90-ական թվականների առաջին կեսին դաշնակցական թերթերը ՀՀ առաջին նախագահին անվանում էին «թուրք»: Այդ կերպարը (կամ, եթե թույլ տրվի ասել՝ «միֆոլոգեման») օգտագործվել է նաեւ ավելի ուշ. հիշո՞ւմ եք, օրինակ, 2000 թվականին «Գրանդ տոբակոյի» ֆինանսավորած մուլտիկում Լեւոնը գնացք է քշում թուրքական ֆեսով: 90-ականներին այդ քարոզչությունն ընկնում էր պարարտ հողի վրա. երբ ես «փողոցի մարդկանց» ասում էի, որ թուրքը ազգություն է, եւ պետք չէ այն կիրառել որպես հայհոյանք՝ առավել եւս պետության առաջին դեմքի հասցեին, իմ զրուցակիցներն ասում էին՝ «էս գյոզալական երկիրը քանդել է, զավոդները փակել է, թալանել է, լույսերն անջատում է, որ բերի սալյարկա ծախի, սաղ ժողովրդին դարձրել է չարչի կամ գաղթական, բա ի՞նչ է, որ թուրք չի»: Մի խոսքով՝ հեքիաթների փունջ, որն արդարացնում էր «թուրք» հայհոյանքը:
Հիմա երիտասարդ հանրապետականները Զարուհի Փոստանջյանին անվանում են «թուրք»՝ իբր նա իրավունք չուներ ԵԽԽՎ-ում բարձրացնել Հայաստանի ներքաղաքական խնդիրները: Ի դեպ, բովանդակային առումով ես դրա հետ համաձայն չեմ՝ շատ լավ էլ իրավունք ուներ: Այլ հարց է, որ նա, իմ կարծիքով, պետք է հանդես գար հենց քաղաքական հարցադրումներով, իսկ կազինոյի թեման ինձ բավականին անլուրջ, թեթեւսոլիկ է թվում: ՀՀԿ-ականներին ի պատասխան՝ ընդդիմադիրներն էլ ասում են՝ «չէ, թուրքը Սերժն է, որովհետեւ թալանել է, սաղ ժողովրդին դարձրել է գաղթական» եւ այլն:
Չխորանանք, թե այդ մեղադրանքներից որոնք են ճիշտ, որոնք՝ սխալ: Խոսքն այն մասին է, որ «թուրք» բառը պատգամավորները, հրապարակախոսները, մեկնաբանները օգտագործում են որպես հայհոյանք, վիրավորանք, խիստ բացասական պիտակավորում: Այսինքն՝ դա արվում է ոչ թե կենցաղային, այլ հասարակական քննարկումների մակարդակով: Նրանք, ովքեր կողմ են նման պիտակավորումների, բերում են երկու փաստարկ. 1/ մյուս ժողովուրդները, այդ թվում՝ եվրոպացիները, նույնպես «թուրք» բառը կիրառում են հայհոյական իմաստով, ինչպես նաեւ «հայը»՝ նույն բացասական բովանդակությամբ, 2/ չէ՞ որ թուրքերը վատն են:
Երկուսն էլ շատ հնարավոր է: Բայց ինձ այլ ազգեր տվյալ դեպքում չեն հետաքրքրում: Ինձ հետաքրքիր ենք մենք՝ մեր առասպելաբանությամբ, մեր բարդույթներով: Թող ուրիշներն էլ զբաղվեն իրենց բարդույթներով: «Թուրքի» հետ կապված բարդույթները, իմ տպավորությամբ, մեզ խանգարում են ընդհանրապես, իսկ մասնավորապես խանգարում են հասկանալ իրական թուրքերին:
Կարդացեք նաև
Եկեք պայմանավորվենք, որ մեզանից՝ հայերիցս ոչ մեկը «թուրք» չի: Թուրք են միայն այդ ազգությանը պատկանող մարդիկ:
ԱՐԱՄ ԱԲՐԱՀԱՄՅԱՆ
Ամեն ազգ իր հայհոյանքներն ունի: Բառերն էլ կարող են բազմիմաստ լինել: Եթե ընկալենք թուրք բառը որպես երկու իմաստ ունեցող բառ, ապա համաշարում միշտ հասկացվում է, թե որ իմաստով է դա օգտագործում ասողը: Չզրկենք ժողովուրդին հայոյելու հաճույքից;
Իսկ եթե լրջանանք, ապա ցանկացած մարդ (և հատկապես քաղաքական գործիչ և լրագրող) իրավունք ունի ցանկացած հարց տալ պետական ցանկացած պաշտոնյայի: Եվ եթե ոչ մի լրագրող մինչև հիմա չէր հարաձակվել այդ հարցը տալ, իսկ ժողովուրդը անկասկած ուզում էր իմանալ դրա պատասխանը, ապա հիմա այդ պատասխանը հնչեց: Իսկ հավատալ թե չհավատալ դրան, ամեն մեկիս իրավունքն է;
1/ Խոսքը ոչ թե ժողովրդի, կենցաղային մակարդակի, այլ հասարակական-քաղաքական լեքսիկայի մասին է: 2/ Օրենքի սահմաններում բոլորն իրավունք ունեն ասելու եւ հարցնելու այն, ինչ ուզում են: Մնացածը ճաշակի եւ մակարդակի հարց է:
իսկ ուզբեկ , կամ չուկչա կարելի է օգտագործել , թե մտցնենք կարմիր գիրք.
Լիովին համաձայն եմ հոդվածագրի տեսակետին: Եթե իրոք ,,թուրք” բառը որպես հայհոյանք օգտագործելու պատմական պատճառներ եղել են, ապա դրանից պետք է ազատվել, և որքան շուտ, այնքան լավ: Ազգերի անունով մեկին պիտակավորելն ու վիրավորելը քաղաքակիրթ չէ, թերևս ավելին, քան հասարակության մեջ բուն հահոյանքն արտաբերելը: Ինչի նման է, երբ ասում են. ,,դու թուրք ես, թե եզդի…”, հետո բորբոքվում ենք, երբ կարդում ենք վատ իմաստով. ,, դու հայ ես”…: Հավատացնում եմ, ես իմ պրակտիկայում շատ հանցագործություններ եմ տեսել (90-ական թվականներին), երբ նորաթուխ ազգայնական գործիչները ելնելով հանցագործության դաժանության բնույթից շտապել են ,,վարկածավորել” որպես թուրքի կատարած, պատճառաբանելով, որ հանցագործության նման դաժանությունը բնորոշ է միայն թուրքին: Սակայն հետագայում պարզվել է, որ դա արել են զտարյուն հայերը: Ի դեպ դրանից հետո էլ նրանց ,,թուրք” չէին անվանում: Ժամանակն է կոտրել մեր մեջ եղած վատ կարծրատիպերը, դրանք մեզ սահմանափակում են հասկանալու մեր իսկական արժեքը որպես մարդու: Ընդունել յուրաքանչյուրին, անկախ ազգից, սեռից, սոցիալական վիճակից որպես մեր նմանի ,,Homo sapiens” և հետո գնահատական տալ նրա գործողություններին: Սա է ճիշտը:
Օրինակ իմ համար ԹՈՒՐՔը հայհոյանք չէ: Կարծում եմ այդ բառը տեղի անտեղի օգտագործողները հենց իրենք մեծ պատիվ են անում թուրքերին, և որ նույնացվում է իմաստով` ադրբեջանցիներին, նրանց կերպարին այդքան կարևորություն տալով, որ դա մեզ համար համարվի ինչ որ վատ, սոսկալի բանի մարմնացում կամ ծանրագույն հայհոյանք… Մյուս կողմից նաև տհաճություն եմ զգում, երբ տեսնում եմ, որ այդ բառը օգտագործողները հիմնականում միատեսակ ցուցամոլ գործիչներ են, որոնք դրանով ուզում են շեշտել և իրենց հայրենասիրությունը, ազգանվերությունը, ևմիաժամանակ նաև հավատարմությունը իրենց ՏԵՐԵՐԻՆ: Ընդ որում այդ տեսակի պակասը չկա և դիմության, և ընդիմության շարքերում… :
Մյուս կողմից նաև չեմ բացառում, որ դա մի տեսակ է, որի համար ԹՈՒՐՔ-ը իրոք ամենասոսկալի բանն է տիեզերքում, որի հետ իրական հանդիպումը ամենաանցանկալի մղձավանջը կլիներ, այդ պատճառով նրանք “թուրքերի” դեմ ԱՆՈՂՈՔ պայքար են մղում վիրտուալ կամ սոցցանցային համեմատաբար ապահով տարածքներում…)))))))
Իմ և իմ շատ ընկերների համար “թուրքը” ընդամենը թշնամի է, հանդիպել ենք, չենք խուսափել հանդիպելուց, արյան գույնն էլ յուրահատուկ չէ… պետք լինի նորից կհանդիպենք, որ պետք չլինի` ավելի լավ…
Հարգելի պրն Պապիկյան: Ձեր մեկնաբանությունը խմբագրվել է՝ կրճատվել են վիրավորանք պարունակող արտահայտությունները: Ընդհանուր առմամբ՝ նման մեկնաբանությունների դեպքում ընդհանրապես չենք հրապարակում, սակայն այս դեպքում մնացած դատողություններն ուշագրավ էին
Աննա ջան, ուղղակի ուզում էի նշել, որ Զարուհի Փոստանջյանի համար մի տեսակ շատ կլիներ, որ իրեն թշնամի կամ առավել ևս մեկ այլ սոսկալի բան համարեինք… Կարծում եմ նա ավելի սովորական երևույթ է, որի մասին իմ անձնական կարծիքը Ձեր և “Առավոտի” նկատմամբ հարգանքից ելնելով` այս անգամ չեմ բարձրաձայնում…
Եղավ, պարոն Աբրահամյան, այսօրվանից կքաղաքակրթվենք ու էլ իրար հայհոյելիս միմյանց՛՛թուրք՛՛ չենք անվանի: Բայց կարո՞ղ եք կազմակերպել, որ թուրքերն էլ միմյանց հայհոյելիս իրար՛՛հայ՛՛ չասեն:
Արդեն գրեցի. թե ինչ են անում թուրքերն ու մյուս ազգերը, ինձ առանձնապես չի հետաքրքրում: Եթե նրանք էլ են կոմպլեքսավորված՝ ավելի վատ իրենց համար:
”’«Թուրքի» հետ կապված բարդույթները, իմ տպավորությամբ, մեզ խանգարում են ընդհանրապես, իսկ մասնավորապես խանգարում են հասկանալ իրական թուրքերին”’-Ձեր այս միտքը մի տեսակ վերացական է ինձ համար, իրական թուրքերն ավելի լա՞վն են, թե ավելի վատը, թե պարզապես մեզ նման են….Ինձ թվում է՝ մենք դարերով արդեն ճանաչում ենք թուրքի հավաքական կերպարը ու որևէ մեկին այդպես անվանարկելով պարզապես տուրք ենք տալիս մեր բանահյուսությանը, և ոչ թե մեր բարդույթին: Իսկ եթե ինչ-որ տեղ բարդույթ էլ կա, ապա միայն օգտակար է. շատերին դա օգնում է ՛՛փայտը չնետել՛՛, երբ սկսում է ՛՛շան հետ ընկերություն անել՛՛: Այնպես որ, թողեք մեր ֆոլկլորն օգտագործենք: Այլ բան է, որ ԱԺ-ում և հարակից տարածքներում մոդա դարձած ՛՛դու թուրք ես՛՛ արտահայտություն այլևս ախորժալի չէ ձեր ականջին:
Առաջարկում եմ ֆոլկլորով եւ բանահոյւսությամբ չապրել:
Կարծում եմ՝ այդպես էլ արել ենք մինչև հիմա, ու դրա համար էլ պատմությունից դասեր չենք քաղել:
Հարգելի Լեվոն, ինչպես հասկանում եմ Դուք գիտեք ինչպէս է պետք ապրել Հայ մարդուն, գուցե կասեք: Ես օրինակ 62 տարեկան բայց մինչ այսօր չգիտեմ ինչպե է պետք ապրել (իհարկե ծնողներս փոքր տարիքից սովորէցրել են ազնիվ լինել, հարգել մեծերին…) գուցե դուք իսկապես ճիշտ ապրելու ֆորմուլան հայտնագործել եք… Ինչ վերաբերում է «թուրք» բառին, իմ կարծիքով հայ մարդը առաջին հերթին նկատի ունի «անօրեն» իմաստը: (Այդ անօրենները եկան գրավեցին մեր երկիրը, մեր տունն ու տեղը, ու վերջապես որոշեցին որ կարելի է ջնջել եվ մեր հիշողությունը, մեր հողի համը ու հոտը…) Ես կարծում եմ Հայի, գոնե արեվմտահայի համար այդ իմաստն ունի «թուրք» բառը, չնայած որ օրինակ իմ հորից եվ իր եղբորից երբեք լսած չունեմ այդ բառը, նրանց ում աչքերի առջեվ այդ Անօրենները սպանել էին իրեց ծնողներին:,Իհարկե թուրք ասելով անօրեն բառի իմաստը սրվում է: Իհարկե ինձ համար դժվար է դատողություն անել ինչքանով էր Լեվոնը «անօրեն» , բայց Սերժիկի հարցում կարծում եմ նրա անօրինականությունը սարսափելի չափերի է հասել, եվ եթե անօրեն թուրքը դեմ առ դեմ էր յաթաղանով գլխատում ապա Ռոբոն ու Սէրժիկը սովոր էն մեջքից «կրակելուն»…Հոկտեմբերի 27 ը ու Մարտի 1 մեզ դաս… Ինձ թվում է եվ Ռուսաստանում եվ մյուս հանրապետություններում Խորհրդային Միության անկումից հետո պիտի արգելվեր կոմունիստներին պետական պաշտոններ զբաղեցնել, քանզի նրանք բոլորը իրենց դրսեվորել էին որպես ԱՆՕՐԵՆՆԵՐ…
Մեկ ուղիղ հարց.
Հնարավո՞ր է,որ եթե ժամանակին Պուշկինը կարդացած լիներ Ձեր այս հոդվածը՝ չգրեր իր հանրահայտ՝ ,,Այստեղով թուրքն է անցել,, միտքը…
Այդ ալեգորիկ ու դիպուկ բնութագրականը շատ հանգիստ կարելի է օգտագործել այժմյան հայաստանյան իրավիճակը բնութագրելիս՝ մի փոքրիկ ձևափոխումով.
-1998 թվակաից Հայաստան թուրքն է մտել,բայց դեռ չի անցել…
Հարգելի Համլետ, ես չեմ կարող գրել, թե ինչ եմ մտածում Ձեր գրառումների մասին, որովհետեւ admin-ները իմ գրածները չեն թողարկի՝ համարելով դա վիրավորանք:
Ես համաձայն եմ,որ չի կարելի մեր թրքահաճո (բառիս արմատը ,,թուրք,,-ն է,այլ՝ ոչ թրիքը՝ չնայած,որ ինձ համար դրանք նույն իմաստն ունեն) քաղաքական գործիչներին այդպես ուղղակիորեն ,,թուրք,, անվանել …Հնարավոր է,որ նրանցից շատերը ծնվել են հայ ընտանիքներում,կրում են ,,յան,, վերջածանցով ազգանուններ,բայց ելնելով որոշակի նեղանձնական հանգամանքներից՝ անլիարժեքության բարդույթ ,,կեղտից՝ իշխան,, (из грязи-в князи) սինդրոմ,թալանածը ամեն կերպ պահելու անասանական մոլուցք,հետագայում իրենց գործունեությունը տանում են մեր հարևանների օգտին՝ թալանելով,ստորացնելով,ունեզրկելով սեփական ժողովրդին ու հայաթափելով Հայաստանը:Այս պարագայում ,,թուրք,, ածականը ոչ թե վիրավորանք է,այլ՝ պաթոլոգիա,որից ձերբազատվելուն ոչ Պուտինի ֆիզիոթերապիան կօգնի,ոչ Փոստանջյանի կողմից կիրառվող եվրոստորացման սեանսները,ոչ Արամ Աբրահամյանի ,,Փիս-փիս բաներ չասենք էդ անմեղ գառնուկների հասցեին,, թեմատիկ բարոյխոսությունը, ոչ էլ՝ դարի բլեֆ ,,Արմենիկում,,-ը:
Ճիշտ ու ,,ադեկվատ,, (սա Ձեր սիրված ու հաճախակի օգտագործվող բառն է) չե՞մ ասում,պ-ն Արամ Աբրայամյան:)
Պարոն Աբրահամյան,
Երբ Անդրանիկ փաշան «մարդասիրական գործառույթով» եւ դաշնակների ֆինանսավորմամբ «ուղեկցում» էր Ղարսի փախստականներին, իմ հայրը դեռ մոր արգանդում կորցրեց իրեն 14 եղբայրներին եւ քույրերին (սպանեցին թուրքերը):
«Փրկվեցին» փախնողները, մեկ էլ Էջմիածնում, Քրիստոսի նկարի առջեւ թուրը վար դնողները, իրանց մեղքը՝ իրանց գլխին:
Ցեղի (տոհմի) մեջ ոչ բոլորն են ցեղական…
Ես իմ պապիս թոռն եմ, ու թուրքը ինձ համար մնում ա թուրք:
Պտի չոքած մեղա գան…
Ձեր ժողովրդավարությունը ես չեմ հասկանում:
Դաշնակները երբեք Զորավար Անդրանիկին չեն ֆինանսավորել ու պետք չէ պատմությունն աղավաղել:Դաշնակները ֆինանսավորել էին Զորավարին սպանողներին,որոնք ի բարեբախտություն մեզ,այդպես էլ չհասան իրենց նպատակին…
Համլետ, կարծում եմ սույն “պատմական” փաստը Դուք պեղել եք նույն պատմական աղբյուրներից, որտեղից և պարզել էիք, որ Վիկտոր Հյուգոյի հանրահայտ ,,Այստեղով թուրքն է անցել,, միտքը ( ինչպես մենք միամտաբար կարծում էինք մինչ Ձեր գալը), իրականում պատկանում է Պուշկինին…
Ես համամիտ եմ պարոն Աբրահամյանի հետ, ես անձամբ համարում եմ,որ չի կարելի վիրավորել որևէ ժողովրդի։ Թշնամին կարող են լինել առանձին մարդիկ, կամ մի խումբ,որոնք կարող են հրահրել թշնամություն այլ ժողովրդի նկատմամբ։ Թուրքերի մեջ կան բավականին հայտնի մարդիկ ովքեր հայերին հարգում են և ցանկանում են, որ թշնամությունը վերանա։ Թուրք բառը որպես հայհոյանք օգտագործելով մենք վիրավորում էնք նրանց։
Այս օրերին ամենամեղմ որակումը, որ հնչել է Զարուհի Փոստանջյանի մասին, դա հենց ՛՛թուրք՛՛-ն է եղել: Չեմ կարծում, որ նման որակումից պետք է շատ վիրավորվել, հատկապես, որ եթե մենք՝ հայերս, մի քիչ աչքներս լայն բացենք ու օբյեկտիվ լինենք, կտեսնենք, որ մենք թուրքերից առանձնապես չենք տարբերվում՝ նույն երաժշտությունն ենք լսում, ավելի շուտ մուղամը, գրեթե նույն բարքերն ունենք, նույն բարբարոսությամբ վերացնում ենք մեր մշակույթը: Ավելի մտահոգիչ են այն հայհոյանքները, որ հնչում են պատգամավորի հասցեին: Երբ որ կարդում եմ իրենց տղամարդ հորջորջած որոշ ՀՀԿ-ականների կեղտոտ հայհոյանքները, պարզապես փշաքաղվում եմ ու հուսահատվում: Վերջը հենց սա է, այս աստիճան անորակ զանգված ունենալը երկրի օրենսդիր մարմնում: Բոլորի մեղադրանքները պիտի ուղղվեն երկրի նախագահին վատ սովորություններ ունենալու ու մեզ, մեր երեխաներին ու ծնողներին հասանելիք նպաստները, աշխատավարձներն ու կենսաթոշակները քամուն տալու և մեզ ծայրահեղ աղքատության հասցնելու համար: Իսկ մեր պետության վարկանիշի համար այդքան մտահոգներին ասեմ, որ հոկտեմբերի 27-ն ու մարտի 1-ը ավելի վարկաբեկող էին մեր պետության համար, քան ընդդիմադիր պատգամավորի կողմից նախագահին հնչեցված այս հարցը:
Հարգելի Արամ Աբրահամյան, կներեք վերեվում սխալմամբ Ձեր անվան փոխարեն Լէվոն անունն էմ գրել: Էվ նորից կուզեի Ձեզ հարցնել արդյոք, իկապես, չլինի թե հայտնագործել եք Ճիշտ ապրելու ֆորմուլան, կխնդրեի կիսվեք իմ նման տարեցի հետ…
Իմ կարծիքով Զարուհի Փոստանջյանը պարզապէս փորձել է թքել այն ծախված Եվրոխորհրդի ղեկավարների երեսին , որոնք այս վերջին տարիներին փաստորեն «մեջք» էին կանգնում Ռոբո-Սերժիկական անիրավներին…
Հարգելի Գալուստ: Ոչ ոք չի կարող հավակնել նման բանաձեւ հայտնագործողի դափնիներին: Կարծում եմ, նման բանաձեւ չկա էլ: Պարզապես, ինձ թվում է, որ մեր հասարակական միտքը շարունակում է ապրել հնարած, առասպելական աշխարհում, եւ դա միջնորդավորված ձեւով ազդում է ամբողջ ժողովրդի վրա: Մեզ առայժմ պակասում է պրագմատիզմը՝ չնակած 20-րդ դարում երեք անգամ փորձել ենք պետություն ստեղծել, եւ այդ փորձերը պետք է որ մեզ դրդեն ընկալել իրական աշխարհը՝ իրական ռուսներին, թուրքերին, իրական ԵԽԽՎ-ն եւ այլն:
Հարգելի Արամ, շնորհակալ եմ պատասխանի համար, ես էլ կարծում եմ որ Ձեր թերթը էվ միյուս բոլոր պարբերականները կոգնեէն մեր ժողովրդի ներկայացուցիչներին կարծիքներ փոխանակել, փորձելով իրար հասկանալ, այլ ոչ թե խորհրդատուի դերում լինել եվ հենց դա կլինի իրական ՊՐԱԳՄԱՏԻԶՄԻ առաջին հիմնաքարը մեր Հայ Հասարակության համար:Մէզ Հայերիս, պակասում է դիմացինի կարծիքը հանգիստ լսելու ունակությունը: Ես հիշում եմ Ակադեմիայի քսերոկոպիայի սենեակում աշխատողները վիճում էին Հայոց հին պատմության ինչ որ խնդրի առթիվ ու հանկարծ ներս մտավ պատմաբան Ակադեմիկոս Երէմյանը ու իհարկէ դիմեցին իրէն թե այս խնդիրը այսպէս է չէ, ընկեր Երեմյան: Իհարկե նա համեստորե ասց որ իր կարծիքով պէտք է այլ կերպ նայել այդ խնդրին, եվ բոլորովին չփորձեց նսեմացնել հարց տվողներին: Իմ կարծիքով Լեվոն Տեր Պետրոսյանը շատ շուտ հավատաց իրեն հոյակապ ղեկավար լինէլու ու հանճարեղ պատմաբան լինելու գաղափարին…դա թերեվս մեզ հայերիս ծայրահեղ անհատականության ձգտումի եվ ցածր անձմական մշակույթի հետեվանք է, որն էլ երեվի պատճառ է դարձել սխալներ գործելու պետական շինարարության մեջ: Ցավոք սրտի նոր Հայաստանի պետական շինարարության մեջ են հայտնվել մարդիք, որոնց դեռ պատանի տարիքի «պրագմատիզմը» թելադրել էր ընդգրկվել «կոմերիտմիությամ» եվ ապա «կոմունիստական» պետական «շինարարության» արգասաբեր ոլորտը, որը ցավոք սարսափելի հետվանքներ ունեցավ մեր երկրի համար: Այն որ այսօր մեր հասարակությունը քննարկում է «Կազինո» քաղաքական իրդարձությունները, մեկ անգամ եվս ապացուցում է որ կոմունիստական տարիներից ժառանգած իրական աշխարհի «խելացի» տղաների պրագմատիզմից հարկավոր է վերջապես ձերբազատվել եվ փորձել նոր սերունդներին ներարկել Կոմիտասի ու Արամ Խաչատրյանի երաժտությունը, Մինասի կտավները, Փարաջանովի արվեստը, Լեոնիդ Շահգելդյանի եվ Մոնթեի նման հերոսների հոգեկան բարձր արժեքները:Ռոբիկն ու Սէրժիկը մեղավոր չեն, նրանք ծնված օրվանից որպես իդեալ ունեցել են թալանչի կուսակցության առաջին քարտուղարներին, Բրեժնեվներին…պրագմատիկ քաջ Նազարների, դրա համար էլ նրանց համար ուրիշներին իրենց հագած կաստյումով,Կազինոյում մեծ գումարներ տարվելով կամ Աֆրիկայում անմեղ գազաններին սպանելը ցուցադրլուց ավի մտավոր կարողություններ չունեն…Ես համոզված եմ որ մեր նոր սերունդը Հայրենիքում ճանապարհը կգտնի եվ Ձեր թերթը, եվ Ձեր Պարականոն հաղորդաշարը օգտակար կլինեն մեր երիտասարդներին լինել գիտակից, խելացի, իրական հոգեկան արժեքներով եվ միքիչ էլ Ռոմանտիկ…
Մենք չենք մեղավոր, որ նախկինում թուրքը իրեն այնպես է դրսևորել, որ ողջ աշխարհում թուրք բառը օգտագործում են նաև որպես հայհոյանք: Բայց դա նախկինում էր, զգուշանալ ու հիշողությունը չկորցնել պետք է, բայց կոմպլեքսներից ձերբազատվելու ու վերքերը սպիացնելու համար ժամանակ ու արժանապատիվ ապրել է պետք, որը մեր իշխանությունները այդպես էլ թույլ չեն տալիս: Ամբողջ երկրի կտրվածքով նայենք, ի՞նչ վիճակում են ապրում մեր հայրենակիցները, ղարաբաղյան պատերազմն էլ թարմացրեց ամեն ինչ,,,
Այնպես, որ ժողովրդի մեջ այդ բառի այդ իմաստով օգտագործումը ներելի է, բայց երբ նորելուկ դեղնակտուց հանրապետականներն են ճամարտակում մեծն Գ Սահակյանի դիրիժորությամբ, դա արդեն խայտառակություն է,ժողովրդին չեք կարող ստիպել լավատես լինել կամ մտածողությունը փոխել,երբ տեսնում են, թե ովքեր ու ինչպես են ղեկավարում իրենց, ամեն առավոտ սրտախառնուք ես ունենում այս վայ ղեկավարների խոսքը կարդալուց կամ երեսները տեսնելուց….
Ուսանողական տարիներին մի պարսիկ ծանոթ ունեի, պարզ է՝ մահմեդական էր: Պատմում էր, որ իրենց գյուղում եթե ինչ-որ մեկը մի գարշելի արարք էր անում, ասում էին՝ դու հո թուրք չես…
Հարգելի Արամ , այստեղ ;թուրք; ասելով իմ կարծիքով միայն հայհոյական իմաստ չպետք է տեսնել,դրա տակ ավելի շատ տվյալ էթնոսի իմիջի,ձեվավորված/պատմականորեն/ կերպարի արտացոլումը կարելի է տեսնել;Մարքսն ու Հյուգոն,մյուսներ,խոսելով թուրքիայի ու թուրքական պետության մասին,չէին հայհոյում,նրանք ընդգծում էին այդ էթնոսի թողած ծանր,բացասական հետքը պատմության մեջ;Այսօր էլ քիչ հիմքեր չկան շարունակելու նման կարծիք ունենալու ;Ինչ վերաբերում է մեզ,կարծում եմ արժե հիշեցնել Պուշկինի խոսքերը,երբ չեչեն հայրը որդուն կարգադրում է անմեղ մարդ սպանել ,իսկ որդին հրաժարվում է,այնժամ հնչում է.-դու չեչեն չես,դու ստրուկ ես,վախկոտ ես դու հայ ես..Սա էլ պատմականորեն է ձեվավորվել.քրիստոնեական արժեքների կրող ըմբռնվող հայը չէր կարող անմեղ մարդ սպանել;Պետք է համաձայնել ԱՐՍԵՆ Մկրտչյանի հետ,պարսիկների մոտ եվս համարժեք ըմբռնումմեր առկա են;
Մարքսը կամ Հյուգոն, իրենց քաղաքական հակառակորդներին կամ իրենց չհավանած իշխանավորներին, գործիչներին «թո՞ւրք» էին անվանում:
Հյուգոն ու Մարքսը հասկացանք,իսկ Պուշկինի հանրահայտ մտքի վերաբերյալ իմ պատասխանը այդպես էլ չտրվեց:Պետք է կարողանալ դիպուկ ու տեղին տրված հարցերին պատասխանել,այլ ոչ թե ասել՝ ,,Ապէ՜,կարանք մի հատ իրար հետ փողոց հելնեք,ընդեղ կասեմ,,…
Նրանք, մասնավորապես Մարքսը,օգտագործում էին այլ,իրենց լսարանին հասկանալի որակումներ;Իմ ասելիքն այն է,որ երբ որակումն արտացոլում է երեվույթի էությունը,այն կիրառելի է,նույնիսկ եթե հայհոյանքի տպավորություն է թողնում;Չեչեն հոր ասածի ենթատեքստը թե ;դու չեչեն չես,դու մարդասպան չես ,դու նշանակում հայ ես,մարդասեր ես; ինչու ընդունելի է,իսկ ;թուրք;բացասական իմաստ կրող որակումը/միանգամայն բացասական/ ոչ…
Galust Yenokyan-ի ,,Ճիշտ ապրելու ֆորմուլայի,, հարցադրմանը, Արամ Աբրահամյանը պատասխանել է հերևյալ կերպ՝ ,,Ոչ ոք չի կարող հավակնել նման բանաձև հայտմագործողի դափնիներին: Կարծում եմ, նման բամաձև չկա էլ,,:
Երջանկահիշատակ մայրս մի բանաձև էր մեզ հաճախ կրկնում, որը գուցե և իր մորից էր լսել, ասում էր,՝ -արեք այնպես, որ հետո ձեր արածի համար ոչ մեկից անհարմար չզգաք: Դժվարանում եմ ասել
թե որքան սրբորեն պահեցինք մորս պատգամը, կամ՝ իր երեխաներից որը որքան հավատարիմ մնաց,
բայց, համոզված եմ որ Արան Աբրահամյանը, Աննա Իսրայելյանը, Զարուհի Փոստանջյանը, հենց այդ
բանաձևով են ուղորդվում, իսկ թե Զարուհի Փոստանջյանի համարձակությունը չունենային նման հարց տալու, ապա վստահ կարող եմ ասել, որ նրա համարձակությունը դժվար թե էլ որևէ մեկս ունի:
Նա մեր իրական կյանքում իսկական դրական երևույթ է, որը իր ազնվությամբ ու համարձակությամբ
պայթելով այս կամ այն վայրում, ճանապարհ է բացում՝ ճշտի, ազնիվի, վեհի ուղին ցույց տալով: Նա
միանշանակ պատմական մեծ անհատ է, և ո՞վ գիտե գուցե մեր ազգը այնքան խելամիտ լինի, որ բառիս բարի իմաստով նրան Հայոց պատմության մեջ թողնի, որպես՝ ԶԱՐՈՒՀԻ թագուհի:
Ինչ վերաբերվում է՝ ,,թուրք,, վիրավորական ածականին, ապա միանշանակ դժվար է, որևէ բան
ասել, քանի որ այսօր արխիվներից պարզվում է, որ 1915 թ-ի հրեշագործության մեղավորություն
ունեն նույնիսկ հայերը, որոնք չհամախմբվեցին, կամ թուրք խաղաղ բնակիչները ավելի շատ օգնեցին քան մասնակցեցին կոտորածներին: Փաստերը հաստատում են որ այդ հրեշագործությանը քիչ մասնակցություն չունեցան՝ գերմանացիները և հրեաների վերնախավը, որը պետություն ստեղծելու հնարքներ էր փնտրում և դա բնականաբար պետք է լիներ անտեր ժողովրդների հաշվին:
,,Թուրք,, կամ որևէ այլ ազգին պատկանող վիրավորական ածանցյալները օգտագործում են նրանք,
ովքեր իրենց թուլությունը կամ հաճախ էլ ոչնչությունը փորձում են ծածկել,՝ ինչպես վերը նշվեց՝
կեղծ հայրենասիրությամբ, որի բացահայտ օրինակն է՝ հանրահռչակ Շմայսը, և իր թիմակիցներից
շատերը, որոնց հայրենասիրությունը երբեք չի բորբոքվում, երբ գյուղերը դատարկվում են, երկրի
ընդերքը, թալանվում է, պետական բյուջեն ծախսվում է ոչ նպատակային՝ ,,տեսեք ինչ քնքուշ բառ
են հնարել,, այլ ոչ թալանվում, հազարավոր կանայք և աղջիկներ են զբաղվում հենց Թուրքիայում ՝
մարմնավաճառությանբ, այս ամենը ոչինչ՝ բայց որ Զարուհին բարձրացրել է Կազինոյի հարցը, դա
արդեն աններելի ու աներևակայելի արարք է:
Շնորհակալ եմ հեղինակից, նրա նման խորաթափանց թեմաների մեկնաբանությունից, որով իրոք
և դաստիարակվում ենք, գուցէ և երբեմն էլ միմյանց դաստիարակում:
Հարգելի ադմին,ինչի՞ համար մեկընդմեջ դեմոկրատական ու ազատական գաղափարներ ,,դավանող,, Արամ Աբրահամյանի՝ զրուցակիցների ուղիղ ու կոռեկտ հարցերին նրա կողմից տրվող վիրավորան խուսագրությունները չեք ուզում հրապարակել:)Միգուցե մարդը չի կարողանում իր բառապաշարի գզրոցում գտնել համապատասխան բառեր՝ ցիվիլ երկխոսություն վարելու համար:Այդ դեպքում հրապարակեք,խնդրեմ՝ այն աբրահամյանահաճո հարցերի ցանկը,որոնց պ-ն Աբրահամյանը ի վիճակի կլինի պատասխանել՝ առանց վիրվորանքի ու նախաբարդույթների…
Հ.Գ. 1
Աննա ջան,շիտակ երկխոսություն վարելիս,պետք չէ իջնել կենցաղային ու նեղանձնական ,,աբիժնիկության,, մակարդակի,որն իմիջիայլոց,սկսած նույն՝ 1998թ,վերածվել է համընդհանուր համաճարակի՝ բոլոր բնագավառներում՝ վերևից ներքև:Հետո էլ հարցնում ենք՝ ,,Բա պապը ո՞նց եղավ,բա տերտերը ո՞նց եղավ,բա ,,Առագաստ,,-ի վրիժառու սպանությունը ո՞նց եղավ,բա Հոկտեմբերի 27-ը ո՞նց եղավ,,
Հ.Գ 2
Անձամբ քեզ համար,Աննա ջան,ես շատ ուրախ եմ ու հպարտ,որ մեր մեջ դեռ կան նման տղամարդ ու ամեն ինչ ճիշտ հասկացող ու գնահատաող ՀԱՅ ԿԱՆԱՅՔ…
Հ.Գ.Հենրիկ Բորովիկի հայտնի ֆիլմում արցախցին երկնքում ինքնաթիռներ տեսնելով/ ;Կոլցո; օպերացիայի ժամանակներն էին/ ,բացականչում է. սպիտակ թուրքերն են…Բնութագրում էր կիրառված վայրագությունը մեր մկատմամբ՞…Այո՛.Հայհոյանք է՞..Չեմ կարծում;