Հարցազրույց Մայր Աթոռ Սուրբ Էջմիածնի փոխդիվանապետ տեր Պարթեւ աբեղա Բարսեղյանի հետ
– Հայր սուրբ, Ամենայն հայոց կաթողիկոսը Հայ առաքելական եկեղեցու եպիսկոպոսաց ժողովի բացման իր խոսքում նշեց, որ Եպիսկոպոսաց ժողովը պիտի դառնա նոր հանգրվան եկեղեցու առաքելության արդյունավորման ճանապարհին: Ինչո՞վ էր պատմական եւ առանձնահատուկ այս ժողովը:
-Եպիսկոպոսաց ժողովը գումարվում էր 6-դարյա դադարից հետո: Նախկինում գումարվել են եպիսկոպոսաց ժողովներ, որոնց, սակայն, մասնակցել են միայն Սուրբ Էջմիածնի միաբան եպիսկոպոսները: Այս ժողովին առաջին անգամ մասնակցում էին նաեւ Կիլիկիո Աթոռի եպիսկոպոսները: Ժողովին ներկա էին Սուրբ Էջմիածնի 47 եպիսկոպոսներ եւ Անթիլիասի` 15: Ժողովի բացառիկությունն այն է, որ գումարվում էր Ամենայն հայոց կաթողիկոսի եւ Մեծի Տանն Կիլիկիո կաթողիկոսի նախագահությամբ եւ օրհնությամբ եւ Հայ եկեղեցու եպիսկոպոսաց ողջ դասի մասնակցությամբ:
– Ժողովին չէին մասնակցում մի քանի բարձրաստիճան եկեղեցականներ, այդ թվում` Երուսաղեմի Հայոց պատրիարքը եւ Ֆրանսիայի հայոց թեմի առաջնորդը: Նրանք հրավիրվա՞ծ չէին ժողովին:
– Ժողովի հրավերները դեռեւս ամիսներ առաջ առաքվել էին անխտիր բոլոր եպիսկոպոսներին: Հայ եկեղեցու եպիսկոպոսների ընդհանուր թիվը 75 է, որոնցից մեծամասնությունը` 62-ը, ներկա էին: Ցանկացած ժողովի կարող են լինել բացականեր՝ պայմանավորված առողջական եւ այլ խնդիրներով, եւ այս ժողովը եւս այդ իմաստով բացառություն չէր: Ինչ վերաբերում է ժողովին Երուսաղեմի Հայոց պատրիարքի եւ Ֆրանսիայի հայոց թեմի առաջնորդի բացակայությանը, ապա նշենք, որ նրանց եւս առաքվել էին հրավերներ: Պատրիարք սրբազանը պատրիարքության լուսարարապետի միջոցով տեղեկացրել էր, որ երկրից բացակայելու եւ Հունաստանում գտնվելու պատճառով չի կարող մասնակցել ժողովին, իսկ Նորվան սրբազանի` ժողովին մասնակցելու կամ չմասնակցելու վերաբերյալ ընդհանրապես տեղեկություն Մայր Աթոռում չի ստացվել:
– Ինչո՞վ էր պայմանավորված ժողովի օրակարգի նյութերի ընտրությունը:
-Ժողովի օրակարգը պայմանավորված էր հայ ժողովրդի այսօրվա հրամայականներով: Օրակարգում ընդգրկված նյութերը կարելի է տարբերակել երեք ուղղություններով` ազգային, որը իր մեջ ներառում է Ցեղասպանության զոհերի սրբադասման հարցը, ծիսական, որի ներքո նկատի է առնված մկրտության ծեսի միակերպության հարցը եւ հասարակական, որով եկեղեցին հիմնում է «Սոցիալական հիմնադրամ»: Հատկանշական է, որ այս երեք ուղղություններն արտահայտված են նաեւ Աշտիշատի (356 թ.) նշանավոր եկեղեցական ժողովում, որի ընթացքում Ներսես Մեծ կաթողիկոսի գլխավորությամբ հայոց եպիսկոպոսները եւ իշխանները որոշումներ կայացրեցին ծիսական-կանոնական, ազգային-կրթական եւ սոցիալական-մարդասիրական հարցերի վերաբերյալ:
– Այս հարցերը առաջին անգա՞մ էին քննարկվում Հայ եկեղեցում:
– Ոչ: Երջանկահիշատակ Վազգեն Ա եւ Գարեգին Բ կաթողիկոսների շրջանում եւս այս հարցերը քննարկվել են, թեեւ ոչ այս ձեւաչափով եւ ընդգրկվածությամբ:
– Որքանո՞վ է հիմնավորված Ցեղասպանության զոհերի սրբադասումը:
– Առաջին՝ եկեղեցին բաղկացած է երկու մասից` ողջերի եկեղեցի, որ մենք ենք եւ հաղթանակածների եկեղեցի, որ նրանք են, ովքեր ավարտել են իրենց երկրավոր կյանքը: Հաղթանակածները դրանք սրբերն են, որոնց բարեխոսության կարիքը միշտ ունեն ողջերը, հետեւաբար սրբերը անհրաժեշտություն են եկեղեցու համար, ինչը վկայում է եկեղեցու կենսունակության մասին: Երկրորդ՝ սրբերի վարքերը ներառում են կյանքի ուսուցանելի դրվագներ, որոնցից ողջերը կարող են օրինակ վերցնել: Օրինակ` Սուրբ Վարդանի խիզախ կերպարով մենք դաստիարակում ենք երիտասարդ սերնդին: Նկատի առնելով, որ հայ հասարակությունը հաճախ է ենթարկվում դրսից ներխուժած օտարամուտ բարքերի «հարձակմանը», ինչպես նաեւ մեր հարեւան պետությունը հաճախ է պատերազմով սպառնում մեզ, կարծում ենք, որ մեր օրերում հայ սրբերի կյանքը ներկայացնող հերոսական դրվագները որքան շատ լինեն եւ մատուցվեն հասարակությանը, այնչափ ազգը բարոյահոգեբանորեն ամուր կլինի: Եվ երրորդ, առջեւում Ցեղասպանության 100-ամյա տարելիցն է, եւ զոհերի սրբադասումը մեր պարտականությունն է ու խոնարհումը հավատքի եւ հայրենիքի համար նահատակված հայորդիների հիշատակին: Հայտնի են բազում օրինակներ, երբ նրանցից շատերը, փոխելով դավանանքը, կարող էին փրկվել, սակայն հրաժարվեցին դա անել: Իսկ եկեղեցու սրբադասման կանոնների համաձայն՝ այդպիսիները արժանի են սրբերի կարգը դասվելուն: Եթե մեր օրերում Ռուս ուղղափառ եկեղեցին Չեչնիայի պատերազմում հավատքի համար զոհված ռուս զինվորներին սրբադասում է, ինչո՞ւ Հայ եկեղեցին չի կարող սրբադասել հավատքի համար նահատակված Ցեղասպանության զոհերին:
– Ինչո՞ւ է կարեւոր մկրտության ծեսի միակերպության հարցը:
– Մկրտությունը մեր եկեղեցու 7 խորհուրդներից առաջինն է եւ անմիջապես առնչվում է հավատացյալի փրկության հետ, այն դուռն է եւ նախամուտքը դեպի մյուս խորհուրդները եւ հաստատված է Քրիստոսի կողմից: Այսօր աշխարհասփյուռ հայոց եկեղեցիներում կատարվում են իրարից տարբեր մկրտության արարողություններ, եւ շատ հաճախ հավատացյալները, ներկա գտնվելով տարբեր եկեղեցիներում մկրտության արարողություններին, արդարացիորեն դժգոհում են մկրտության ծեսի կատարման ձեւի, տեւողության եւ լեզվի տարբերություններից: Ուստի մկրտության ծեսի միակերպությունը վերջ կդնի այս դժգոհություններին: Ողջ աշխարհում Հայ եկեղեցին մեկ է եւ անհրաժեշտ է, որ այդ մեկ լինելը արտահայտվի ամեն ինչում, այդ թվում՝ նաեւ խորհրդակատարություններում:
-Ի՞նչ կտա եկեղեցու «Սոցիալական հիմնադրամը» ժողովրդին:
– Հաճախ եկեղեցուն հանիրավի մեղադրում են հոգեւոր տիրույթից դուրս գործելու համար: Այդ մեղադրանքները պատմական հիմքերից զուրկ են: Հայ ժողովրդի օրհասական պահերին եկեղեցին հարկադրված է եղել ստանձնելու նաեւ ազգապահպանության սուրբ գործը: Եկեղեցին չէր կարող, այսօր էլ չի կարող անմասն մնալ իր ժողովրդի փորձություններից ու դժվարություններից, ինչպես Ավարայրում, Սարդարապատում եւ Արցախում, այդպես էլ մեր օրերում: Այս իմաստով եկեղեցին լավագույնս կարողանում է զգալ հայ ժողովրդի զարկերակը: Իր հոգեփրկչական առաքելությամբ եւ Սուրբ Ավետարանով եկեղեցին մշտապես իր ժողովրդի կողքին է ոչ միայն բազկով, երբ պատերազմ է, այլեւ նյութական աջակցությամբ, երբ ժողովուրդը կարիքի մեջ է: Հիմնելով «Սոցիալական հիմնադրամ»` եկեղեցին իր աջակցությունն է շարունակում բերել Հայաստանում աղքատության, գործազրկության եւ արտագաղթի խնդիրների լուծմանն ի նպաստ: Սա չի նշանակում, որ եկեղեցին մինչ այդ պահը սոցիալական խնդիրներով չէր զբաղվում: Սուրբ Էջմիածնի հովանավորության ներքո իրականացվում են որբախնամ եւ աղքատախնամ բազմաթիվ ծրագրեր, սակայն այս հիմնադրամի ստեղծումով մեծ թափ պիտի հաղորդվի եկեղեցու սոցիալական առաքելությանը:
– Ինչո՞ւ ժողովին չքննարկվեցին վերջին շրջանում հասարակական լայն հնչեղություն ստացած Ֆրանսիայի թեմի առաջնորդի հրաժարականը եւ Երուսաղեմի Հայոց պատրիարքի նամակը:
– Նորվան սրբազանի հրաժարականն այլեւս չի կարող քննարկման նյութ լինել, քանզի սրբազանի հրաժարականը ընդունվել է Գերագույն հոգեւոր խորհրդում եւ հաստատվել Ամենայն հայոց կաթողիկոսի կողմից: Ֆրանսիայի հայոց թեմի թեմական խորհուրդը արդեն իսկ լծված է առաջիկա հոկտեմբեր ամսին նախատեսվող նոր թեմակալ առաջնորդի ընտրությունների կազմակերպմանը: Հետեւաբար այդ նյութը այլեւս ժամանակավրեպ է: Ինչ վերաբերում է Երուսաղեմի Հայոց պատրիարքի նամակին, ապա հարկ է նշել, որ ներեկեղեցական կյանքում քիչ չեն պատահել նման երեւույթներ: Վստահ ենք, որ ինչպես նախկինում են կարգավորվել նմանատիպ ներեկեղեցական խնդիրները, այդպես էլ մեր օրերում Տիրոջ օգնությամբ եւ Ամենայն հայոց կաթողիկոսի առաջնորդությամբ այս խնդիրը եւս կստանա իր լուծումը:
– Ի վերջո, ինչպե՞ս եք գնահատում Մայր Աթոռի եւ Անթիլիասի հարաբերությունները՝ այս համատեքստում:
– Իրավիճակը երկու աթոռների միջեւ բավական փոխվել էր 1952-56 թթ., երբ երկկողմանի հարաբերություններում տեղի ունեցավ սառեցում, որն իր անմիջական ազդեցությունը թողեց աշխարհասփյուռ հայ ժողովրդի միասնականության եւ համերաշխության վրա: Երկու աթոռների հարաբերությունների սառեցման պատճառները պայմանավորված էին նաեւ այդ ժամանակաշրջանի աշխարհաքաղաքական իրավիճակով, երբ Սուրբ Էջմիածինը գտնվում էր Խորհրդային Միության մաս կազմող Խորհրդային Հայաստանում, իսկ Անթիլիասի Աթոռը՝ Խորհրդային Միությունից դուրս: Անկախ Հայաստանի պայմաններում Մայր Աթոռի եւ Մեծի Տանն Կիլիկիո կաթողիկոսության հարաբերությունները մտան որակական նոր փուլ: Երջանկահիշատակ Վազգեն Ա եւ Գարեգին Բ Ամենայն հայոց կաթողիկոսները եւս մեծ ջանքեր ներդրեցին այս օրվան հասնելու համար: Այս առումով սեպտեմբեր 24-27-ը շրջադարձային է Հայ եկեղեցու նորագույն պատմության մեջ: Հետեւաբար այն տեսակետը, թե այսօր անջրպետը խորանում է երկու աթոռների միջեւ, կարծում ենք՝ անլուրջ է: Անշուշտ, կան խնդիրներ, որոնք ուշ թե շուտ իրենց լուծումը պետք է գտնեն: Ամենայն հայոց կաթողիկոսը իր խոսքում անդրադարձավ. «Այս հաջողություններով հանդերձ՝ մեր առջեւ հառնած են ներեկեղեցական չլուծված բազում հարցեր, ինչպես նաեւ` խնդիրներ, որոնք հետեւանք են եկեղեցական իրավունքի, մեր եկեղեցու կանոնական սկզբունքների վրա հիմնված օրենքների ու կանոնադրությունների բացակայության, ինչը շատ անգամ տեղիք է տալիս թյուրըմբռնումների ու կամայականության դրսեւորումների` դժվարացնելով ու բարդացնելով ցանկալի առաջընթացը եկեղեցական մեր կյանքի»: Եպիսկոպոսաց համատեղ ժողովը հիմք է տալիս ենթադրելու, որ ապագայում եւս` մեկ հարկի տակ համախմբված Հայ առաքելական սուրբ եկեղեցու եպիսկոպոսները պատրաստ են կարելին իրագործել եւ իրենց ջանքերը ներդնել` ի բարօրություն հայ ժողովրդի եւ ի միություն Հայաստանյայց առաքելական սուրբ եկեղեցու:
Զրուցեց ԳՈՀԱՐ ՀԱԿՈԲՅԱՆԸ
«Առավոտ» օրաթերթ
Երկու աթոռների միջև լուրջ անջրպետ չկա”, բա ինչու եք երկու տարբեր էշուկներ, ումն է դա ձեռնտու, ՀԱՅ Ժողովրդին հաստատ ոչ.