Շրջանառության հարկի նոր օրենքի ընդունումից հետո արևածաղիկ վաճառող տատիկները կդառնան պոտենցիալ հանցագործներ

Նոր շրջանառության հարկի մասին օրենքի նախագծի համաձայն, տարեկան մինչև տասը միլիոն շրջանառություն ունեցող տնտեսվարողները կազատվեն շրջանառության հարկից, իսկ տասից երեսուն միլիոն շրջանառություն ունեցողների համար հարկի տոկոսադրույքը կկազմի մեկ տոկոս: Սա առաջին հայացքից կարծես գայթակղիչ առաջարկ է, բայց երբ խորանում ես, նկատում ես, որ սա ՊԵԿ-ի հերթական ծուղակներից է:

Պարզաբանենք հետևյալը: Օրենքն ասում է՝ մինչև 10 միլիոն շրջանառության դեպքում տոկոսադրույքը զրո է միայն այն դեպքում, երբ ցույց կտաս այդ ապրանքների ձեռք բերման փաստաթղթերը, հակառակ դեպքում կանցնես ավելացված արժեքի դաշտ, վճարելով շրջանառության քսան տոկոսը: Տարեկան 10 միլիոն շրջանառություն նշանակում է օրական 28000 դրամ շրջանառություն: Հայաստանյան առևտրի պայմաններում՝ այդ գումարի միայն 10-15% -ն է մնում որպես շահույթ, այսինքն` միջինը 4000 դրամ, իսկ կոմունալ և այլ ծախսերը հանած՝ զուտ եկամուտը օրական կկազմի 2000 դրամ: Դա համեմատելի է արևածաղիկ վաճառող տատիկի օրական եկամուտին:

Հիմա տեսնենք, թե օրական 2000 դրամ եկամուտ ունեցող տնտեսվարող սուբյեկտը, եթե կարող ենք տատիկին այդպիսին համարել, ինչպես է դառնում պոտենցիալ հանցագործ: Դիցուք 2014թ.-ին նրա միջին օրական շրջանառությունը կազմել է 28000 դրամ և պարտաճանաչ տվել են ՀԴՄ կտրոններ, ուստի տարեկան շրջանառությունը կկազմի 28000×365օր=10.220.000: Հարկային մարմինը 2015թ. առաջին եռամսյակին գալիս է ստուգման, տեսնում է, որ սուբյեկտը ներկայացրել է շրջանառության հարկի հաշվետվություն և վճարել է դրա մեկ տոկոսը:

Հարկային մարմինը պահանջում է ծախսերը հաստատող փաստաթղթեր, որոնք տնտեսվարող տատիկը չի ներկայացնում դրանց բացակայության պատճառով: Հարկային մարմինը ստուգման ակտի արձանագրություն է կազմում և նշանակում վարչական տուգանքներ և լրացուցիչ հարկման ԱԱՀ-ի գումար, անպայման արձանագրելով, որ տնտեսվարող տատիկը պետք է ներկայացներ 2014 թ. ավելացված արժեքի հարկի եռամսյակային հաշվետվություններ, բայց չի ներկայացրել, ուստի դրա արդյունքում պետությանը չի վճարել 10.220.000 X 20%=2.044.000 դրամ գումար և այդքանով վնաս է պատճառել պետությանը: Հենց այս պահին տնտեսվարող տատիկը դառնում է հանցագործ, որովհետև ՀՀ քրեական օրենսգրքի 205-րդ հոդվածը ասում է՝ հաշվետվություններ չներկայացնելու կամ հաշվետվությունների մեջ խեղաթյուրված տվյալներ մտցնելու արդյունքում, եթե չես վճարել 2 մլն դրամից ավելի գումար, նախատեսում է պատիժ մինչև հինգ տարի ազատազրկում:

Իսկ պրակտիկան ցույց է տալիս, որ հարկային մարմինները տնտեսավարող տատիկների մոտ միշտ էլ «հայտնագործում» են 2 մլն-ից ավելի գումարները: Ստուգման ակտի հիման վրա տնտեսվարողի նկատմամբ ՊԵԿ քննչական վարչությունում քրեական գործ են հարուցում և առաջադրում մեղադրանք, մեղադրանքի հիմքով քննիչը կայացնում է խափանման միջոց կալանք ընտրելու որոշում, իսկ դատարանները հիմնականում իննսուն տոկոսով այդ միջնորդությունները բավարարում են:

Այսպիսի պայմաններում տնտեսվարող արևածաղիկ վաճառող տատիկը դառնում է հանցագործ և հայտնվում ճաղերի հետևում: Կամ բացառիկ դեպքերում, եթե տատիկը պատրաստ է հիշել, թե որ ապրանքները ումից է վերցրել, տալ նրանց անուն ազգանունները, հիշել մարմնի դաջվածքները, մեքենայի համարները, կազմել ֆոտոռոբոտ և այլ միջազգային կրիմինալ տեղեկություններ, լավագույն դեպքում՝ նրան ստորագրությամբ բաց կթողնեն, անձնագիրը կվերցնեն և կարգելեն Հայաստանի սահմաններից դուրս գալ:Իսկ եթե տատիկը փորձի իր բիզնեսը պետռեգիստրով և հարկայինով լուծարի կամ կասեցնի, ապա կհետևի մեկ այլ հանցագործության մեջ նրան մեղադրելը` քրեական օրենսգրքի 193 հոդվածով նախատեսված մեղադրանքը, այն է՝ կանխամտածված սնանկություն, այդ հոդվածով նախատեսվում է 2-ից 6 տարի ազատազրկում:

Հիմնականում ՊԵԿ քննչականում 205 և 193 հոդվածները միասին են առաջադրում, որպեսի վերջնական կործանեն տատիկին: Եթե կլինեն մարդիկ, որոնք ցանկություն կունենան ներկայացնելու հակափաստարկներ, առաջարկում եմ դրանից առաջ թող «205-րդ հոդված» բառը որոնեն համացանցի որոնման համակարգերում և դատական տեղեկատվական համակարգերում, արդյունքում կստանան բացառիկ ու զարհուրելի ինֆորմացիա:

Ռուսաստանի գործարար հայերի միության անդամ Կառլեն Հովհաննիսյան