Մանվել Բադեյանը «գազային» պայմանագրերի մասնագիտական քննարկումները քաղաքական գործիչներին հարիր մոտեցում չի համարում
Երեկ խորհրդարանում «Հայաստանի Հանրապետության կառավարության եւ Ռուսաստանի Դաշնության կառավարության միջեւ «ՀայՌուսգազարդ» փակ բաժնետիրական ընկերության բաժնետոմսերի առքուվաճառքի եւ հետագա գործունեության պայմանների մասին» համաձայնագրի քննարկումները, որոնք տեւեցին ողջ օրը, բավականին բուռն էին: Անգամ ՀՀԿ-ական որոշ պատգամավորներ՝ Մանվել Բադեյանը, Դավիթ Հարությունյանը եւ այլք, բավական սուր հարցադրումներ արեցին ու մտահոգություններ հնչեցրին:
Մանվել Բադեյանն, օրինակ, կառավարությանը մեղադրեց խախտումներ թույլ տալու մեջ: Նա նախ նշեց, որ էներգետիկայի եւ բնական պաշարների նախարարը հայտարարում է, թե «ՀայՌուսգազարդը» թանկ գնով է գազ գնել, սակայն բնակչության համար գինը չի թանկացել, եւ եզրակացրեց, որ ստացվում է՝ այդ ընկերությունն աշխատել է վնասով, արդյունքում՝ կուտակվել է պարտք:
«Այդ դեպքում ինչպե՞ս է այդ ընթացքում այդ ընկերությունը շահութահարկ վճարել: Ո՞նց ա ինքը թանկ գնով գազ առնում, գինը չի բարձրացնում, միեւնույն ժամանակ շահութահարկ է վճարում, ինչ-որ բան այն չէ»,- հարցրեց պատգամավորը՝ շարունակելով. «Կառավարությունն ի՞նչ կապ ունի գազի գնի հետ: Տնտեսվարող սուբյեկտն իր ապրանքը վաճառում է, դուք ասում եք՝ էժան վաճառիր, ի՞նչ իրավունքով»:
Կարդացեք նաև
Նախարար Արմեն Մովսիսյանը շահութահարկի մասին հարցին խուսափեց պատասխանել, իսկ կառավարության իրավունքների մասին ասաց. «Ճիշտ եք ասում, բայց եթե այդպես չլիներ, կրկնակի թանկ կլիներ գազի գինը: Հիմա կառավարությունը պե՞տք է խառնվեր էս հարցին, թե՞ ոչ: Ոչ մի օրենք չի խախտվել»:
ՀՀԿ-ական պատգամավոր, պետաիրավական հարցերի մշտական հարցերի հանձնաժողովի նախագահ Դավիթ Հարությունյանն էլ կարծում է, որ համաձայնագրերում պարտավորությունների մի զգալի մասը ճշգրիտ ձեւակերպված չէ: Բայց ձեւակերպումների խնդրից զատ՝ քաղաքական մեծամասնությունը ներկայացնող պատգամավորը առավել լուրջ խնդիրներ էլ է տեսնում՝ կապված գազի սակագնի ձեւավորման հետ:
«Նախարարը այստեղ հայտարարեց, որ գնի հաշվարկման մեթոդիկան չի փոխվում: Ես ուզում եմ հավատալ, որ իսկապես չի փոխվում, եւ թերեւս այդ պատճառով է, որ կուզենայի ասել իմ մտահոգության հիմքը որտեղից է գալիս»,- ասաց պատգամավորը՝ մանրամասն ներկայացնելով իր բոլոր մտավախությունները: Մատնանշելով պայմանագրի 4-րդ հոդվածը, որի համաձայն՝ գազաբաշխման համակարգերի ու ընդհանրապես գազային համալիրում ներդրումներն իրականացվում են «ՀայՌուսգազարդի» բաժնետերերի ներդրումային ծրագրերին համապատասխան, Հարությունյանն ասաց, որ որեւէ հիշատակում չկա այն մասին, որ սակագնում կարտացոլվի այն ներդրումը, որը համաձայնեցված է կարգավորող մարմնի՝ Հանրային ծառայությունները կարգավորող հանձնաժողովի կողմից: Սակագնի ձեւավորման մասին էլ ասաց, որ «առաջին հայացքից շատ ուժեղ» դրույթ կա, որի համաձայն՝ սակագինը հաշվարկվում է Հանրային ծառայությունները կարգավորող հանձնաժողովի սահմանած մեթոդոլոգիայով եւ մի շարք այլ օրենքների հիման վրա. «Այս տողի վերջում ավելացված է՝ հաշվի առնելով սույն պայմանագրի եւ սույն հավելվածի պայմանները: Հիմա ես փորձում եմ հասկանալ, թե ինչպիսի պայմաններ են այս հավելվածում առաջադրված, որոնք կպաշտպանեին ՀՀ սպառողների շահերը, կբալանսավորեին բիզնես իրականացնողի շահերը:
Այստեղ է հենց իմ թիվ մեկ մտավախությունը, որովհետեւ երբ ես կարդում եմ, թե ինչ բաղկացուցիչ մասերից է կազմված լինելու գազի սակագինը, ապա տեսնում եմ, որ դա առաջին հերթին սահմանի վրա գինն է, երկրորդ մասում խոսվում է ընկերության ծախսերի մեծության մասին, այդ թվում՝ ներդրումների հետգնումը եւ տնտեսապես հիմնավորված շահույթը: Այս վերջինի մասին բան չունեմ ասելու, հասկանալի է, բայց երբ ասում ենք՝ ներդրումների հետգնումը եւ նույն պայմանագրում ասում ենք, որ ներդրումները հաստատվում են «ՀայՌուսգազարդի» բաժնետերերի կողմից, դա նշանակում է, որ անխուսափելիորեն մեր Կարգավորիչ հանձնաժողովը ստիպված որպես հիմք պետք է ընդունի այն ներդրումները, որոնք հավանության են արժանացել «Գազպրոմի» կողմից»:
Նրա խոսքով՝ իրականում սպառողներին չի հետաքրքրում, թե գազը սահմանին ինչ գնով է գնվում, այլ նրանց հետաքրքրում է, թե վերջնականապես որքան են վճարում իրենք գազի համար: «Արդյոք չի՞ կարող ծագել մի պահ, որ հունվարի 1-ից գործարքի իրականացումից հետո հանկարծ «Գազպրոմը» հայտարարի, որ «ՀայՌուսգազարդի» աշխատողները, օրինակ, կստանան նույնպիսի աշխատավարձ, ինչ Ռուսաստանում: Եթե նման բան տեղի ունեցավ, այս ամենը վճարվելու է սպառողի կողմից: Ես կուզենայի, պարոն նախարար, Դուք փարատեիք իմ մտավախությունը»:
Ավելի ուշ «Առավոտը» ՀՀԿ-ական պատգամավոր Մանվել Բադեյանից հետաքրքրվեց՝ իրենն գոհացրեցի՞ն Արմեն Մովսիսյանի պատասխանները: «Ոչ: Չգոհացրեց»,- պատասխանեց պատգամավորը՝ շարունակելով, որ իր կարծիքով՝ խնդիրը «գաղափարական» է. «Շուկայական տնտեսությունն առաջնորդվում է շուկայական օրենքներով, եւ ոչ մի ադմինիստրատիվ ռեսուրս՝ լինի դա կառավարության նույնիսկ, իրավունք չունի կիրառվի: Որեւէ կառավարություն ՀՀ տարածքում գործող որեւէ տնտեսվարող սուբյեկտի իրավունք չունի պայմաններ դնի առ այն, թե գինը պետք է բարձր լինի, ցածր լինի: Շուկա ա: Դու շուկայում ընդամենը մեկ վարվելակերպ ունես՝ գնես կամ չգնես: Կարող ես բանակցել, ասենք, վճարման ուշացման վերաբերյալ, ինչ-որ վարկերի մասին կարող ես խոսել, սա նորմալ է, սա տնտեսագիտական մոտեցում ա: Բայց օգտագործել այլ գործիքներ, որը որ օգտագործվել է, անթույլատրելի ա»:
Ընդհանուր առմամբ մեր զրուցակիցը «գազային» համաձայնագրերը, այնուհանդերձ, դրական է գնահատում. «Ես պրագմատիկ մարդ եմ: Նշելով գաղափարախոսական, ոչ իրավաբանական խախտումները, քանի որ ես իրավաբան չեմ, որպեսզի կարողանամ իրավաբանական թերություններ գտնել, կարծում եմ, որ չկան էլ այդ իրավաբանական թերությունները, այնուամենայնիվ՝ պրագմատիզմի տեսակետից ես կարծում եմ, որ սա ճիշտ որոշում էր: Որովհետեւ, ի վերջո, սա բերեց նրան, որ մենք ունեցանք շատ ավելի ցածր գազի գին՝ Հայաստան ներմուծվող, քան ցանկացած երկիր, որտեղ որ ՌԴ-ից գազ ա արտահանվում: Մենք, ըստ էության, գազ ենք ստանում ՌԴ-ի ներքին գներով, եւ սա, իհարկե, դրական է: Էդպիսի պրեֆերենցիա որեւէ մեկը չունի: Հիմա էդ ընթացքում միգուցե խախտումներ եղել են կամ չեն եղել, կարեւոր չի՝ ինչ ա եղել: Կարեւորն էն ա, որ մենք, ի վերջո, ստացել ենք էժան գազ»:
Դիտարկմանը՝ դատելով Ձեր մոտեցումներից, չնայած քննադատությանը, այնուհանդերձ՝ քվեարկության ժամանակ հարցին՝ «կո՞ղմ» եք քվեարկելու, Մանվել Բադեյանն ասաց. «Այնուամենայնիվ՝ այո: Բազմաթիվ խութեր տեսնում եմ, իհարկե, բազմաթիվ անհասկանալի հարցեր տեսնում եմ, բայց լինելով պրագմատիկ՝ ես արդյունքն եմ տեսնում: Իսկ արդյունքում ունենալու ենք էժան գազ: Բնական ա, դիմացն ինչ-որ մի վճար պիտի արվի. հիմա էդ գնի մասին են էս բոլոր խոսակցությունները: Շատ ենք տվել դրա դիմաց, քիչ ենք տվել, բայց սա հարցի լոկալ քննարկում ա միայն. իբրեւ թե Հայաստանն ու Ռուսաստանը կապված են իրար հետ միայն էս գազ առնել-ծախելով: Իհարկե, դա ըտենց չի, մենք ունենք բազմաթիվ այլ հարցեր: Այլ կտրվածքներով որ նայենք՝ սկսած ամենից առաջ մեր անվտանգության հարցից, Ղարաբաղի հարցից եւ այլն, միգուցեեւ քիչ ենք տվել: Ես չգիտեմ: Այսինքն՝ պետք չի լոկալ նայել: Սա համապարփակ հարաբերությունների մի դրսեւորումն ա ընդամենը, որ ավելի մեծ խնդիրներ ա լուծում, քան այս գազ վաճառելու հարցերը»:
Դիտարկմանը՝ անգամ հարցի համապարփակ, նույնիսկ հպանցիկ դիտարկումները տպավորություն են ստեղծում, որ Հայաստանը բավականին թանկ գին է վճարել, պատգամավորը հակադարձեց. «Նորից գնահատականների խնդիր ա: Իսկ եթե դրա դիմաց մենք ստանում ենք խաղաղություն եւ Ղարաբաղ…»: Հիշեցմանը, որ Ղարաբաղը չենք ստացել, քանի որ ՌԴ-ն չի ճանաչել ԼՂՀ անկախությունը, պատգամավորն արձագանքեց. «Չէ, եթե չենք կորցնում, գոնե ըտենց ասեմ: Ո՞րն ա ավելի բարձր գին, ես չգիտեմ: Ինչքանո՞վ են կապակցված էդ խնդիրներն իրար հետ: Միգուցե մենք ստեղ մի ինչ-որ զիջում արել ենք, բայց փոխարենն ուրիշ բան ենք ստացել: Դրա համար էսպես նեղ, չափազանց մասնագիտական քննարկումը քաղաքական գործչին հարիր հայացք չի: Դա հաշվապահական հայացք ա»:
Հարցին՝ իր կարծիքով՝ իր հնչեցրած քննադատության ընթացքում ինքը գերազանցե՞ց դրա թույլատրելի չափը, պատգամավորը հակադարձեց. «Ինձ ոչ ոք երբեք ոչ թույլատրել է, ոչ էլ արգելել իմ պահվածքը: Եվ ոչ միայն իմ: Էսօրվա փաստը՝ ձեզ ապացույց»:
ՆԵԼԼԻ ԳՐԻԳՈՐՅԱՆ
«Առավոտ» օրաթերթ
Բադեյանը տիպիկ ՀՀԿ-ական է՝
երբ որ հակաճառելու ոչ մի խելամիտ արգումենտ չկա սկսում է համ նալին խփել համ մեխին ու ոչ մի հնարավորություն չկա իմանալու կո՞ղմ է թե՞ դեմ:
Սա է մեր իշխող *էլիտայի* դեմքը: