Առցանց «Առավոտի» «Դեմ առ դեմ» հաղորդաշարի երեկվա հյուրերն էին ՀՅԴ «Հայ դատի» գրասենյակի պատասխանատու Կիրո Մանոյանը եւ ԱԺ պատգամավոր Թեւան Պողոսյանը: Թեման ՝ Թուրքիայի արտգործնախարար Ահմեդ Դավութօղլուի՝ Հայաստան կատարած այցը եւ դրա հետ կապված զարգացումները:
Արամ Աբրահամյան. Շավարշ Քոչարյանն այդ այցից հետո ասել է՝ թող Ցեղասպանությունը ճանաչի, գնա Ծիծեռնակաբերդ, եւ այլն, եւ այդ ժամանակ մենք կասենք, որ դա առաջընթաց է: Դա նորմա՞լ է՝ դիվանագետի, ոչ քաղաքական գործչի համար:
Կիրո Մանոյան. Կարծում եմ, քանի որ չկան դիվանագիտական հարաբերություններ Թուրքիայի հետ, դիվանագետի համար ներելի է, որ այդպես բան ասվի:
Թեւան Պողոսյան.Գիտե՞ք, Թուրքիայի ԱԳ նախարարը, նախարարությունը եւ թուրքական մամուլը այնպիսի եզրույթներ են թույլ տվել իրենց ասելու, որ կարծես՝ շուկայական խաղ լիներ՝ մի շրջան կտաք՝ սենց բան կանենք, մի շրջան կտաք, այնպես կանենք, որ կարծես թե ինչ-որ քարտ ենք խաղում, եւ դրանից հետո պետք էր մի քիչ էլ ավելի կոպիտ պատասխանել, քան թե ասվեց:
Կարդացեք նաև
Ա.Ա.Դավութօղլուն Երեւանում ասաց, բռնի տեղահանությունը վատ բան էր, անմարդկային, իթիհաթականները վատ են վարվել հայերի նկատմամբ: Ինչպե՞ս կմեկաբանեք:
Կ.Մ. Նա նոր բան չի ասել: Նրանց օրենքը հենց դա է ասում, օրենքի անունը «տեղահանություն էր»: «Անմարդկային» ասելը՝ դեռ բան չի նշանակում: 1915թ. վերաբերյալ թուրքական դատավարությունները շատ ավելի խիստ գնահատական են տվել, ինքը դրանից շա՜տ հեռու է:
Ա.Ա. Այսինքն, նորություն չկա՞ր իր ասածերի մեջ:
Թ. Պ. Որեւէ նորություն չկար, եւ համաձայն եմ, որ դատավարությունն ավելի խիստ էր, Դավութօղլուի խոսքերը հետընթաց կարելի է գնահատել: Եվ երկրորդ խնդիրը. սա ինչ-որ չափով նման է այն երեւույթին, երբ թուրքական կողմը մի քանի տարի առաջ նախաձեռնել էր այսպես ասած՝ ներողությունների ստորագրահավաքը, բայց անհասկանալի էր, թե ինչի համար էին ներողություն խնդրում: Եթե ներողություն են խնդրում, որ էսքան տարի լռել են, որ սխալվել են, որ ժխտել են, դեմ են խոսացել, որ խաբել են, երբ ասել են ցեղասպանություն չէր, որ ընդունում են, եւ պատրաստ են առերեսվել իրենց պատմության հետ, դա մի գաղափար է, բայց եթե ասում են՝ կներեք, որ ինչ-որ վատ դեպքեր են եղել… անիմաստ է:
Կ.Մ.-Ասում էին՝ հիմա հայերի հերթն է: Մենք ներողություն խնդրեցինք, հիմա էլ հայերը թող ներողություն խնդրեն ԱՍԱԼԱ-ի արածների համար, այսինքն՝ բազարի էին վերածում:
Ա.Ա.«Անկարան Հայաստան-Թուրքիա-Ադրբեջան հարաբերությունների նոր փուլի ձեւավորման ընթացքում է, եւ այդ նպատակով քայլեր է ձեռնարկում»՝ ասել է «Ագոս» թերթի խմբագիրը՝ փոխանցելով Դավութօղլուի հետ զրույցի բովանդակությունը: Դա նույնպե՞ս կարելի է արտահոսք համարել:
Կ.Մ. Դավութօղլուն Նալբանդյանի հետ հանդիպումից հետո թուրք մամուլին ասել էր, որ մենք երեկ հինգ կետով փորձում էինք առաջ գնալ՝ ՀՀ-Թուրքիա, ՀՀ-Ադրբեջան, հայկական սփյուռք, տարածաշրջանում խաղաղություն եւ նույնիսկ՝ Վրաստան-Աբխազիա:
Ա.Ա.Ինչո՞ւ է Սփյուռքը որպես առանձին ուղղություն նշվում:
Կ.Մ.Որովհետեւ առաջ էլ ինքը քննարկել է այդ խնդիրը, մի քանի անգամ ասել է, որ այդ Սփյուռքը մեր սփյուռքն է, ասել է, որ Թուրքիայից գնացած մարդիկ են մեծ մասը, մենք իրենց հետ կխոսենք, լեզու գտնենք:
Թ.Պ.Նա դրա մասին ասել էր երկուսուկես տարի առաջ: Այդ ժամանակվանից դա միշտ ասում է, որ ինքը ցանկացած երկիր գնալուց իր դեսպանների առջեւ խնդիր է դնում, որ այդ երկրում եղած հայերին պետք է հրավիրեք ինձ հետ հանդիպման , քանի որ նրանք իմ Սփյուռքն են: Եվ իրենք փորձում են այդ աշխատանքը տանել, բացատրելով, որ դա հայկական սփյուռքը չի, նրանք Թուրքիայի նախկին քաղաքացիներն են, որոնք գնացել են, դե այո, ազգությամբ հայ էին, հասկանալի է, բայց դա իրենց սփյուռքն է, իրենք պետք է սփյուռքի հետ լեզու գտնեն: Մի ժամանակ կային խաղեր, երբ ասում էին՝ Հայաստանը լրիվ ուրիշ մտածելակերպ ունի, Սփյուռքն է մեղավոր, որ հայ-թուրքական հարաբերությունները չեն լավանում: Հիմա, երբ հասկացել են, որ Հայաստանում բոլոր հայերը մի ձեւ են մտածում, փորձում են խաղի ձեւը փոխել: Ընդհանրապես Թուրքիան Հայաստանի հետ իր քաղաքականությունը պայմանավորում է մեկ օրվա շրջանակում՝ ապրիլի 24: Առաջ թուրքական ոգեւորության շրջանակը սկսվում էր փետրվարի վերջ, մարտի սկիզբ, մեկ-երկու ամիս ինչ-որ այս տեսակի ակտիվություն կար, հիմա շուտ է սկսվել: Առիթը ստացվեց, եւ բացի դրանից աշխարհին մի քիչ ավելի երկար է պետք համոզել, որովհետեւ աշխարհը տեսավ եւ համոզվեց, որ այդ կարճատեւ քաղաքականությունը չի աշխատում, եւ հիմա Թուրքիան փորձում է ավելի երկար ժամկետի շրջանակի մեջ խաղալ, մինչեւ կհասնի ապրիլի 24-ը, իսկ ապրիլի 25-ին կտեսնենք, որ ոչ մի բան էլ չի փոխվել:
Ա.Ա.Իսկ կարո՞ղ է պատահել, որ 2015-ին ընդառաջ, քանի որ 100-ամյակն է, կլոր տարին վարեն այդ քաղաքականությունը:
Կ.Մ. Նախ ասել էր ինքը, որ որեւէ երկիր գնալիս ես հանդիպում եմ համայնքի որոշ ներկայացուցիչների հետ, այդ մասին չենք խոսում, քանի որ կան ծայրահեղականներ, որովհետեւ Հայաստանի հետ ենք խոսում: Իսկ որ 2015 –ին ընդառաջ է, այո, ճիշտ է, առիթը սա է, բայց իրենք սկսել են գործընթացը արդեն, եւ պատճառներից մեկը հարյուր տարին է, մյուսն էլ այն, որ «0 խնդիրներ՝ հարեւանների հետը» վերածվել է «զրո հարեւանների», եւ հիմա իրենք փորձում են պատճառները նայել, եւ արտաքին քաղաքականության մեջ արդյունավետ ուղղություն ցույց տալ, որ Հայաստանի հետ, Հարավային Կովկասում սկսել են հարաբերություններ զարգացնել:
Պատրաստեց Արամ Աբրահամյանը
