Ինչպես հայտնի է` Գյումրու Վարդան Աճեմյանի անվան դրամատիկական թատրոնի գեղարվեստական ղեկավար, ժողովրդական արտիստ Նիկոլայ Ծատուրյանը օրերս ԳԱԼԱ հեռուստաընկերությամբ սուր քննադատության էր ենթարկել երկրի աշխարհիկ ու հոգևոր իշխանություններին`աշխարհիկներին անվանելով գեղցիներ, իսկ կաթողիկոսին`սատանա: Ըստ որոշ տեղեկությունների, կաթողիկոսը, զայրանալով այս ելույթից, ՀՀ նախագահին խնդրել էր կարգի հրավիրել ժողովրդական արտիստին:
Արձագանքելով այս աղմկոտ պատմությանը` քաղաքագետ Գագիկ Համբարյանը Aravot.am-ի հետ զրույցում կարծիք հայտնեց, որ Նիկոլայ Ծատուրյանի հնչեցրած խնդիրները ամենևին էլ նորություն չեն հայ հասարակության համար, ամեն մի հայ էլ ներքուստ մտածում է այն ամենի մասին, ինչ բարձրաձայնեց պարոն Ծատուրյանը: Միայն թե, ըստ մեր զրուցակցի, մի մասը մտահոգ լինելով` լռում է, մի մասն էլ արտահայտվում է ու քարկոծվում գործող իշխանությունների կողմից: Գագիկ Համբարյանի բնութագրմամբ, Նիկոլայ Ծատուրյանը խոսել է անկեղծ, առանց դիմակի, ճիշտ այնպես, ինչպես պարտավոր էր խոսել ամեն մի մտավորական: Իսկ անկեղծ խոսք, ըստ մեր զրուցակցի, եթերում շատ քիչ է հնչում, մարդիկ մի բան են մտածում, եթերով ճիշտ հակառակը հնչեցնում:
«Մեր քաղաքական գործիչները բոլոր հոլիվուդյան դերասաններից էլ ուժեղ դերասան են, իրենց վերջին 20 տարվա կարիերայի ընթացքում մի 6-7 կուսակցություն են փոխել, մի 10-15 հատ շապիկ են փոխել, կարող են պնակալեզության ասպարեզում ամենաբարձր աստիճանը ստանալ, ստախոս են, զրպարտիչ են և այլ, և այլն… ժողովրդի մեծ մասը շատ լավ գիտի: Վերջին օրինակը, երբ ընդդիմադիր 6 պատգամավորներ հայտարարեցին, որ իրենք դեմ են քվեարկել Գևորգ Կոստանյանին, պարզվեց 3-ին էին դեմ քվեարկել: Իսկ 3-ը ովքեր էին, որոնք պրոֆեսիոնալ դեր էին խաղում Ազգային ժողովում, ոչ ոք չգիտի: Խնդիրը հենց սա է, որ մենք 20 տարիների ընթացքում չկարողացանք ձևավորել նորմալ քաղաքական ինստիտուտներ, և մենք չունեցանք նորմալ քաղաքական գործիչներ, և մեր վերնախավը գերադասում է գործ ունենալ ավելի շատ սապնվող, իրենց գովացող, խոսք տանող-բերող անձանց հետ և դրանց բարձրունքի հասցնել, որպեսզի ապագայում նրանք էլ էդ նույն ձևի շրջապատ հավաքեն շուրջբոլորը և առաջ գնան, սա է խնդիրը: Բոլոր երկրներում մտավորականությունը միշտ եղել է գործող իշխանությունների սթափեցնող ուժը, այսինքն` գործող իշխանությունը երբևիցե շատ չի վիրավորվել և շատ մեծ պատժի չի ենթարկել մտավորականներին, հատկապես արվեստագետներին, որովհետև ինքը թույլ է տվել, որ իր բացերի մասին նրանք բացեիբաց խոսեն: Սա, իհարկե, վերաբերում է դեմոկրատական երկրներին, իսկ այն երկրներում, որտեղ որ դեմոկրատիան ընդամենը շղարշ է, և դեմոկրատիայից կա միայն «դ» տառը, նույնը չի կարելի ասել, և բնական է, որ այսպիսի մտավորականները տեղ չունեն: Պետք է պարտադիր ծափարահող, գործող իշխանություններին գովացող արվեստագետներ և մտավորականներ ունենան, որպեսզի իրենք իրենց լավ զգան նրանց մեջ», -ասում է քաղաքագետը:
