Մայիսի 17-ին տեղի ունեցավ «Հայ Եկեղեցին և Կրթությունը, Գիտությունը և Մշակույթը» անունը կրող երկօրյա գիտաժողովի ամփոփիչ հանդիպումը: Գիտաժողովի առաջին օրվա ընթացքում զեկույցներ ներկայացվեցին կրթություն-եկեղեցի կապի կարևորության, ՀՀ դպրոցներում հոգևոր խնամքի նշանակալից դերի, ներառական կրթության՝ որպես հոգևոր դաստիարակության կիրառական գործոնի և այլ թեմաների շուրջ: Երկրորդ հանդիպման ընթացքում գիտաժողովի մասնակիցները հիմնականում խոսել են թարգմանության՝ որպես մշակույթ փոխանցող կարևոր գործիքի, վաղագույն շրջանի տոմարական աղբյուրների ու աստղագիտական գիտելիքների, գիտության և աստվածաբանության փոխհարաբերությունների մասին:
Տոմարագետ Գրիգոր Բրուտյանն իր խոսքում նշեց. «Միջնադարում չունեինք գիտնական, որը հոգևորական չլիներ: Ե՛վ գիտությունը, և՛ կրթությունը եղել են կրոնական կառույցների մենաշնորհը: Ինչ-ինչ պատճառներով նոր դարերում պատկերը սկսվեց փոխվել, ու եկեղեցին, կարծես թե, թողեց այդ դերը: Ես համարում եմ, որ գիտության արդի՝ ոչ ցանկալի արդյունքների առաջ գալը նաև դրա հետևանքն է: Գիտությունը սոցիալական հասարակության մեջ ուղղություն չունեցող բնագավառ է. նրան ուղղորդող է պետք: Գիտությունը բացահայտում է բնության գաղտնիքները, հետո այդ գաղտնիքներն ինչպե՞ս պետք է օգտագործել, ո՞ր ոլորտում: Այստեղ եկեղեցին պետք է ուղեկցի գիտությանը, քանի որ այս ոլորտում բացառիկ դեր ունի: Ժամանակակից աշխարհում գիտության լավագույն նվաճումները, հենց թեկուզ հեռուստացույցը, հեռախոսը, համացանցը, օգտագործվում են չարիքներ արտադրելու նպատակով: Սրա լուծումը մեկն է. մենք պետք է ունենանք հոգևորական գիտնականներ՝ ինչպես հնում: Եկեղեցին պետք է վերադառնա գիտություն: Չեմ ասում՝ բոլոր գիտնականները լինեն հոգևորական, բայց եթե ցանկանում ես ասպարեզը կառավարել, ապա պետք է տվյալ ասպարեզում ծանրակշիռ տեղ ունենաս»:
Շահե վարդապետ Անանյանն իր զեկույցում պատմական ակնարկ ներկայացրեց ու զուգահեռներ անցկացրեց հայ միջնադարյան ու նորագույն դարերի գիտության ու աստվածաբանության փոխհարաբերությունների միջև. «Միջնադարյան ընկալումը բավականաչափ տեսակետներ, սկզբունքներ է մեզ տալիս, թե ինչպես, օրինակ, մենք կարող ենք հասկանալ, որ Աստված ստեղծել է աշխարհը, բայց աշխարհն ունի զարգացման, առաջացման և ավարտի իր օրենքները: Մարդիկ, ովքեր ընդունում են աշխարհի՝ Աստծո կողմից ստեղծվելը և միևնույն ժամանակ զբաղվում են գիտությամբ, բնականաբար այս հարցադրման մեջ կարող են միջնադարյան օրինակով իրենց համար մոդելներ և սկզբունքներ գտնել: Միջնադարում գիտությունն այս իմաստով բավական բարվոք վիճակում է եղել: Գիտելիքն Աստծո կողմից տրված պարգև է, որը պետք է ծառայեցնել մեր բարօրությանը, այլ ոչ թե ոչնչացմանը: Եթե դա Աստծո պարգև է, այն չի կարող վատի համար ծառայել»:
Սյունե ՍԵՎԱԴԱ
