Ռուսաստանյան «Դոժդ» հեռուստաալիքը Լենինգրադի շրջափակումը վերացելու 70-ամյակի առթիվ խնդրել էր հեռուստադիտողներին պատասխանել հետեւյալ հարցին՝ արժե՞ր արդյոք հանձնել քաղաքը՝ բնակիչներին փրկելու համար: Հարցն, իհարկե, վիրավորական է ոչ միայն այդ շրջափակման մեջ կյանքի-մահու կռիվ մղող բնակիչների եւ նրանց հետնորդների, այլեւ միլիոնավոր այլ մարդկանց համար:
Ինձ էլ, օրինակ, այդ հարցը դուր չի գալիս, որովհետեւ պապս խորհրդային բանակի սպա էր, եւ պատերազմի ժամանակ հասել էր մինչեւ Ռայխսթագ: Ի՞նչ է նշանակում՝ հանձնվել ֆաշիստներին՝ իբր փրկվելու համար: Նույնն է՝ հարցնել՝ արժե՞ր արդյոք Ղարաբաղը թողնել Ադրբեջանի տիրապետության տակ, որպեսզի այդ երկրի ղեկավարությունը հայերի նկատմամբ կազմակերպեր նույնը, ինչ արել էր Սումգայիթում եւ Բաքվում:
Բայց մի բան է՝ համաձայն չլինել, քննադատել, վիճել, դատապարտել լրատվամիջոցի որեւէ հրապարակում, մեկ այլ բան է՝ քրեականացնել այն, դարձնել պետության կողմից հետապնդման առարկա: Հենց այդ՝ խորհրդային վատագույն ավանդույթներով է առաջնորդվում Ռուսաստանի իշխանությունը՝ ստալինյան ագիտպրոպի ոճով պայքար ծավալելով հեռուստաընկերության դեմ: Ավելին, այս առիթով Դումայում քննարկվում է օրինագիծ՝ նացիզմի արդարացման դեմ: Իշխող կուսակցության անդամներն առաջարկում են հոդված մտցնել Քրեական օրենսգրքի մեջ, որը կնախատեսի տարբեր տեսակի պատիժներ, ընդհուպ մինչեւ 5 տարի ազատազրկում:
Սկզբունքորեն նացիզմի «ռեաբիլիտացիան» դատապարտելի երեւույթ է, եւ եթե որեւէ ժողովրդավարական երկիր նման օրենք ընդուներ, ոչ մի խնդիր չէր առաջանա: Սակայն Ռուսաստանում մեծ վտանգ կա, որ նման օրենքները ընդունում են հատուկ նպատակներով եւ դրանց իմաստը խեղաթյուրվելու է:
Կարդացեք նաև
Ինչո՞վ են «մեր մաքսային շեֆերի» նման նախաձեռնությունները վտանգավոր: Նախ՝ «նացիզմի արդարացման» տակ կարելի է հասկանալ ցանկացած երեւույթ, որը իշխանություններին դուր չի գալիս: «Դոժդի», կրկնեմ, վիրավորական հարցը նացիզմի հետ կապելու համար շատ մեծ երեւակայություն է պետք: Մտքի նման «ճկունություն» ունեցողներ, բնականաբար, կգտնվեն թե իրավական համակարգում եւ թե պաշտոնական քարոզիչների շրջանում: Ի հայտ կգան նաեւ մատնագրերի վարպետներ՝ 1930-ական թվականներին այդ գործով զբաղվող իրենց պապերի «արժանի» թոռներն ու ծոռները: Երբ որեւէ տեսակետ քրեականացվում է, այդ «ցեղի» ներկայացուցիչները անսահման ոգեւորություն են ապրում:
Քրեական օրենսգրքի «գաղափարախոսական հոդվածները» վկայակոչելով կարելի է հետապնդել ցանկացած ոչ իշխանահաճո մարդու կամ լրատվամիջոցի: Կոնկրետ «Դոժդի» դեպքումհիմնավոր կասկածներ կան, որ Կրեմլին դուր չի գալիս ոչ թե վիճահարույց հարցը, այլ այն, թե ինչպես է այդ լրատվամիջոցը լուսաբանում Ուկրաինայի իրադարձությունները:
Նման օրինագծերի դեմ սկզբունքային առարկություն է ներկայացրել նաեւ Ռուսաստանի Մարդու իրավունքների գծով հանձնակատար Վլադիմիր Լուկինը: Նա կեսկատակ նշել է, որ այդ դեպքում մենք պետք է Քրեական օրենսգրքով որոշենք Չինգիզխանի կամ Նապոլեոնի արշավանքները լուսաբանելու չափանիշները:
Պարզ է, որ այդ չափանիշները փոփոխական են: Օրինակ, Ռուսաստանի ներկայիս նախագահ Վլադիմիր Պուտինը, ամենայն հավանականությամբ, Ստալինի երկրպագուն է. ամբողջ ռուսաստանյան «էլիտան», պետական կառավարումը, պաշտոնական քարոզչությունը «դիզայն է արված» հենց այդ ոճի մեջ: Ենթադրենք, օրենսդրորեն կսահմանվի, որ Ստալինին պետք է միայն գովել: Դրանից հետո Պուտինին կփոխարինի մեկ այլ ղեկավար, որը, հավանական է, կգտնի, որ համակենտրոնացման ճամբարներում միլիոնավոր մարդկանց սպանելը լավ բան չէր, եւ այդ՝ հաջորդ նախագահի օրոք օրենք կընդունվի, որ Ստալինին պետք է միայն փնովել: Երկուսն էլ հավասարապես սխալ է:
Իհարկե, բազմաթիվ երկրների, այդ թվում նաեւ՝ Ռուսաստանի եւ Հայաստանի սահմանադրություններում կա եւ պետք է լինի նորմ, որն արգելում է բռնության կամ ռասիզմի քարոզչությունը: Դա տեսակետ արտահայտելու հետ կապ չունի:
Իսկ լրատվամիջոցների համար լավագույն լուծումը տրված է ԱՄՆ սահմանադրության առաջին ուղղման մեջ: ԱՄՆ կոնգրեսը իրավունք չունի օրենքներ սահմանել, որոնք սահմանափակում են մամուլի եւ խոսքի ազատությունը: Կարճ եւ հասկանալի:
Արամ ԱԲՐԱՀԱՄՅԱՆ
Անկեղծ ասած «Դոժդ» հեռուստաալիքի անցկացրած հարցման մեջ ես նախ տեսնում եմ խորհրդային կարծրատիպերից մեկից ազատվելու փորձ: Նախ նշեմ, որ իմ պապն էլ եղել է խորհրդային բանակում, ավելին, մասնակցել է Լենինգրադի պաշտպանությանը սկզբից մինչև վերջ, մի քանի անգամ այնտեղ վիրավորվել է, ցրտահարել ոտքերը և այնուամենայնիվ նրա պատմածներն ինձ հուշում էին, որ այն ժամանակվա կառավարության հիմնական նպատակը որ թե բնակչությունն ու քաղաքը փրկելն էր, այլ (արդի խոսքով ասեմ) իմիջային խնդիր լուծելը: Ամբողջ Հայրենական պատերազմը կառուցված էր այդ սկզբունքի վրա` ստրատեգիայի փոխարեն գաղափարախոսություն: Ֆրանսիան նույն պատերազմում պարտվեց 40 օրում, բայց պահպանեց մարդկային ռեսուրսներ հետագայում պայքարելու և պատերազմից հետո կյանքը բնականոն հունին վերադարձնելուն; Իսկ Ստալինը հարցին մոտենում էր ճապոնական սամուրայի հոգեբանությամբ, միայն թե սամուրայը զոհում է իրեն, իսկ Ստալինը` այլոց: Բազմաթիվ անիմաստ զոհեր են տրվել այնպիսի վայրերի պաշտպանության համար, որոնք որևէ ստրատեգիական նշանակություն չունեին, իսկ հետո, կարևոր խնդիրներ լուծելու համար ուժերը չէին բավարարում: Համաձայնեք, որ եթե Կուտուզովը լիներ խորհրդային բանակի հրամանատարը, ոչ ոք նրան թույլ չէր տա հանձնել Մոսկվան, մինչդեռ դա Նապոլեոնին հաղթելուն ուղղված ամենաարդյունավետ քայլերից մեկն էր: Որոշ առումով Խորհրդային Միության հաղթանակը նացիստական Գերմանիայի վրա Պիրոսյան հաղթանակ էր:
Հ.Գ. Ինձ թվում է հոդվածում բերված զուգահեռը Ղարաբաղի հետ կոռեկտ չէ:
Շնորհակալություն նամակի համար: Սովորաբար ինձ քննադատում են հակառակ կողմից, եւ ես այստեղ էլ ակնկալում էի նման տեսակի մեկնաբանություն կարդալ՝ որ ես ամերիկյան իմպերիալիզմի պատվերով փորձում եմ արդարացնել նացիստական «Դոժդին»: Որախ եմ, որ սխալվեցի:
ԱՄՆ Սահմանադրության Ձեր մեջ բերումը իհարկե գովելի է յուրաքանչյուր զարգացած երկրի համար: Բայց նույն ԱՄՆ-ում ճարպկորեն շրջանցում եմ այդ հոդվածը, երբ խոսքը վերաբերում է Էդվարդ Սնոուդենին: Իրավաբանների մտքի թռիչքը սահմաններ չի ճանարչում, նույնիսկ սահմանադրական: Անշուշտ, նման հոդվածի բացակայությունն էլ ավելի հեշտ կդարձներ ազատ խոսքի սահմանափակումը:
Հարգելի Մարիամ, ես ինքս էլ համաձայն չեմ Սնուդենին հետապնդելու առթիվ, այնուամենայնիվ նրա «խոսքի ազատությունը, բոլորովին այն չէ ինչ գրված է Ամերիկայի Սահմանադրության (հավելման) մեջ: Սնոուդենը գաղտնի Ծառայության աշխատակից է եղել եվ ըստ այդմ երդվել է չհրապարակել իր երկրի պետական գաղտնիքները…
Ռուսաստանի նախագահը փաստորեն «ապանեց» Ալէքսանդր Լիտվինենկոին պետական գաղտնիքները բացահայտելու համար… Խոսքի ազատությունը նաեվ ունի իր սահմանները ոչ միայն ԱՄՆ ում նայեվ յուրաքանչյուր քաղաքակիրթ երկրում…նույնիսկ Հայաստանում…
Հարգելի Գալուստ, Դուք միայն հաստատեցիք իմ կատարած պնդումն այն մասին, որ յուրաքանչյուր օրենք իրավաբանների, առավել ևս ՛չինովնիկների՛ ձեռքի խաղալիքն է: Այս դեպքում ԱՄՆ կառավարությունը նպատահարմար է գտել գաղտնալսել սեփական ժողովրդին, գողանալ նրանց անձնական տվյալները և օրենքով ամրապնդել, որ դրա մասին բարձրաձայնողը դավաճան է:
Հարգելի Մարիամ, ես որպես հարկ վճարող կարծում եմ որ ավելի կարեվոր է երկրի անվտանգությունը, որոնց նպատակով արվում են այդ գաղտնալսումները, քան թէ այն ինչ տեղի ունեցավ 2001 թվի Սեպտեմբերի 11 ին: Ինչքան էլ որ ես շատ բաների հետ համաձայն չեմ, սակայն ես ինքս ոչինչ չունեմ թաքցնելու, այնպես որ կարող են ստուգել ինչքան ուզում են: Ամեն մի երկիր ունի իր շահեր, եվ եթե մեկը վարձատրվել է իմ վճարած հարկերից եվ հանկարծ որոշել է իր երդմանը դավաճանել… Ես իմ կամքով գնում եմ ընտրությունների, առանց 5000 դոլլար (կներեք պիտի ասեի դրամ)սպասելու, եվ համաձայն եմ ում որ ընտրել է մեծամասնւոթյունը, առանց մի ետին մտքի: Մեծ հույս ունեմ որ մի օր մեր Հայրենիքում էլ նման ընտրություններ կլինեն:
Իհարկե մենք բոլորս առաջին հերթին ուզում ենք երաշխավորված անվտանգություն,այդ թվում նաև ևս, միանգամայն ճիշտ եք: Բայց շատ ԱՄՆ քաղաքացիներ ունեն հիմնավորված փաստեր, որոնք ապացուցում են, որ սեպտեմբերի 11-ի մասին նրանց իշխանությունները քաջատեղյակ էին /ինչպես ԽՍՀՄ-ում տասնյակ տարիներ մարդիկ հավատում էին, որ ստալինյան ռեժիմը չգիտեր Հիտլերի հարձակման մասին, այնինչ նրանց արխիվներն այլ բան են վկայում/, որին հետևեց վիճահարույց իրաքյան պատերազմը:
Այդուհանդերձ Սնոուդենի դեպքը իրոք վիճարկելի է: Ես էլ որպես քաղաքացի պետությունից ոչինչ չունեմ թաքցնելու, եթե նույնիսկ ԱՄՆ քաղաքացի լինեի: Բայց որտեղ է այն երաշխիքը, որ մի օր չի հայտնվի մեկ այլ Սնոուդեն, որն իմ, ձեր, այլ քաղաքացիների տվյալներ չի վաճառի օրինակ, ահաբեկիչներին: Կամ արդյոք Օբամայի կառավարությունը տալիս է երաշխիքներ, որ այդ տվյալները, օրինակ, անդրազգային կորպորացիաներին չեն վաճառվում:
Բայց ինչպես ասում են, это из другой оперы, և այդքան էլ շատ չի առնչվում հեղինակի կողմից բարձրացված խոսքի ազատության թեմային:
Ես հանձնվում եմ…
Հ.Գ. Նախորդ գրառումս չի ակնարկում, թե Դուք ՛անգլո-սաքսերին՛ պաշտպանում կամ մեծարում եք: Անշուշտ, նման գրառումներ դեռ կհետևեն :))))
🙂
Ինֆորմացիոն պատերազմը հրետանային նախապատրաստություն է իրական պատերազմից
առաջ:,,Դոժդ,,-ի կատարած քայլը ածանցված է ԵԽԽՎ-ի այն որոշումից,որով նացիստական
Գերմանիան և ստալինյան Սովետական Միությունը հավասարապես մեղավոր են երկրորդ
համաշխարհային պատերազմի սանձազերծման մեջ,հետևաբար հավասարապես պատաս-
խանատու են հետևանքների համար:Հեռուն գնացող հետևանքներ ունի այս որոշումը՝ռազմա-
տուգանքներ,սահմանների վերաճշտում և այլն:Փոխվում են աշխարհայացքային մոտեցում-
ները,որը կարևոր է նոր աշխարհակարգի ձևավորման համար:Օրինակ Ռուսաստանը չհրա –
վիրվեց երկրորդ համաշխհարային պատերազմում տարած հաղթանակի միջոցառմանը,որը կազմակերպել էին դաշնակիցները:Այստեղից հետևում են Դումայի քայլերը:Զուգահեռներ են
առաջանում Եղեռնի ժխտման հետ կապված: