Աղամյան Կարենը այն փորձում է ռեանիմացնել, բարդ գործ է անում, երբեմն հաջողվում է: Անձամբ ինձ այդ միությանն անդամակցելը ոչինչ չի տալիս, բայց տարեց նկարիչները շա՜տ մեղք են: Նրանք ապրել են նախկին երկրում, իրենց համար միությունը սիմվոլ է, եւ եթե չլինի, աշխարհի վերջն է: Նույնն էլ սկսնակների համար, որ դեռ պետք է բարդույթներ հաղթահարեն, իրենք ուրախանում են էդտեղի ցուցահանդեսներով, բայց դրանք պրոֆեսիոնալ հարց բարձրացնող ցուցահանդեսներ չեն, թեեւ զուտ մարդասիրական իմաստով վատ չեն»:
Իսկ երեւանյան մասնավոր ցուցասրահները եղանակ փոխո՞ւմ են:
«Ոսկե դար» ցուցասրահ կա՝ դասական եւ ժամանակակից արվեստի հետաքրքիր փորձեր է անում, «Արամեն» սալոնային արվեստի սկզբունքով է աշխատում, որը թեեւ մեր տեսակը չէ, բայց էլի տեսակ է, Նկարիչների միությունը՝ անորոշ սկզբունքով: Ես կողմ եմ, որ լինեն տեսակներ, որպեսզի մարդիկ ունենան ընտրության հնարավորություն»,- ասում է նկարիչն ու երազում, որ Հայաստանում էլ համացանցում լայնորեն ներկայացված, միջազգային հզոր կապերով եւ ոչ թե պատահականության սկզբունքով աշխատող գալերիների ցանց լինի:
Մեր զրույցի ընթացքում անդրադարձ եղավ նաեւ երեւանյան Ժամանակակից արվեստի թանգարանին, հարցրինք՝ արդյոք այդ օջախի անունը համապատասխանո՞ւմ է բովանդակությանն այսօրվա չափանիշներով: «70-ականներին, այո, համապատասխանում էր, այսօր՝ ոչ: Ես էլ, իմ ընկերներն էլ գնահատում ենք այդ թանգարանը՝ որպես Հենրիկ Իգիթյանի կոլեկցիա, որն իրականում Իգիթյանի սեփականությունը չէ, պարզապես իր սիրած նկարիչների գործերն է հավաքել: Ողջ աշխարհում ժամանակակից արվեստի թանգարաններն ունենում են շարունակություն, սկսվում են, ենթադրենք, 10-ական թվականներից եւ 10 տարին մեկ թարմացվում են, բացում նոր սրահներ: Դրա համար են թանգարան, որ ունեն պատմություն, ներկա եւ ապագա: Մեր Ժամանակակից արվեստի թանգարանում, իհարկե, կան ժամանակակից գործեր, բայց չկա որեւէ փոփոխություն ու առաջընթաց»,- ասաց արվեստագետը:
ԳՈՀԱՐ ՀԱԿՈԲՅԱՆ
Լուսանկարը՝ Bravo.am-ի
«Առավոտ» օրաթերթ
19.06.2014
