Հատված Հայաստանի ՀՅԴ ԳՄ ներկայացուցիչ ԱՐՄԵՆ ՌՈՒՍՏԱՄՅԱՆԻ հետ հարցազրույցից:
-Անդրադառնանք համանախագահների հայտարարության բովանդակությանը. ի դեպ, նշվում է, թե այն նվիրված է Հայաստանի եւ Ադրբեջանի միջեւ հրադադարի համաձայնագրի 20-ամյակին, այսինքն՝ սրանով նախ փորձ է արվում ընդգծել հրադադարի կարեւորությունը:
-Եվ դա լավ է, որ երեքն էլ արժեւորում են հրադադարը: Բայց, ցավոք, այդ արժեւորումն արեցին խիստ թերի: Նախ՝ նշենք, որ շնորհիվ հրադադարի՝ այսօր, լավ թե վատ, պահպանվում է փխրուն ու հաճախ խախտվող խաղաղությունը, ըստ էության, ոչ պատերազմ, ոչ խաղաղություն իրավիճակ է:
Համանախագահները նշում են` հրադադարի մասին համաձայնագիրը լուրջ հիմք դրեց բանակցությունների համար: Ահա, հե՛նց այստեղ էլ թաքնված է շան գլուխը, իսկապես հրադադարը տալիս էր այդ հնարավորությունը` լուրջ բանակցություններ սկսելու: Մի կարեւոր փաստ պետք է արձանագրել. Ադրբեջանի կապիտուլյացիայի համաձայնագիրը ստորագրելու փոխարեն մենք մեծ զիջման գնացինք՝ ստորագրելով հրադադարի համաձայնագիր: Ստեղծվել էր մի իրավիճակ, երբ հաղթողը` հայկական կողմը, ուներ կապիտուլյացիայի պահանջ ներկայացնելու իրավունք: Սա իրողություն է, որի մասին պետք է հաճախ բարձրաձայնել, սրանով իսկ լիարժեք գնահատել 1994-ի հրադադարի խորքն ու բովանդակությունը:
Կարդացեք նաև
Սակայն հետագայում գործընթացներն այդ տրամաբանությամբ չզարգացան, ու նսեմացավ հրադադարի նշանակությունը, այն այլեւս չդարձավ բանակցությունների հիմք: Այս առումով համաձայն եմ համանախագահների հետ, որ հրադադարի համաձայնագիրը չլուծեց հակամարտությունը:
Իսկ հիմա բացատրեմ, թե ինչու չլուծեց: Կա երկու կարեւոր պատճառ, որոնք այսօր եւս նպաստում են, որ բանակցությունները շարունակ տեղապտույտ ապրեն: Առաջինն այն է, որ հակամարտության կողմը, որը նաեւ հրադադարի համաձայնագիրը ստորագրած կողմ է, այսօր չի հանդիսանում բանակցային կողմ. խոսքս ԼՂՀ-ի մասին է: Ու չգիտես ինչու համանախագահները սրա մասին լռում են, չեն ուզում նշել այն փաստը, որ հրադադարի համաձայնագիրը շեղվեց իր տրամաբանությունից այն պահին, երբ ԼՂՀ-ն դուրս մղվեց բանակցություններից:
Եվ քանի դեռ գոյություն չունի եռակողմ բանակցություն` ավելորդ է խոսել լիարժեք բանակցությունների մասին: Այդպիսին չկա՛, պարզապես հանդիպումներ են կազմակերպվում, որոնց ընթացքում նախապատրաստվում են ինչ-ինչ փաստաթղթեր, մինչդեռ դրանք չեն կարող իրավական ուժ ունենալ առանց ԼՂՀ մասնակցության:
Երկրորդ՝ հակամարտությունը չի լուծվի, քանի դեռ շրջանցվում է մյուս գլխավորը` ԼՂՀ կարգավիճակի ու անվտանգության հարցերը: Ի վերջո, սրա պատճառով հակամարտությունը մտավ էսկալացիայի փուլ: Հիշենք՝ Ղարաբաղյան շարժումը սկսվեց խաղաղ, սակայն այն վերաճեց պատերազմի, որովհետեւ հակառակորդը` Ադրբեջանը, խուսափում էր ԼՂՀ կարգավիճակի լուծումից ու ամեն ինչ արեց չլուծելու համար, ինչն էլ պատճառ դարձավ, որ հակամարտությունը վերաճի արյունալի պատերազմի: Եվ դրա ողջ պատասխանատվությունը կրում է Ադրբեջանը:
Ուրեմն քանի դեռ ԼՂՀ-ն հանդես չի գալիս որպես բանակցող կողմ, քանի դեռ նրա կարգավիճակի ու անվտանգության հարցերը չեն դիտվում որպես առաջնային լուծում պահանջող սկզբունքներ, քանի դեռ շարունակվում է աղավաղված մնալ հակամարտության էությունը, ամեն պահի կարող է վերսկսվել արյունալի պատերազմը: Այս իմաստով առավել քան հիասթափեցնող է համանախագահողների հայտարարությունը, որում նշածս սկզբունքներն ամենեւին չեն կարեւորվում:
-Փոխարենը, հերթական լղոզված ձեւակերպումն է տեղ գտել, ուր հավասարաչափ մեղադրվում են երկու կողմերը` հակամարտության խաղաղ կարգավորմանը հասնելու հարցում «քիչ պատրաստակամություն» ցուցաբերելու համար:
-Ամեն ինչ թողնել հակամարտող կողմերի վրա, դա միջնորդության ամենահեշտ ձեւն է, բայց չէ՞ որ միջնորդները պետք է կարողանան տեսնել հակամարտության ծավալման պատճառները, պատերազմի վերսկսման վտանգները եւ հանդես գան այնպիսի առաջարկներով, որոնք միտված կլինեն հարցերի լուծմանը եւ ոչ թե կանեն առաջարկներ, որոնք խնդիրները թողնելով չլուծված՝ կպահպանեն վտանգը:
Իսկ պատրաստակամության, քաղաքական կամքի մասին խոսելիս համանախագահները պարտավոր են ընդգծել, որ Հայաստանն այս ամբողջ գործընթացում եղել է միակ կառուցողական կողմը:
Արմինե ՍԻՄՈՆՅԱՆ
Հարցազրույցն ամբողջությամբ՝ «Հայոց աշխարհ» թերթի այսօրվա համարում