Մեր այն հարցին էլ` կաթողիկոսի գանգատով Նիկոլայ Ծատուրյանին աշխատանքից ազատելը ավելի մեծ խայտառակություն չի՞ լինի մեր երկրի համար, եթե իհարկե մամուլում տեղ գտած տեղեկությունները համապատասխանում են իրականությանը, Գագիկ Համբարյանն ասաց. «Մեր հայ-առաքելական եկեղեցին, որը ունի մոտավորապես 1800 տարուց ավելի պատմություն, և շատ դեպքերում, երբ որ մենք մեր պետականությունը կորցրած ենք եղել, Հայոց եկեղեցին է եղել մեր պետականության սիմվոլը: Դա ընդունել են թուրք սուլթանները, պարսից շահերը, ռուս ցարերը: Նրանք ընդունում ու մեծ արտոնություններ էին տալիս, իսկ մենք դրանով հպարտանում էինք, հիմա մեր եկեղեցին գտնվում է կատաստրոֆիկ վիճակում: Մեր ժողովուրդը թեկուզև 20-րդ դարի վերջին և 21 դարի սկզբին ավելի բարդ սոցիալ-տնտեսական պայմաններում է ապրել, ունեցել ենք արցախյան գոյամարտ, Սպիտակի երկրաշարժ, որի հետևանքները մինչև հիմա լուծված չեն: Սակայն 20-րդ դարավերջին մեր ժողովուրդը, ավելի մեծ խնդիրներ ունենալով, ունեցել է կաթողիկոս, որը իր շուրջ էր միավորել ամբողջ ժողովրդին ոչ միայն Հայաստանում, այլ Սփյուռքում: Ես, իհարկե, չեմ կարող ասել, թե այն, ինչ խոսվում է առաքելական եկեղեցու շուրջ, բոլորն իրական են, ավելի լավ իրենք գիտեն իրենց մասին: Բայց այն, որ մեր կաթողիկոսը կոպիտ սխալներ է թույլ տալիս… գիտեք ինչպես է, տպավորությունն այն է, որ նա ոնց որ թե դիտավորյալ չուզի պատժել կամ չափի հրավիրել այն հոգևորականին, ով ոչ հոգևորականի վարքով է ապրում»:
Կարդացեք նաև
Գագիկ Համբարյանը հիշեցնում է, որ հայոց եկեղեցին միշտ հայտնի է եղել իր զսպվածությամբ, հոգևորականները միշտ եղել են այսպես ասած խրատ տվողներ և ոչ միայն մի գյուղի կամ մի քանի գյուղերի բնակչությանը, այլ ամբողջ հայ ժողովրդին: «Հիմա, երբ որ տեսնում ես, որ հոգևորականները կռիվ են անում հարսանիքներ, ծիսակատարություններ կազմակերպելու համար, թե ով ինչքան գումար է ստանալու, երբ որ մամուլից իմանում ես, որ հոգևորականները արտասահմանում ուղղակի զբաղվում են գողական ռազբորկաներով, կամ իմանում ես, որ հոգևորականները երթևեկում են շքեղաշուք մեքենաներով, զենք են կրում կամ իմանում ես, որ եկեղեցիների գումարները չգիտես ուր են գնում….Իսկ ինչպե՞ս պետք է ժողովուրդը արձագանքեր, վերջիվերջո այս ամենը մի տեղից դուրս էր գալու: Շատ լավ կլիներ, որ կաթողիկոսը իշխանությունների միջոցով իր ցանկությունն իրագործելու, Ծատուրյանի նման մարդկանց պատժելու փոխարեն, իր մեջ փնտրեր այդ սխալները, ինչո՞ւ են այսպիսի փաստեր դուրս գալիս եկեղեցականների կյանքից: Նույն Նավասարդ Կճոյանի պահով, երբ այս կամ այն կայքը տպում է, կաթողիկոսը կամ նրա մամլո խոսնակը բացարձակ չեն արձագանքում, այսինքն ինչո՞ւ չեն արձագանքում, որովհետև լռելը համաձայնության նշա՞ն է, կամ պետք է պատիվ պահանջեն այդ կայքից` վարկաբեկելու համար կամ ընդունեն, որ Կճոյանը հենց օֆշորային սկանդալի մեջ է ու բացատրություն տան: Մեր խնդիրը այն չէ, որ Նիկոլայ Ծատուրյանն է կաթողիկոսին քննադատում, խնդիրը այն է, որ ժողովրդի մի ստվար զանգված ուղղակիորեն արդեն չի ընդունում եկեղեցին` հոգևոր հովիվների պատճառով: Կաթողիկոսն ու մեր առաքելական եկեղեցին ոչ թե պետք է զբաղվեն իրեն ներքին խնդիրներով, թե ում Ֆրանսիայում թեմի առաջնորդ նշանակեն, ում դուրս շպրտեն Ռուսաստանում, ում պետք է զրկեն հոգևորականի կոչումից, ամոթ է ուղղակի…Մենք ունենք շատ մեծ խնդիրներ` սկսած ժողովրդի սոցիալ-տնտեսական վիճակից, վերջացրած մեր արտաքին քաղաքականության ոլորտում տեղի ունեցող գործընթացներով: Երբ հայ ժողովուրդը չի ունեցել պետականություն, այդ նույն եկեղեցին զբաղվել է այս խնդիրներով: Պետք չէ վիրավորվածի կերպարանք ընդունել, այլ պետք է կանխել այն խայտառակ փաստերը, որոնք տեղի են ունենում հոգևորականների շուրջ »,- ասում է մեր զրուցակիցը:
Նունե ԱՐԵՎՇԱՏՅԱՆ
Ծատուրյանի նման՝ բառիս ամենալայն իմաստով ՄՏԱՎՈՐԱԿԱՆԻ արտահայտած ամեն մի տողի տակ պատրաստ է իր ,,աներկբա համաձայն եմ,, ստորագրությունը դնել ՀՀ յուրաքանչյուր քաղաքացի:Պալատական սազանդարների ամենօրյա քծնանքներն ու հանուն թուլափայի կաղկանձանքներն արդեն մեզ զզվացրել են…Մշակույթի նախարարի աթոռն հանիրավի զբաղեցնողը,որը նույնիսկ չի տարբերում հանրահայտ երգահաններին,լծվում է ճշմարտախոս մտավորականին ամեն կերպ վարչական լծակներով վրեժխնդիր լինելու ապաշնորհ գործընթացին…Մեկ ուրիշ, ինկվիզիտոր փոխնախարար էլ, քրօրեն պատժելի հանցագործության համար դեռ չի պատժվել օրենքի պահաջով…Նման՝ պետական մակարդակի բարոյական անկումը տանում հայտնի՝ ,,Հռոմի կործանամանը,,…Էլ չեմ խոսում ,,Խրախճանք՝ ժանդախտի ժամանակ,, հանրահայտ գործոնի մասին…Ուշքի ենք գալու՞,թե՝ ոչ:
Այո, Համլետ, անձամբ ես բացարձակ, աներկբա համաձայն եմ:
Բայց ի վերջո, մի մոռացեք, որ Կաթողիկոսը 3 օծում ունեցող հոգևորական է, և ամեն մարդ չի չպետք է իրեն իրավունք վերապահի վիրավորելու Վեհափառին, իսկ զուտ նմանության իմաստով, կներեք էլի, իմ կարծիքով Ծատուրյանը ավելի շատ է սատանայի նման: Չի կարելի, ես շատ հարգում եմ Ծատուրյանին, բայց նա էլ որպես մտավորական պետք է չափավորի իր խոսքը, թող ավելի լավ է փաստերով ջաղջախի, մեղադրի կաթողիկոսին ոչ բավար ձևով քրիստոենական արժեքները քարոզելու, սրբապիղծ քահանաներ պահելու, հայ եկեղեցում կարգերը վատ ու կիսատ կատարելու, պահքերի ժամանակ պսակադրություն կատարելու և քահանաների այն խոսքերի համար, որ ասում են ”ինչ անենք իրանք`այսինքն պսակվողները պահքի ընթացքում գալիս են , մենք էլ կարգը անում ենք” այդ հակաօրինական , հակաեղեկեցական ու հակաքրիստոնեկան բարքերի համար, բայց, ի վերջո, ազգի հոգևոր առաջնորդին սատանա ասելը, կարծում եք ճիշտ է?, ինձ թվում է` ոչ:Էլի եմ ասում, ասեք այն ամենի մասին , ինչը կա այսօր եկեղեցում, վատը արմատախիլ անող խոսքեր ասեք, հասարակական շարժում բարձրացրեք դրա դեմ հենց Ծատուրյանի գլխավորությամբ, բայց այդ արտահայտությունը ինձ համար անընդունելի է, հատկապես, որ Ծատուրյանը այդ նույն հարցազրույցում շատէլ լավ խնայեց աշխարհիկ ինշախնության ներկայացուցիչ Սերժ Սարգսյանին ու նրա խաղամալության վերաբերյալ հարցից շատ լավ խուսափեց, օրինակներ բերելով այլ երկրների ղեկավարներից:Այ այդտեղ էր պետք էդ սատանա ու այլ բառերի օգտագործումը, որովհետև մարդիկ վագոններով գնում են Հայասատանից հենց այդ քաղաքական իմպոտեցիայի դրսևորումների համար:Թե չէ ես Ծատուրյանի արտահայտած մտքերը ամեն օր եմ ասում , բայց , անկեղծ ասած , կաթողիկոսին այդ բառերով վարկաբեկելուց, խուսափում եմ, քննադատում եմ նրա անգործությունը հավատքի ամրապնդման հարցում, բայց սատանա չէի ասի: Եվ հետաքրքիր է ինչ է մտածում այդ ամենի մասին Աջապահյանը, չէ որ նա իրեն շատ ազատ հոգևորական է համարում , հասարակական-քաղաքական գործիչ է դարձել, ինչու նրա դիրքորոշումը չեք ներկայացնում?:
Արդեն 2-րդ անգամ գրածս կարծիքը խմբագրությունը ջնջում է: Դա ինձ մի անեկդոտ հիշեցրեց. տղան իրենց ավտոն խփում է, մայրը հարցնում է՝ հայրդ ի՞նչ ասաց, բայց խնդրում, որ հայհոյանքները չներկայացնի: Տղան ասում է՝ ուրեմն բան չասաց:
Հիմա ես եմ, բա ո՞նց արտահայտեմ էդ …-ի մասին իմ կարծիքը: Ուրեմն նա իրավունք ունի ուրիշին վիրավորելու, իսկ ես իրեն՝ ո՞չ:
Այդ դեպքում ահա իմ խոսքը ն.ծ.-ին ………., …………, …………, …………, …………., …………, …… …………: Այ …., ես …………, քո ……………….., ……………., …………………………… ………………… …………….. ………………….. …………………. ………….. ……………… ………….. , ……………….., …
Իսկ հիմա ավելի մեղմ ձեւով արտահայտեմ իմ ԿԱՐԾԻՔԸ նրա մասին որպես մասնագետ. նա որ կարգին ռեժիսոր լիներ, իր խոսքով ասած՝ Գյումրի չէին աքսորի:
Մենք էլ որ թասիբ ունենայինք, մեր քաղաքը աքսոր համարողին կքշեինք այստեղից: Ուրեմն, 150 տարվա թատրոն ունեցող քաղաքում մի ռեժիսոր չկա՞ր, որ նրան ուղարկեցին:
Նա որ ՄՏԱՎՈՐԱԿԱՆ լիներ Րաֆֆի Հովհաննիսյանի համակիրների մասին չէր ասի՝ ո՞ւրա ընդեղ նորմալ մարդ:
Մենք էլ թե թասիբ ունենայինք, դրան դրա համար էս սուրբ քաղաքից կքշեինք, ոչ թե կթողնեինք ,,աքսորավայրում,, գա գռդոն անի:
Ուրեմն, գյումրեցի էն հազարավոր մարդիկ որ Րաֆֆիին են ձայն տվել, աննորմա՞լ են, ՄՏԱՎՈՐԱԿԱՆԻ հարգելի պաշտպաններ:
Թե՞ կարեւորը մշնախի Հասմիկ ծյոծյայի դեմ գրելն է:
Բա որ մեր քաղաքը աքսորավայր էր անվանում, ո՞ւր էիք:
Բա որ հարյուր հազարներին աննորմալ էր անվանում ո՞ւր էիք:
Ես ՖԲ-ում գրեցի, չարձագանքեցիք:
Հիմա ,,Ասպարեզում,, եմ գրելու, տեսնենք կարձագանքե՞ք:
Հիմա փորձեցի այնպես գրել, որ ,,Առավոտի,, կայքի խմբագիր էն սիրուն աղջիկը էլի չջնջի գրածս:
Չգիտեմ, ստացվե՞ց:
Հա, որոշել էի դատի տալ էդ …-ին, բայց փաստաբան Թամարա Յայլոյանը համոզեց, որ չի լինի, օրենքը փոխվել է:
Վերջացնեմ կոնկրետ հարցերով.
1- եթե թատրոնի գեղ. ղեկավարն այդ մակարդակն ունի, որ քննադատությունն ու վիրավորանքը չի տարբերում, արդյոք կարելի է Գյումրին մշակույթի քաղաք անվանել:
2- եթե մի մարդ մեր քաղաքն աքսորավայր է անվանում ու այստեղ պաշտոնավարում, արդյոք կարող ենք գյումրեցուն թասիբով ու նամուսով անվանել
3- եթե մի մարդ մեզնից ոմանց /Րաֆֆիին Գյումրիում ձայն տվածների թիվը չեմ հիշում, դուք կհիշեք/ աննորմալ է անվանում, արդյոք մենք մեզ հարգելու իրավունք ունենք:
Սպասում եմ ն.ծ.-ին դոշով պաշպանողների պատասխանին կոնկրետ՝ 3 հարցիս:
Հարգելի՝ Hamlet Mosinyan. Կփորձեմ Ձեր տված երեք հարցին պատասխանել:
1.Արվեստի բնագավառում շատ մտավորականներ նույնիսկ հայհոյանքներով են խոսում, ես դա չեմ
ողջունում, բայց համարում եմ ավելի բարոյական, քան տեսնել այս տիրող սարսափելի իրավիճակը և
հանուն իր մորթապաշտության, ինչպես որ այսօր շատերն են անում՝ ամենացինիկ պահվածքով՝, լռում, կամ ուղղակի դեմագոգությամբ զվաղվում:
Գյումրուն մշակույթի քաղաք են անվանում, ամենագլխավորը՝ նրա տված զավակներով, որը անհնար
է թվարկել, որոնք նույնաքանակ Սփյուռքահայ՝ զավակնեի հետ շենացրել են Հայ մշակույթը:
2. Ես ամառը երկու անգամ Գյումրում եղա, և ինձ վրա նույնպես աքսորավայրի տպավորպւթյուն թողեց, քանի որ իմ նպատակը աղետալի վիճակը տեսնելն էր, և այն տեսա: Բնականաբար այդ վիճակին գցողները՝ երբեք այն չեն տեսնի, ստամոքսով մտածող մարդիկ նունպես չեն տեսնի:
Գյումրեցուն անպայման կարող ենք թասիբով ու նամուսով անվանել, ելնելով շատ և շատ հանգամանքներից, իսկ ավելի կոնկրետ,՝ որ փետրվարի 18-ին նախագահական ընտրությունների
խեղկատակության ժամանակ քչերը իրենց վաճառեցին 5000 դրամով, անկախ իրենց նյութական
վիճակից, ի տարբերություն մյուս բնակավայրերի, որոնց նյութական վիճակը շատ ավելի բաեվոք է:
3. Դժվար է ասել թե՛ ի՞նչն է նկատի ունեցել Գյումրեցուն նորմալ չհամարելու, եթե իրոք այդպես է
արտահայտվել: Ես կարծում եմ, որ նրա հեգնանքն է եղել, ի հակակրանք՝ մորթապաշտներին:
Յուրաքանչյուր մարդ իրեն հարգում է՝ ըստ իր աշխարհհայացքի և իհարկե՝ իր արժեհամակարգի
ըմբռնմանը:
Եվ վերջապես,՝ Ծատուրյանը վիրավորել է մեկ անձի՝ Գարեգին Բ-ին, իսկ վերջինս՝, իր վարքով վիրավորում է՝ ողջ Հայ Առաքելական եկեղեցուն, և նրա հավատացիալներին,՝ տասնյակ փաստերով: Իսկ նա ըստ իր կոչումով, համարվում է,՝ բարոյական նորմերի էտալոն, որ կրում է սրբազանի պատիվը:
Ծատուրյանին դոշով չեմ պաշտպանում,՝ քանի որ մինչև նա,՝ իմ ազգի մեջ կան գոնե մեկ տասնյակից ավել մարդիկ, որոնց կյանքն ու գործունեություը ուղղեցույց են մեզ ճիշտ ապրելու
համար, իսկ նրանցից ոմանք էլ ունեն արժանի կյանքի պատմություն, որով արժե մեր գալիք սերնդին դաստիարակել: