Դեղգործակալությունը պնդում է, որ այն գրանցված չէ, ներկրող «Վագա-Ֆարմն» էլ փաստաթղթերով ապացուցում է, որ գրանցված է
Դեղերի շուկան ազատականացնելու՝ կառավարության որոշումից հետո, որի նպատակն էր այդ շուկայում դեղերի գները նվազեցնել եւ մրցակցությունը խթանել, դեղ ներկրող որոշ հայաստանյան ընկերություններ սկսեցին դեղեր ներկրել նաեւ երրորդ երկրներից: Այսինքն՝ կառավարության որոշման համաձայն՝ այսուհետեւ մեր երկիր կարող են ներմուծվել միայն ՀՀ-ում պետական գրանցում ունեցող դեղերը, ինչպես նաեւ անվտանգության, արդյունավետության եւ որակի վրա չազդող փաթեթավորման փոփոխությամբ (արդեն իսկ պետական գրանցում ստացած) դեղերը, որոնք ձեռք կբերվեն այլ պետության ներմուծողից:
«Վագա-Ֆարմ» ՍՊԸ-ի հիմնադիր Վահե Վարսանյանը, հիմք ընդունելով կառավարության որոշումը, Հունգարիայից փորձել է Հայաստան ներկրել, ըստ նրա, մեր երկրում արդեն իսկ գրանցված «Վոլտարեն» դեղամիջոցը: Սակայն ինչպես գործարարն է պնդում, «Դեղերի եւ բժշկական տեխնոլոգիաների փորձագիտական կենտրոն»-ը անհիմն պատճառներով մերժել է «Վոլտարենի» մուտքը մեր երկիր: Փորձագիտական կենտրոնը պատճառաբանել է, որ այդ «Վոլտարենը» Հայաստանում գրանցված չէ: Մինչդեռ «Վագա-Ֆարմ»-ը մի քանի անգամ այդ նույն դեղը ներկրել է Հայաստան: Ճիշտ է, փորձագիտական կենտրոնը այդ մի քանի անգամն էլ բացասական եզրակացություն է տվել «Վագա-Ֆարմ»-ի ներկրած «Վոլտարենի» մասով, սակայն առողջապահության նախարարությունը թույլատրել է դեղի մուտքը մեր երկիր՝ գտնելով, որ ներկրողը ճիշտ է: Վերջին ներկրած խմբաքանակի մուտքը դեղգործակալությունը կրկին մերժել է: Այս անգամ չի թույլատրել նաեւ նախարարությունը՝ նույն պատճառաբանությամբ՝ դեղը գրանցված չէ Հայաստանում: Գործարարի համար անհասկանալի է, թե այդ դեպքում նախորդ անգամները նախարարությունն ինչո՞ւ է թույլատրել, եթե դեղը գրանցված չի եղել:
«Նախարարությունն ընդամենը մուռ է հանում, որ ես «Քոլդրեքսի» հետ կապված դատը շահել եմ»,- «Առավոտի» հետ զրույցում ասում է Վահե Վարսանյանը:
Կարդացեք նաև
«Դեղերի եւ բժշկական տեխնոլոգիաների փորձագիտական կենտրոն»-ի տնօրեն Հակոբ Թոփչյանն ասում է. «Դեղերի փորձագիտական կենտրոնի կարծիքը մեկն է՝ «Վոլտարենը» Հայաստանում գրանցված չէ: Թե ոնց է ներմուծել՝ իրենից հարցրեք:
Ներմուծման հավաստագրերը մենք տալիս ենք՝ հիմնվելով մեր գրանցման գործունեության վրա: Մենք չենք կարող ասել՝ «Վոլտարենը» ոնց է մտել Հայաստան: Մենք գտել ենք, որ այդ «Վոլտարենը» չի համապատասխանում գրանցանմուշին:
ՀՀ ում բոլոր գրանցված դեղերն ընդգրկվում են մի ռեգիստրի մեջ, որը կոչվում է գրանցամատյան, եւ նա ունի իր մասերը, դեղի անվանումն է, դեղաձեւն է, դեղաչափն է, արտադրող երկիրն է, արտադրող ֆիրման է, դասակարգման կոդն է, եւ մինչեւ երբ է գրանցված, դեղատոմսո՞վ է բաց թողնվում, թե՞ առանց եւ այլն: Սա պաշտոնական փաստաթուղթ է, եւ եթե ներմուծվող դեղը չի համապատասխանում այդ նշված որեւէ տվյալին՝ մենք ուրիշ ի՞նչ պետք է անենք, եթե չգրենք, որ դա գրանցված դեղ չէ ՀՀ-ում: Գրում ենք ու ընկնում խնդիրների մեջ»: Պարոն Թոփչյանի ներկայացմամբ՝ Հայաստան ներկրված «Վոլտարենի» վրա նշված է, որ այն արտադրվել է Հունգարիայում. «Դեղի ներդիրում նշված է Նովարտիս Հունգարիա, այսինքն՝ մենք գտնում ենք, որ տվյալ դեղն արտադրվել է Հունգարիայում: Ոչ մի տեղ խոսք չկա Շվեյցարիայի մասին: Մեզ մոտ գրանցված «Վոլտարենը» շվեյցարական է, կնշանակի՝ այդ դեղը չհամընկավ մեր տված հավաստագրին: Հունգարական Նովարտիսն ունի արտադրության լիցենզիա: Մենք ստուգել ենք եւ տեսել, որ Հունգարիայի առողջապահության նախարարությունը գրանցել է այսպիսի արտադրող՝ Նովարտիս ԱԳ Հունգարիա անունով, այսինքն՝ ինքն ունի արտադրության լիցենզիա, դեղ արտադրող կարող է լինել զրոյից՝ հումքից մինչեւ անգամ դեղաձեւ կամ փաթեթավորող, այսինքն՝ յուրաքանչյուր փուլում էլ ինքը կարող է դառնալ արտադրող, ինչը նշանակում է, որ ինքը վերջին կառույցն է դեղի արտադրության մեջ, որը դեղին տալիս է ճանապարհ դեպի սպառման շուկա: Տալիս է սերիայի համար, եւ ինքը կատարում է դրա որակի հավաստագրումը՝ հավաստիացնելով, որ այդ սերիայով «Վոլտարեն» այլեւս ոչ մի երկրում չկա, եւ որ այդ սերիայով Հունգարիան է բաց թողնում հունգարական, եվրոպական շուկա»:
Դեղի՝ Հունգարիայում արտադրված լինելու առնչությամբ Վահե Վարսանյանը վստահեցնում է, որ «նման բան չկա», եւ որ դեղգործակալությանն ուղարկվել է տարածաշրջանային ներկայացուցչի կողմից հարցման պատասխան գրությունը, ըստ որի՝ «Վոլտարեն» դեղը բացարձակապես արտադրվում է Նովարտիս Ֆարմա Շտեյն Շվեյցարիայում: Դեղգործակալությունը սուտ է խոսում: Ուղեկցող փաստաթղթերում էլ միանշանակ երեւում է, որ ամբողջական արտադրությունը, այդ թվում՝ վերջնական փաթեթավորումը կատարվել է Շվեյցարիայի նույն հասցեում, իսկ Հունգարիայի արտադրություն ասելով՝ հնարավոր է, որ իրենց ներկայացուցչության հաշվառված լինելու մասին է խոսքը: Հունգարիայում այդ դեղի մի փոքրիկ գրասենյակ է եւ չի կարող այնտեղ արտադրություն կազմակերպվել»: Ինչ վերաբերում է Հունգարիայից ներկրված եւ Շվեյցարիայից ներկրված «Վոլտարենի» տուփի վրա մակնշված սերիական համարի տարբեր լինելուն, ապա Վահե Վարսանյանի մեկնաբանմամբ. «Շվեյցարական Նովարտիսը տարբեր իր շուկաների համար արտադրության տարբեր սերիաներով է դեղը թողարկում, այդ պատճառով էլ Հունգարիայից ներկրած «Վոլտարենի» արտադրության սերիան չի համընկել Հայաստան՝ անմիջապես արտադրողից ներկրված Վոլտարենի սերիայի հետ: Ինչ վերաբերում է նրան, որ Հունգարիան հաստատել է, որ դեղն իր մոտ է արտադրվել, ապա նման բան չի կարող լինել. բացի այն, որ ուղեկցող փաստաթղթում (արտադրանքի հավաստագիր), որը ես արդեն նշեցի, պարզ գրված է, որ վերջնական փաթեթավորումը կատարվել է Շվեյցարիայում, ուղեկցող փաստաթղթոում նշված է նաեւ, որ արտադրված է Շվեյցարիայում՝ Հունգարիայի համար»:
«Վագա-Ֆարմ»-ի՝ Հունգարիայից բերած «Վոլտարենը» համարվում է զուգահեռ ներմուծում: Ըստ փորձագիտական կենտրոնի փոխտնօրեն Ալբերտ Սահակյանի՝ մեր երկրում դեռեւս զուգահեռ ներմուծման ամբողջ ընթացակարգը կանոնակարգված չէ. «Ուղղակի կառավարության թիվ 581 որոշման մեջ, որտեղ դեղերի ներմուծման եւ արտահանման կարգն է սահմանված, մի կետ ավելացվեց, որի հետ մենք այնքան էլ համաձայն չենք, այն է՝ թույլատրել բոլոր այն դեղերը, որոնք այլ երկրներից են գալիս եւ չեն համապատասխանում գրանցանմուշին, ու եթե այդ փոփոխությունները չեն ազդում դեղի որակի անվտանգության վրա, թույլատրել դրանց ներմուծումը, բայց եթե այն արտադրվել է գրանցում կատարող արտադրողի կամ հոլդերի կողմից: Եվ եթե գրանցման հավաստագրում, որն ընդգրկում է դեղի անձնագրային բոլոր տվյալները՝ դեղ, դեղաձեւ անուն, ով է արտադրողը, ով է արտադրողի իրավատերը եւ այլն, դրանց համապատասխանության դեպքում ինքը համարվում է գրանցված ՀՀ-ում եւ կարող է առանց արգելքի մտնել Հայաստան»:
Վահե Վարսանյանը գտնում է, որ վերոնշյալ՝ կառավարության թիվ 581 որոշումն էլ հենց կանոնակարգում է ամբողջ ներմուծման շղթան. «Բավականին մանրակրկիտ կանոնակարգում է: Ասում է՝ եթե ներկրված դեղի նմուշը տարբերվում է գրանցման ժամանակ ներկայացված նմուշից, ապա կառավարության որոշման համաձայն՝ եթե այդ փաթեթավորման փոփոխությունը չի ազդում արտադրանքի անվտանգության վրա, այն թույլատրվում է ներկրել»:
Հակոբ Թոփչյանի խոսքերով՝ եթե Հունգարիայում արտադրված «Վոլտարենը» մտնի Հայաստան, ապա դրա որակի, դեղի անվտանգության համար որեւէ մեկը պատասխանատվություն չի կրի: Ի պատասխան դեղգործակալության հարցին՝ շվեյցարական Նովարտիս Ֆարմա Շտեյն ընկերությունը հաստատել է, որ այդ «Վոլտարենն» իր դեղն է, բայց եւ հայտնել է, որ ինքը պատասխանատվություն չի կրում երրորդ երկրից ներմուծված դեղի համար:
«Մենք աշխատում ենք շվեյցարական այդ կառույցի հետ, մեզ մոտ կա այդ դեղի ամբողջական փաթեթը, եւ ինքը պատասխանատվություն է կրելու ՀՀ-ում իր դեղի որակի անվտանգության հետ կապված հարցերի դեպքում՝ մեզ հետ միասին: Դա նշանակում է, որ արտադրողը պետք է գա Երեւան, հանդիպի մեծածախ առեւտրով զբաղվողների հետ, ստուգի նրանց պահեստները՝ որտեղ եւ ինչ պայմաններում պետք է դեղը պահեն, այսինքն՝ ինքը պետք է վստահի անձի կամ մի կառույցի, որը պետք է ապահովի դեղի մուտքը Հայաստանում եւ նրա շրջանառության անվտանգությունը: Արտադրողը ժամանակ առ ժամանակ ստուգման է ենթարկում իր դեղի որակը, ինչը օրենքի պահանջն է, եւ եթե իր դեղի անվտանգության հետ կապված մի ինչ-որ երկրում, որտեղ այդ սերիայով արտահանել է, խնդիրներ եղան, ինքը պարտավոր է միանգամից մեզ տեղյակ պահել, որովհետեւ մենք Հայաստանում գրանցել ենք իրեն, որովհետեւ մենք իրեն ենք ճանաչում եւ սերիայի արտադրողն ինքն է, ու շրջանառությունից արագ հանվում է դեղը: Իսկ «Վագա-Ֆարմ»-ի ներկրած «Վոլտարենի» դեպքում շվեյցարական Նովարտիսն ասում է՝ այո, իմ արտադրած դեղն է, բայց ես որակի պատասխանատվություն չեմ կրելու Հունգարիայից դեպի Հայաստան դեղի տեղաշարժի համար: Իսկ ո՞վ պետք է կրի պատասխանատվությունը»,- հարցնում է փորձագիտական կենտրոնի տնօրենը:
«Քանի որ դեղի սեփականատերը հանդիսանում է ներկրողը, եւ քանի որ ինքը վճարել է եւ դարձել այդ դեղի սեփականատերը, դեղի հետ կապված որեւէ խնդրի դեպքում պատասխանատվությունը կրում է ներկրողը, քանի որ ապրանքն իրենն է»,- պատասխանում է Վահե Վարսանյանը: Ըստ նրա. «Ու քանի որ ներմուծման վրա խիստ հսկողություն է սահմանված ըստ օրենսդրության, եւ դեղերի փորձագիտական կենտրոնը ներկրողներից բավականին մեծ գումար է գանձում յուրաքանչյուր ներմուծման ժամանակ՝ փորձաքննություն իրականացնելու համար, ապա դեղը ներմուծվում է պետական մարմնի, իսկ զուգահեռ ներմուծման դեպքում՝ առավել եւս, խիստ հսկողության ներքո: Եթե դեղգործակալությունն ասում է, որ չեն կարողանում ստուգել, ապա ստացվում է, որ ներկրողներից գումարները շորթում են»:
«Առավոտի» հարցին, թե փորձագիտական կենտրոնը նրա համար չէ՞, որ ստուգի ու պարզի Հունգարիայից ներկրված շվեյցարական «Վոլտարենը» որակի ու անվտանգության հետ կապված ունի՞ խնդիրներ, թե՞ ոչ, պարոն Սահակյանն ասաց. «Երբ մենք լաբորատոր փորձաքննություն ենք անում, որոշում ենք այն ցուցանիշները, որոնք նշված են դեղի նորմատիվ փաստաթղթի մեջ: Մենք չենք կարող իմանալ՝ այդ դեղը արդյունավե՞տ է, լրիվ անվտա՞նգ է, թե՞ ոչ: Դեղի որակը կարող է տեղը լինել, որակական ցուցանիշները նույնը լինեն, ինչը որ գրանցված է, բայց երբեք չենք կարող ասել, որ այն անվտանգության այն աստիճանը կունենա, ինչ որ գրանցվածը: Որպեսզի մենք դրանում համոզվենք, պետք է այդ դեղը գրանցման գործընթաց անցնի, որը շատ երկար գործընթաց է, մաքսիմում՝ 140 օր: Այսինքն՝ համոզվենք դեղի խառնուրդների առկայության մեջ եւ այլն: Այդ 10 օրվա ընթացքում, որից 4-5 օրն է լաբորատոր փորձաքննության ժամկետը կազմում, հնարավոր չէ այդ ամենը ստուգել: Նա պետք է բերի, այդ դեղը գրանցի, որ համալիր ստուգման ենթարկվի, նոր թույլատրվի մուտքը»:
Վահե Վարսանյանը գտնում է, որ դեղգործակալությունը պարզապես «արհեստական խոչընդոտներ» է առաջացնում՝ պատճառաբանելով, թե անվտանգության հետ կապված խնդիր կա. «Եթե նախարարությունը նման ձեւերով չխոչընդոտի դեղերի ներկրմանը, ապա Հայաստանում դեղերը կէժանանան: Զուգահեռ ներմուծման ամբողջ նպատակն էլ հենց այն է, որ դեղերի գների աճը զսպվի, իսկ շատ դեպքերում առաջնային կարեւորության դեղերի գները նաեւ իջնեն: Նույնիսկ առողջապահության նախարարության ստեղծած խոչընդոտների դեպքում մի շարք դեղերի ներմուծում հաջողվել է, եւ մենք ունեցել ենք այդ դեղերի գների՝ մինչեւ 2-3 անգամ իջեցում շուկայում: Մինչեւ անգամ հենց արտադրողների արձագանքը այդ գործընթացներում բերել է նրան, որ հենց արտադրողը գներն իջեցրել է»:
Պարոն Վարսանյանի տվյալներով՝ օրինակ, էժանացել է լայն սպառում ունեցող հակացնցումային «ֆինլեպսին» դեղը: Արտադրողը մինչ այդ այն Հայաստանին վաճառել է $5,5-ով, հիմա՝ $2,71-ով: Մինչեւ զուգահեռ ներմուծումը հայաստանյան դեղատներում այն վաճառվել է 2888 դրամով, ներմուծումից հետո՝ 1480 դրամով, հակաբորբոքային «Սումամեդ»-ի գինը $10,5-ից արտադրողը նվազեցրել է՝ դարձնելով $6,49: Դեղատանն այն վաճառվել է 5515 դրամով, զուգահեռ ներմուծումից հետո այն ներկայումս վաճառվում է 3587 դրամով: Զարկերակային ճնշման «Նորվասկ»-ը 6300-ից դարձել է 3800 դրամ:
ԼՈՒՍԻՆԵ ԲՈՒԴԱՂՅԱՆ
«Առավոտ» օրաթերթ
Ակնհայտ է, որ Առողջապահության Նախարարության ու Դեղերի Փորձագիտական Կենտրոնի գործողությունները ուղղված են ոչ դեղերի անվտանգության ապահովմանը:Պայքարը երկու բանի համար` փողի և իշխանության:
581 որոշումը սահմանափակում է նրանց անսահման իշխանությունը,որից նրանք պարզապես սարսափում են,մնում է պարզել փողերն ինչ մեխանիզմով են ստանում դեղարտադրող ֆիրմաներից և նրանց հայաստանյան ներկայացուցչթյուններից:
Ցավալի է, կարդում ես հոդվածը ու հասկանում, որ Հայաստանում, բացի բոլոր ակնհայտ խնդիրներից, ծանրագույն խնդիր է դարձել բարձր պաշտոնյաների ոչ կոմպետենտությունը: Թե դեղգործակալությունը, թե փորձագիտական կենտրոնը, թե առողջապահության նախարարությունը, լինելով հուժկու կարևոր պետական կառույցներ ու խոսելով պատասխանատվության մասին, հակասում են իրենք իրենց՝ հիմարի տեղ դնելով քաղաքացուն կամ լրագրողին:
Հակասություն 1: Սկզբում ասում են դեղը Հունգարիայում է արտադրված (ի դեպ պաշտոնական հայտարարում են), դրա համար է արգելվում: Հետո, երբ տեսնում են, որ դա հեշտ կճշտվի, ասում են, ոչ, Շվեյցարիան հաստատել է, որ իր արտադրությունն է, բայց հիմա էլ պատասխանատվությունը չի վերցնում իր վրա: Դասը չսովորած աշակերտի պատախանի է նման:
Հակասություն 2: Եթե Շվեյցարիան հաստատում է իր արտադրությունը, Շվեյցարական նմուշն էլ գրանցված է արդեն, ներմուծելիս նմուշները համընկնում են գրացված չափանիշների հետ, ինչ է նշանակում «չենք կարող հաստատել անվտանգությունը ու անհրաժեշտ է գրանցման ամբողջական գործընթաց»: Ըստ այդ տրամաբանության, ինչու՞ միայն զուգահեռ ներմուծման ժամանակ, ցանկացած ներմուծման ժամանակ անհրաժեշտ է ամեն անգամ, կրկին ու կրկին ամբողջական գրանցման գործընթաց անցկացնել: Հասկանալի է, որ սա գործնական մոտեցում չի ու շատ դեմագոգիկ է:
Հարցը նրանում է, որ, կողք դնելով անձի լավ կամ վատ լինելը, վերոնշյալ կառույցների ղեկավարները չեն հասկանում ինչի է կատարվում, ինչ է անհրաժեշտ անել, ու դրա համար էլ նորմալ պատասխան չկա: Եթե չեն հասկանում, էլ ինչու՞ են մնացել իրենց տեղերում, ինչի՞ն է պետք:
581 որոշումը զարմանալիորեն լավնա, խոշոր արտադրողները վարում են տարբեր գնային քաղաքականություն տարբեր երկներում և ծիծաղելի կլիներ դրանից չօգտվելը զուտ տուփի վրա նշումների տարբերության պատճառով։ Իսկ ավելի ծիծաղելի կլիներ չօգտվել այդ էժանությունից դեղգործակալության /դեղգորշակալության/ գոյության իմաստը ապացուցելու կամ ամբիցիաները բավարարելու նպատակով։ Ով երբևիցէ շփում է ունեցել դեղգործակալության հետ, գիտի, որ այդ կառույցը իր «կատարյալ վերահսկողական» ֆունկցիայի շնորհիվ շատ վնաս է հասցրել երկրին թե՛ իրենց վարած դեղերի գրանցման գնային քաղաքականությամբ, թե՛ գրանցման ժամկետներով, թե՛ հանցավոր տառակերությամբ, բայց օրենքն առհամարելը, պարզապես սուտ խոսելը․․․, այստեղ արդեն տղերքը չափն անցել են։ Կամ ինչ է նշանակում օրենքի մասին խոսելուց ասել․«Որի հետ մենք այնքան էլ համաձայն չենք»։ Ովքե՞ր էք դու՜ք
Ըստ դեղ գործակալության տնօրեն Հակոբ Թոփչյանի արտադրողի ՀՀ տարածաշրջանային ներկայացուցչի խոսքերով դեղը Նովարտիսի արտադրանքն է, բայց պատասխանատվություն չի կրում դեղի որակի համար, քանի որ իր միջոցով Հայաստան առաքված այդ դեղը 2-3 անգամ թանկ գնով է իրացվում մեր շուկայում, իսկ այլ շուկայից ներկրվածը իր շահերին դեմ է` իր միջոցով ներկրվածի շրջանառությունը կրճատվում է, շահույթը` պակասում դրա համար էլ ակնհայտ է, որ ձեռքերը լվանում է:
Իսկ դեղ գործակալության փոխտնօրեն Ալբերտ Սահակյանը լինելով պետական ծառայող, խիզախ միտք է հայտնում, որ ինքը դեմ է Կառավարության որոշմամբ դեղի ներմուծումը թույլատրող կետին, և չի թաքցնում որ ամեն ինչ արվում է որ ՀՀ Կառավարության որոշման դեղերի ներմուծումը դյուրին դարձնող ընթացակարգը չգործի:
ՀՀ առողջապահության Նախարարության գործելաոճը մի մասն է անօրինականությունների պատի, որին բախվելով թե ձեռներեցությամբ զբաղվողները, թե սպառողները և թե շարքային քաղաքացիները անճարությունից հանձնվում ու փախնում են: