Երբ ես 6 տարեկան էի, ծնողներս ինձ առաջին անգամ տարան Մոսկվա եւ ցույց տվեցին Կարմիր հրապարակը: Ես անմիջապես նկատեցի, որ Երեւանի Լենինի հրապարակը ավելի գեղեցիկ է, եւ ծնողներս ինձ հետ համաձայնեցին: Ասեմ, թե ինչը ինձ դուր չէր գալիս խորհրդաին երկրի գլխավոր հրապարակում. Վասիլի Երանելիի տաճարի խայտաբղետ գույները, Լենինի դամբարանի հսկայական հերթը, ինչպես նաեւ թանգարանային նմուշ հանդիսացող կառափնարանը:
Լենինի (Հանրապետության) հրապարակում այդ ամենը չկա՝ կա տուֆի ջերմությունը, կան շատրվաններ, կար Լենինի արձան, որը ոչ մեկին չէր խանգարում եւ հակառակը՝ որպես բարձրարվեստ գործ գեղեցկացնում էր հրապարակը: Սակայն ՀՀՇ-ի հեղափոխական թեւը այդ արձանի մեջ «թշնամական գաղափարախոսություն» գտավ ու որոշեց այն քանդել: Բայց հեղափոխությունը վաղուց արդեն ավարտվել է, եւ այժմ շատ տրամաբանական է պահպանել, եթե ուզում եք՝ «պահածոյացնել» այն, ինչ վերաբերում է մեր պատմական հիշողությանը: Քաղաքացիական գիտակցության, պետական կարգի, տնտեսության, քաղաքականության մեջ, հավանաբար, պետք է հեղափոխություն, բայց Թումանյանը, Կոմիտասը, Թամանյանը «ռեմոնտի» եւ «մոդերնիզացիայի» կարիք չեն զգում:
Հանրապետության հրապարակի վերաբերյալ քաղաքապետարանը ճարտարապետական մրցույթ է հայտարարել, եւ քանի որ այդ գործի նախաձեռնողը Նարեկ Սարգսյանն է, որը քաղաքաշինական շատ հարցերին տվել է առնվազն վիճելի լուծումներ, կասկածներն անխուսափելի են: Ինչի՞ մասին է խոսքը: Եթե Լենինի արձանի փոխարեն պետք է դրվի, ասենք, Գարեգին Նժդեհի արձանը, ապա խորհուրդ եմ տալիս չշտապել. վաղը իշխանության կգա մեկ այլ կուսակցություն, որը, բացառված չէ, ցեղվելուց եւ տարոնականությունից հեռու կլինի եւ կորոշի այդ արձանն էլ քանդել: Եթե խնդիրը Կառավարության շենքի գլխին գմբեթ դնելն է, ապա դա ինձ հիշեցնում է Կոմիտասի «Լոռվա գութաներգին» փոփ երաժշտության նմուշ ավելացնելը: Վերջապես, հրապարակի տակ ստորգետնյա ավտոկայան կառուցելուց առաջ դարձյալ խորհուրդ եմ տալիս հետաքրքրվել, թե օրական քանի հոգի է օգտվում Ազատության հրապարակի տակի կայանից՝ անիմաստ ծախս էր:
Հուսով եմ՝ ոչ մի հայ ճարտարապետի «տեսլականի» մեջ չի մտնում Հանրապետության հրապարակում որեւէ շենք ձեւափոխելը: Մենք առանց այդ էլ շատ բան անիմաստ քանդեցինք ու խեղաթյուրեցինք: Օրինակ՝ Երիտասարդական պալատը կամ «Դվին» հյուրանոցը:
Կարդացեք նաև
…Վերջում եւս մի հիշողություն: Տարիներ առաջ Երեւանում էր հյուրընկալվում մեր հայրենակից Միքայել Տարիվերդիեւը: Կոմպոզիտորը մեր հեռուստատեսությամբ մասնակցում էր մի հաղորդման, որտեղ կային նաեւ երաժիշտ-կատարողներ: Նրանցից մեկը կին էր, որը պարբերաբար մոտենում էր դաշնամուրին եւ վերադառնում սեղանի մոտ: Ամեն անգամ, երբ այդ կինը մոտենում էր սեղանին, Տարիվերդիեւը վեր էր կենում եւ ուղղում կնոջ աթոռը: Քաղաքային մշակույթը, իմ կարծիքով, դա է: Ոչ թե երկնաքերերը:
ԱՐԱՄ ԱԲՐԱՀԱՄՅԱՆ
Ախ՛, ինչ ցավոտ հարց եք բարձրացրել այս անգամ: Ես ինքս ծնունդով Երևանից չեմ, բայց միշտ կարծել եմ ու կարծում եմ, որ երևանաբնակների, չեմ ասում երևանցիների, քանի որ իմ կարծիքով մարդու նման տեսակ չկա, կա օրինակ գյումրեցի, բայց երևանցին, ինչով շատերն են հպարտանում զուտ Երևանում ծնված լինելու փաստով, ուղղակի միֆ է, քանի որ Ձեր ասած այդ քաղաքային մշակույթը, երևանյան կոլորիտը կարող ես չտեսնել բազմաթիվ իրենց երևանցի հռչակածների մեջ: Ուրեմն, այդ երևանաբնակների 90 տոկոսը արժանի չեն այս քաղաքին, չեն հասկանում Երևանի ղադրը: Չեն նկատում էն հպարտանալու արժանի ճարտարապետությունը, որը ժառանգել ենք խորհրդային ժամանակաշրջանից: Իհարկե նկատի չունեմ այն բարձրահարկ պանելային բնակելիները, որոնցով կառուցապատված են հիմնականում ծայրամասերը: Ես ու իմ շատ ընկերներ, հարազատներ դեռ չենք կարողանում համակերպվել փակ շուկայի հետ կատարվածի հետ, մեկ էլ հանկարծ՝ հանրապետության հրապարակի մասին այդ տխրահռչակ մարդու՝ Նարեկ Սարգսյանի նոր չարաբաստիկ գաղափարները:Այսօր թերթերից մեկում կարդացի, որ այս հարցը շրջանառության մեջ է դրվել այլ լուրջ հարցերից մարդկանց ուշադրությունը շեղելու նպատակով: Երանի թե այդպես լիներ
Վաաախ!!! Значит всем уже давно пора вернутся в свои родимые дома! Деревенским в деревню, городским в город. Чтобы был порядок! карабахцы, зангезурцы, кироваквнцы, и все остальные ДУЙТЕ к себе домой! Кому оставили свой двор? Ваш огород Вас накормит. Не ленитесь, трудитесь на своей родной земле! А с неправильными правителеми разбирайтесь киркой и лопатой на месте. Или вам проще (легче) всего зайти к кому ни будь в зад в Ереване, вместо пашни похать на дядю за баранкой? 999%-Вас ЗЕМЛЯ не простит и не примет. Հասկանու՞մ եք, Հողը թողել եք պարսկական ոչխարներին, թուրքական այծերին, ամերիկյան գոմեշներին: Դուք մա՞րդ եք, թե՞ մարդանման:
Իսկ Դուք նախ Ձեր մայրենի լեզուն սովորեք և պահպանեք, եթե իհարկե հայ եք: Չնայած հասկանում եմ ռուսների հանդեպ ձեր ստրկամտությունից դուք չեք կարող ձերբազատվել: Ձեզ ավելի հարազատ է ձեր տիրոջ լեզվով գրել և խոսելը:
Ձեր տիրոջ լեզվով եմ գրում, որ շուտ հասկանաք, օրիորդ:
Ես եմ իմ տերը:
Էդ քո տերն ա…. Իմը չի: Ի դեպ հիշեցնեմ, որ Երևանում բոշաներ էին ապրում, ինչքան հիշում եմ նույնիսկ բոշայի թաղ են ասել, երևի քո նման երևանցիներն էլ էդ բոշաների սերունդներն են: Դրա համար էլ քո նման ցածր մշակույթ ունեն, ավելի շուտ առհասարակ չունեն
Դուք արժանի եք միայն Գալուստ Սահակյանին:
Դուք Գալուստ Սահակյանից ոչնչով չեք տարբերվում, եթե ի վիճակի էիք կնոջը պատասխանել հետևյալ ձևով ‘Или вам проще (легче) всего зайти к кому ни будь в зад в Ереване…?’ Երկուսդ էլ նույն մշակույթի կրողներն եք, ցեմենտ-բետոնած ուղեղներով նույն մարտնչող տգիտությունը
Բոշաները ավլում էին մեր բակն ու մայթերը: Քանդեցին բոշանների տները եւ կառուցեցին շախմատի տունը (մի օրինակ): Հետո (40 տարի անց) բոշանները նորից հայտնվեցին Երեւանում, քանդեցին Գետառը, շախմատի տունը վերածվեց սննդի объект, որ աշակերտներն ու ուսանողները սնվեն պիցցայով: Մի խոսքով, բոշանները մայրաքաղաքը վերածեցին մի մեծ գյուղի:
Դուք եւ ձեզ նմանները երբեք չեք կարող կոչվել Երևանցի…
Ես ցանկություն էլ չունեմ երևանցի կոչելու: Իսկ նրանք, ովքեր քանդեցին ձեր` բոշաներիդ տները ու կառուցեցին շախմատի տունը, դրանք երևանցիներ չէին, այլ Արևմտյան Հայաստանի քաղաքներից, Գյումրիից, Ստեփանավանից և այլ վայրերից եկածները, որոնք ունեին ուրբան մտածելակերպ և քաղաքային մշակույթի յրողներ էին ու ձեզ բոշեքիդ սովորեցրեցին հողի տներում կովերի հետ ապրելու փոխարեն ապրել քարից տներում, ունենալ փողոցներ, մայթեր, հրապարակներ, այգիներ: Իսկ քո նմանները ավելի լավ կլինի Երևանի մասին սրտաճմլիկ երգեր գրեն ու երևանցի իսկական տղեքով, Ֆորշով բանով առավոտից իրիկուն երգեն: ձեր նմանների մոտ մենակ դա է ստացվում: Այն ժամանակ դուք` բոշեքդ Երևանը կառուցողներին, որոնց մեծ մասը երևանից չէր, չասեցիք գնացեք ձեր հողերը պաշտպանեք թուրքական այծերից, պարսկական ոչխարներից և ամերիկյան այծերից / հասկանում եմ թե ինչու չեք նշել ձեր տերուտիրական ռուսին/, թողեք մենք երևանցիներս մեր քաղաքը կառուցենք:
Արամ,Լենինի արձանն իր հոյակերտ պատվանդանով հանդերձ քանդելը բարբարոսություն էր:Լենինի (Հանրապետության) հրապարակը ժամանակին՝ այդ արձանով հանդերձ,ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի համապատասխան որոշումով,գրանցված էր աշխարհի 10 լավագույն հրապարակների ցանկում ու համարվում էր արվեստի կատարյալ նմուշ…
Հիմա դրա փոխարեն ուզում են այդ հրապարակն ապականել նաև՝ հայ-ֆաշիստական գաղափարախոսության հիմնադիր-առաջնորդ ու գործնականում ֆաշիստական Գերմանիայի հետ համագործակցող Նժդեհի արձանով…Սրանից առավել մառազմատիկ ու ցանկությություն անհնար է պատկերացնել…Նույն հաջողությամբ այնտեղ կարելի է տեղադրել Թալեաթի արձանը՝ Ռոբերտ Քոչարյանի ու Սերժ Սարգսյանի հետ փաթաթված…
Թույլ տվեք Ձեզ հիշեցնել հարգարժան Համլետ,որ Ձեր վրդոհմունքը Նժդեհի նկատմամբ արդարացի չէ:Եթե չլիներ նա, այսօր Զանգեզուրը նույնպես կլիներ Ազերիների ձեռքում:Ինքս որպես Երեվանցի նույնպես դեմ եմ նրա արձանը կանգնեցնելուն:Սկզբից ճիշտ կլիներ նախ վերականգնել նախքին պատվանդանը (եթե իհարկե այն դեռ գոյություն ունի),թույլ չտալ հրապարակի ճարտարապետական տեսքը աղավաղել և հետո մտածել ապագա արձանի մասին:Ինչ մնում է հայ-ֆաշիստական գաղափարախոսությանը,ապա նախքին և առավել ևս ներկաիս իշխանությունները ոչ մի բանով չեն զիչում ֆաշիստներին:Եթե նրանք ճանաչում էին միայն իրենց պետությունը ու ազգը (արմատը),ապա իշխող կուսակցությունը, որը ճանաչում է բոլորին բացի իր սեփական ազգից ու պետությունից, ինչպես անվանել նրանց?
Կփորձեմ պատասխանել մեկ ուրիշ՝ իմ կողմից շատ հանդուգն ու ոչ ազգամոլական տեսանկյունից:
Վերջին 20-21 տարին մեզ ապացուցեց,որ ,,անկախ Հայաստան,, հասկացությունը զուտ տեսական է ու ֆորմալ:Մենք՝ հայերս սեփական երկիր կառավարելու իմունիտետից զրկված ենք՝ ի չարս մեր մի քանի արատավոր հատկությունների.
1.Մորթապաշտ ենք ու երկերեսանի,
2.Հիվանդագին եսասեր ենք ու շահամոլ,
3.Մեկս-մյուսի հանդեպ անհարգալից ենք,գոռոզամիտ ու անտարբեր,
4.Ավելի շատ տեսական հայրենասեր ենք,քան՝ գործնական…
…Կա ավելի բնութագրական ասացվածք՝ ,,Եթե հայը հայի հերը չանիծի,ուրիշ ոչ մեկը չի կարող անիծի,,:
Այս նշված հատկություններով կրկնակի օժտված մեր ,,անկախ,, երկրի իշխանավորներ-մամոնաները ու նրանց թուլափայով ապրողները Հայաստանի համար շատ ավելի վտանգավոր են,քան՝ արտաքին նվաճողները:
Հանկարծ թող կարծիք չստեղծվի,որ ես հիասթափված եմ ու վիրավորված՝ քավ լիցի:Մենք պետք է լինենք հայրենասեր ու ազգասեր (ոչ ազգամոլ) գիտակցված ու գործնական,այլ ոչ՝ բաժակաճառային մակարդակի…
Ես ծնունդով Լենինականցի եմ,ուստի կսահմանափակվեմ Մեծն Շիրազի անմահ տողերի մեջբերումով.
Իմ սուրբ հայրենիք, դու սրտիս մեջ ես,
Դու սրտիս մեջ ես, ոչ լեզվիս վրա,
Իմ սրտի միջից, թե սիրտս ճեղքես՝
Դրոշիդ բոցը պիտի հուրհրա։
Չեմ ուզում գոռալ իմ սիրո մասին,
Սակայն, իմացիր, հայրենիք իմ մեծ,
Քեզ հարյուր տեղով խոցեց թշնամին,
(Քոչարյան Ռոբի ու Սերժի նման),
Բայց հազար տեղով իմ սիրտը խոցվեց։
Ես ամբողջովին քոնն եմ, հայրենիք,
Եվ մոմի նման, ճամփեքիդ վրա
Քո փառքի համար թե մի օր վառվեմ,
Մոխրաբիծ անգամ ինձնից չի մնա։
Արամ,մեր ժողովրդի մեծ հատվածը ծանոթ չէ Նժդեհի ,,ցեղակրոն,, (ֆաշիստական) ուսմունքի ու նրա կենսագրականի հետ…Առաջարկում եմ այն հրապարակեք,թող մարդիք իմանան,որ պաշտոնապես Նյուրենբերգում դատապարտվել ու արգելվել է ֆաշիստական գաղափարախոսության դավանումը,պրոպագանդումը՝ ցանկացած տարատեսակ ու տարաբնույթ մեկնությամբ…Մենք իրավունք չունենք վտանգելու մեր սերունդների ապագան՝ մի խումբ քաղաքականապես կարճատես և տգետ անձանց ցնորամիտ ու կույր ,,դավանանք,,-ի հետևանքով…
Քաղաքական գործիչները կարող ներել իրենց քաղաքական թշնամիներին, իսկ անվտանգության (հետախուզությոան) ծառայությունները ՝ ոչ: Ծառայել նացիստական Գերմանիային, ստեղծելով հետախուզական դպրոց ի դեմ Խորհրդային Միությա՞ն, Խորհրդային Հայաստանի՞…
Չգիտեմ ինչով? եք մտածում,երբ Նժդեհի գաղափարները ֆաշիզմի հետ եք համեմատում-երևի պատճառը սապոգասիրությունն է…Եթե բազմամիլիոնանոց բանակ ունեցող ԽՍՀՄ-ը կարող էր համագործակցել ֆաշիստների հետ և օգոստոսի 23-ի պայմանագրով կանաչ լույս վառել Հիտլերի հետագա էքսպանսիայի համար,ապա փոքր ազգի ներկայացուցիչները առավել ևս իրավունք ունեին ամեն ինչ անել սեփական ազգի պաշտպանության համար…Իսկ պարոն Աբրահամյանի հետ համաձայն չեմ Լենինի արձանի մասով-դա հհշականների հազվագյուտ դրական գործերից է…
Մալադեց…
Հարգելի խմբագիր,
1. իսկ նորմալ կլիներ, եթե անկախ Հայաստանի մայրաքաղաքի գլխավոր հրապարակում կանգնած մնար Լենինի արձանը ???,
2. չէ որ հենց Թամանյանն է թմբուկի գաղափարի հեղինակը, ու ինչ կապ ունի այդտեղ մոդերնիզացիան կամ որքանով է նման Կոմիտասի երգին փոփ երաժշտություն ավելացնելուն ???:
1/ Ինչ կլիներ որ, 2/ չգիտեմ, երեւի մասնագիտկան խնդիր է, գաղափարն ինձ դուր չի գալիս
Հարգարժան Արամ, ոչ մի մասնագիտական խնդիր գմբեթի հետ կապված չկա: Բավական է Թամանյանի անունը այդ Նապոլեոն Սարգսյանը շահարկի: Նա ինչ է հասկանում թե ինչ է արվեստագետը, որ հասկանա,որ Թամանյանը իր արվեստանոցում շատ էսքիզներ կարող էր անել, բայց դրանցից շատ քչերը կհամարեր հաջողված:Իսկ հրապարակից թող ձեռքները հեռու պահեն այնտեղ վերանորոգելու բան չկա: Թող այգիները ռեստորաններից, որ նույն սարգսյանը վաճառել է,ազատեն: Ն.Սարգսյանը պետք է իր հանցանքների համար դատարանում պատասխան տա, ոչ թե նոր առաջարկություններ անի: Ինչ վերաբերում Նժդեհին, ապա ես կարծում եմ մեր ազգի ամենամեծ արատն այն է, որ մենք մեր մեծերին ոչնչացնում ենք փոխարենը բարձրացնելու: նժդեհի տեսության մեջ ոչ մի ֆաշիզմ չկա, որովհետև այնտեղ կա մեծ ազգասիրություն և այն ցույց է տալիս մեզ թշնամիներով շրջապատված աշխարհում կոտորածի չենթարկվելու ճանապարհը:
Չեմ կարող ընկալել, որ Լենինի արձանը հրապարակում կարող էր մնալ ( ՀՀՇ-ում բախտ չի վիճակվել լինել )
Համաձայն եմ հարգելի Արամի մտքերի հետ, բացառությամբ այն, որ Երիտասարդական պալատը և Դվին հյուրանոցը դասում է ճարտարապետական հուշարձանների շարքին: Հիշում եմ թե բնակչության կողմից ինչ քննադատության էր ենթարկվում պալատի արտաքին տեսքը արդեն իսկ շինարարության ընթացքում; Իսկ Լենինի արձանի տեղն ել իմ կարծիքով հոյակապ կնայվեր Սասունցի Դավթի արձանը:
<>, բայց ինչ
եք կարծում, հանրապետության մայրաքաղաքի կենտրոնական հրապարակը, բարձր արվեստի թանգարան է…
Եթե “ինչ կլիներ որ”, ստացվում է՝ կապ չունի թե ում արձանն է, մայրաքաղաքի գլխավոր հրապարակի արձանը կարող է տրամաբանական կապ չունենալ տվյալ պետության հետ: Բայց միթե որևէ այլ երկրում նման բան կա ???:
Ի դեպ, ձեր նշած ՀՀՇ-ի հեղափոխական թեւի ներկայացուցիչներն ասում էին նաև, որ արձանի կոնստրուկցիաներն էլ փտած էին, և այն կանգնած թողնելու դեպքում մի քանի տարի հետո ընկնելու էր մարդկանց գլխին:
Դուք իսկապես կարծում եք, որ Լենինի արձանը ոչ մի տրամաբանական կապ չունի մեր պետության հետ? Իսկ Դուք հիշում եք, որ Հայաստանը յոթանասուն տարի եղել է Խարհրդային Միության կազմում, որտեղ ամեն օր քարոզվել են Լենինի գաղափարները: Դա պատմություն է, որը ջնջել չես կարող, որքան էլ որ քանդես Լենինի արձանը: Իսկ եթե հաշվի առնենք, որ այն նաև արվեստի գլուխգործոց էր, ապա պետք է ընդունել, որ այն քանդելը ուղղակի վանդալիզմ եր: Ցավոք նույն Ձեր տրամաբանությամբ է ոչնչացվել նաև հայկական հարուստ հեթանոսական մշակույթը քրիստոնեությունն ընդունելուց հետո: Այն ժամանակ էլ մտածել են, որ քրիստոնեական Հայաստանում հեթանոսական տաճարները շատ անտրամաբանական են: Մեր մոտ քանդելը ավելի լավ է ստացվում…
Հարգելիս կանցնի ժամանակը ու մենք չենք լինի….սակայն դա չէ էականը:
Էական մոտեցումը այս դեպքում նա է, որ Հայաստանում պետք է լինեն փողոցների անունները, մարդկանց արձանները և այլն, այնպիսի անձերի, որնոնց գոյությունը առանց քննարկման օրինակ
պետք է ծառայի հայ մանուկին և հայ ծերուկին, այսինքն բոլորին կամ գրեթե բոլորին:
Իսկ հիշողության համար չարժե սերունդներ կործանել բավական են թանգարանները, որոնք կան և էլի կարող են լինել….
Միթե դժվար է ընկալել, որ հայ ժողովրդին պետք չէ իր հայրենիքի կենտրոնում ունենալ, Լենինի, Ստալինի, Էնվերի, Ալիևի, Էրդողանի ու այլոց արձանները, եթե անգամ մեծ կամ փոքր ժամանակահատվածում այդ սրիկաների արձանները ստիպված ենք եղել հանդուրժել մեր երկրի սրտում;
Ես դեմ չեմ, որ Լենինի արձանը չլիներ Հանրապետության Հրապարակում, ես դեմ եմ այն քանդելուն: Միթե հնարավոր չէր մեկ այլ վայր տեղափոխել, ինչի էր պետք քանդել այն?
Հանելն անհրաժեշտություն էր իմ համոզմամբ, իսկ այ ունենալ թանգարանատիպի վայր և պահպանել, լրիվ համաձայն եմ:
Իմ կարծիքով, ավելի ճիշտ կլիներ հրապարակում 20մ հասակով $(դոլլարի) “արձանը” կանգնեցել. Ինչու՞, իմ կարծիքով Հայաստում համարի բոլոր կուսակցություների նպատակը ու միակ ձգկում դա է։
<> խմբագրի եզակի հոդվածներից, որի բովանդակության հետ մեծամասամբ համաձայն եմ:
Մտքովս անգամ չէր անցնի,որ ինչ որ մեկը կարող էր ափսոսանք հայտնել այդ (անունն անգամ չեմ ուզում գրել) արձանի քանդման վերաբերյալ, այն էլ գլխավոր հրապարակում: Ըդհանրապես քաղաքական գործիչների արձանները կենտրոնական մասերում տեղադրելը այնքան էլ ճիշտ չի, քանի որ դա արվում է հավերժ, բոլորի և բոլոր ժամանակների համար:Տարբեր թեմաներով կարելի է մրցույթ հայտարարել, օրինակ ասենք գեղեցկության, հերոսության, գիտական և այն: Գրիգորի արաջարկն էլ է նորմալ, Սասունցի Դավթի արձանը, լավել նորմալ կնայվի և ոչ մի քաղաքականության հետ կապ չունի, չնայած որ իր տեղն էլ վատը չի: Ինչ վերաբերում է մյուս կառույցներին, ապա քանդելուն դեմ եմ ընդհանրապես, մանավանդ մեր աղքատ երկրում: Գումարը ծախսելու շատ առաջնահերթ տեղեր կան՝ դպրոց, մանկապարտեզ, հիվանդանոց, բարեկարգում, թոշակ, աշխատավարձ և այլն: Այ ուրիշ հարց կենտրոնական մասը խտացնելով տարբեր անկապ և խայտառակ շինությոններով: Այդ թվում նաև հյուսիսային պողոտան…
Մարդու մի տեսակ կա, որ սեփական ապաշնորությունը գիտակցելով
չարությունից ամեն ինչի ընդունակ է /Ներոն/ …..
Հարգելի Ա.Աբրահամյան և կարծիքներ հայտնող համաքաղաքացիներ. չէք? գտնում,որ մենք այնուամենայնիվ շատ տարօրինակ ժողովուրդ ենք դարձել:Ուրիշների մոտ(և ոչ միայն) գլուխ գովԱլու ժամանակ հերոսների ու հայտնի մարդկանց կրակահերթ ենք արձակում : Իսկ այսօր վիճում ենք,թե ում արձանը արժանի կլինի կանգնեցնել Հանրապետության հրապարակում:Երևի ոչ մեկի արձանն էլ պետք չի որ լինի հրապարակում,քանի որ երաշխիք չկա,որ ով էլ լինի,մի օր չի արժանանա Լենին պապիկի բախտին:Մեր ԽԱՍԻԱԹՆԱ էդպիսին:Այս ամբողջ տարիների ընթացքում, բոլոր ղեկավարների թեթև ձեռքով, անտեսել են և հիմա էլ անտեսում են հայ ժողովրդի տարած ՀԱՂԹԱՆԱԿԸ:Ինչու? Հանրապետության հրապարակում չկառուցել մնայուն ՀԱՂԹԱԿԱՄԱՐ (триумфальная арка): Իրենց համար կարևորություն ունեցող կռիվներում հաղթած բոլոր երկրներում նման հուշակոթողներ կան: Ինչ է,մերոնց տարած հաղթանակը մեր համար կարևոր չէր?:Մեկ- մեկ այնպիսի տպավորություն է ստեղծվում մեր որոշ ղեկավարների ակնարկներից,որ կարծես ամաչում են տարած այդ հաղթանակի համար:
Որ հաղթանակը ներեցեք ?
իմ կարծիքով գալուստի արձանը պետք ա դրվի
…Որոշել էի չմասնակցել այս խոսակցությանը, բայց ծանոթանալով որոշ մեկնաբանությունների, նյարդերս տեղի տվեցին:Նախ Անիի Ռուբենին ուղղված մեղադրանքներ մասին:Պարզապես չի կարելի մարդուն վիրավորել այլ լեզվով արտահայտվելու համար և կասկածել հայրենիքը չսիրելու մեջ:Դուք էլ գիտեք,թե ռուսախոս ինչպիսի զորահրամանատարներ ենք ունեցել և որքան են նրանք սիրել իրենց հայրենիքը:Կոմանդոսի օրինակը դրա ապացույցն է:Եթե Ռուբենը երկու տող հայերեն կարողանում էր գրել՝ պետք է հայերեն գրեր:Հիմա՝ քննարկվող թեման. Նյուրբենկյան դատարանում թե ինչ որոշումներ են ընդունել մեր գործը չէ և ոչ մեկին էլ իրավունք տրված չէ՝ աղավաղելու Նժդեհին ու նրա անցած ճանապարհը:Ինձ ծանոթ չեն գրողների տարիքը, շատ կուզեի, որ նրանք մեծահասակներ լինեին, եթե են՝ կխնդրեի իրենց մտքային կարոտախտով չապականեին երիտասարդ սերնդի գաղափարները:Ինչպե~ս եք կարողանում մտածել, որ Լ-ի արձանը կարելի էր պահպանել, որ այդտեղ ՆԺԴԵՀԻՆԸ չի կարելի:Ես այդ մտքից սարսափում եմ:Հասկացանք՝ այդ արձանը մշակութային ինչպիսի արժեք էլ իրենից ներկայացնի, չպետք է ցցված մնա հայ ժողովրդի տեսադաշտում:Պատվանդանի պահպանումը ավելի շքեղ կդարձներ հրապարակը:Ես կցանկանայի հրապարակում կանգնած տեսնել ՏԻԳՐԱՆ ՄԵԾԻ արձանը:
Եվս մեկ՝ հայերիս յուրահատուկ արատ՝ վերամբարձ,խրատադաստիարակչական քարոզ,վերջին ճշմարտություն ասողի հավակնոտ տոն…Ավելի լավ է չմասնակցեիք ,,դյադյա,, ջան,քան թե՝ այդպես բուխտ ու բարախտի,ցաք ու ցրիվ մտքերի ,,գոհարներ շաղ տաիք,,…Ազգովի ,,կխնդրենք,, նման տոնով մի հրովարտակ էլ գրեք միջազգային ատյաններին,որ ,,հեչ անեն,, նյուրենբերգյան (այլ,ոչ թե՝ ,,Նյուրբենկյան,,:) դատավարության որոշումները,պատճառաբանելով,որ ,,մեր գործը չէ,,՝ մենք նժդեհական ենք,ու՝ վերջ…
Հ.Գ.
Եթե Ռուբենն էլ նման հայերենով պետք է գրեր,ապա ճիշտ է արել,որ չի գրել…
Հայրենասիրության բաղադրիչներից մեկն էլ մայրենի լեզվին տիրապետելն ու այն գրագետ ձևով շարադրել իմանալն է՝ ,,հոպար,, չան…
Ձեզ նման «հայրենասերների» շատ եմ տեսել եւ ռազմի դաշտում եւ օտար երկրներում: Գրագետ ձևո՞վ եմ շարադրել:
1.Ուղղագրության տեսանկյունից՝ գրագետ է,բովանդակային առումով՝ բաժակաճառային.
2.Նախ Դուք իմ գրածը ճիշտ չեք հասկացել՝ Ձեր մասով:Ես նրա կողմից Ձեզ ուղղված հանիրավի դիտողությունն եմ քննադատել.
3.Առանց արգումենտների հայրենասիրության դասեր տալը ,,հայրենասերի,, կողմից՝ դաստիարակության պակասի հետևանք է:Հուսահատվել՝ պետք չէ,ուղղվել՝ կարելի է ու՝ ցանկալի է.
4.Ռազմի դաշտում լինել-չլինելու փաստը ապացուցվում է համապատասխան փաստաթղթով:Ես Ձեր նշած էլ.փոստի վրա կուղարկեմ իմ զինգրքույկի պատճեն,Դուք՝ Ձերը…
Շնորհակալություն:
Սիրելի հայրենակիցներ,Սասունցի Դավթի արձանը Հրապարակում տեղադրելը շատ լավ մտահղացում է և որքանով տեղյակ եմ՝ բավականին վաղուց գոյություն ունի: Ճիշտը դա կլինի: Այդ գլուխգործոցը մեր ճակատագրի իրական արտացոլումն է և կարծում եմ՝ պետք է լինի մեր պետության սրտում՝ Հրապարակում…
Իմ կարծիքով հրապարակում միանշանակ պետք է տեղադրվի Հայկ նահապետի արձանը:
Հարգելի Անի,
համաձայն եմ Ձեզ հետ, ես չեմ ասել, թե արձանը պետք է ոչնչացվեր, թող որևէ տեղում պահպանվեր: Բայց միթե վիճարկելի է, մեր ներկա պետության՝ ՀՀ-ի հետ Լենինի արձանը կապ չունի, ավելին՝ խորհրդանշում է ճիշտ հակառակը ???: 70 տարին, Խորհրդային Հայաստանը ևս պատմություն է, ինչպես նաև ցարական Ռուսաստանի կամ պարսկական լծերը: Եվ Լենինի արձանն անկախ Հայաստանի հետ կապ ունի նույնքան, որքան Նիկոլայ Երկրորդի կամ Շահ Աբասի արձանը:
Այն ,որ հրապարակի դատարկությունը ինչ որ ձևով լցնել, շտկել, դա միանշանակ է,բայց ,ոչ միյայն հրապարակի…..։ լ-ի տարբերակը՝քննարկման առարկա չէ։ Ասպարեզում կարող էն լինել,ըստ ինձ, ՏԻԳՐԱՆ ՄԵԾ-ի,Հայկ Նահպետի և ինչու չէ՝Նոյ Նահապետի -տալով համապատասխան բովանդակային լուծումներ։
Չգիտեմ՝ գացե որեւէ մեկի մոտ թյուր կարծիք է ստեղծվել, որ ես համակրում եմ Լենինի գաղափարներին, կամ՝ որ ես ցանկանում եմ վերադարձնել նրա արձանը: Ես ընդամենը ասում եմ, որ պետք չէր արձանը քանդել, եւ հիմա էլ պետք չի դնել որեւէ արձան, որը 10, 50 կամ 100 տարի հետո գաղափարախոսական խնդիրներ կառաջացնի:
Համամիտ եմ Ձեր կարծիքին ու իրատեսական առաջարկությանը:
Դե, լավ է,ազգովի փրկված ենք, որ ինչ- որ հարցում համաձայնության եկաք:Թե չէ ոտանավորներ արտասանելով…Ես միշտ խուսափում եմ այն մարդկանցից, ովքեր պատեհ-անպատեհ սկսում են ասմունքել:Հատկապես, երբ ասմունքողը տղամարդ է:Նմանները ոչ միայն վտանգավոր են տղամարդ-սերունդ դաստիարակելու հարցում,այլև…Հեռու,շատ հեռու նմաններից:
Ռուսները Մոսկվայում լ-ի դամբարանի մումիայի ձեռից կրակն են ընկել,ոչ այն է ՝վառեն,ոչ այն է թաղեն,ոչ այն է պահեն, և կողմերը, և դեմերը մեծ թիվ են կազմում,(նման է այն դեպքին,երբ շունը առնետ է բռնում ու ոչ այն է ուտի,ոչ այն է թողնի),մեր պարագայում ՝մենք շատ արագ լուծեցինք,ուր է ուրիշ հարցերն էլ այդպես արագ լուծեինք,՝այլ հարց է, որ պատվանդանը կարելի էր թողնել….
Իրականում, ոչ մի հակասություն չկա գյուղից եկածի ու տեղացի քաղաքացու միջեւ։ Երբ երեխան ասում է, որ իր մաման ամենալավ մաման է աշխարհում, դա առողջ երեխա է։ Եթե մեկն ասում է, որ իր գյուղը(քաղաքը) աշխարհի կենտրոնն է, դա նույնպես առողջ մարդ է։ Դրա համար, երբ գյուղից եկածը իր գյուղը պաշտում է, իր բարբառն ու բարքերը պահպանում եւ ուսում ստանալուց հետո վերադառնում իր հարազատ գյուղը՝ հարազատ գյուղի բալիկներին սովորացնելու իր գիտելիքները, դա միայն հիացմունք եւ հպարտության զգացմունք է առաջացնում։ Իսկ եթե նա Թումանյան թե Կոմիտաս չի եւ նա չի կրում ազգի ճակատագրի պատասխանատվությունը, նա այլասերվում է, դառնում է, (հայերենը չախտոտելու համար այլ լեզվով ասեմ), маргинал, космополит, երբ դավաճանում է իր գյուղը, իսկ երեւանցիներին երեւանաբնակ հորջորջելով։
Հետաքրքիր է, է՞լ ինչ սովետական ժամանակների արձան է ոչնչացվել Երևանում։
Զիս զարմացնողը ոչ թէ այդ հրաշալի հրապարակը այլանդակելու ծրագրի նոր առաջարկն է այլ զայն առաջարկողին ներկայութիւնը Երեւանի ( Գլխաւոր ճարտարապետ ) տիտղոսով տակաւին գործի գլուխ կանգնած անձնաւորութեան որ ամօթահար հեռանալու գլխիկոր մայրաքաղաքէն կը մտմտայ նոր նախճիրներ գործել կարծես եղածը հերիք չըլլար—Զարմանալի երկիր Հայաստան։
Նարեկի ուշք ու միտքը հավանաբար իր խայտառակությունը մեղմացնելն է: Կառուցելով կառավարական շենքի գմբեթը և քանդելով պատմության թանգարանի շենքը գոնե մի կողմից շնչելի կդարձնի Հյուսիսային պողոտան:
… “Բոշեքը”,”ախպարները” չար ժամանակների(մենակ թե ոչ մեր պատմության)ոչ պակաս չար անվանումներն են մեր սիրելի հայրենասեր-հայրենադարձ հայրենակիցների, սա մտորելու ինքնալուսավորվելու համար,առանց հետին մտքի ու ամենայն սիրով ու հարգանքով:Ի ուրախութունս իմ ընտանիքի, չենք կրել ու տանջվել նման ցավոտ ածականներից:
Արամ հարգելիս մի հետաքրքիր պատմություն էլ ես հիշեցի:Դպրոցական տարիներին մի լավ հայոց լեզվի դասատու ունեինք,մեզ տարել էր Մեր Մեծերի Պանթեոն: Նախորոք կազմակերպել էր,ամենքս մեր կարողությունների չափով մի հանձնարարություն էինք ստացել, պետք է բանաստեղծություննր ու երգեր կատարեինք(համոզված եմ որ դա հենց տղամարդավայել գործ է, եթե իհարկե ճաշակտ չլղարացնես) համապատասխան Մեծի արձանի մոտ: Էտ օրն ,համենայնդեպս ինձ համար,հայրենասիրության(ոչ հեղափոխական պատրիոտիզմի) մեծ դաս էր: Ինձ համար Նրանք(Մեծերը)առանձնացան ու ավելի բարձրացան մեզել իրենց հետ բարձրացնելով: Էնքան կապնվեցինք Մեր Պանթեոնին, որ մեկ մեկ էլ դասերից փախնում գնում էինք այնտեղ, հավատացեք կարուսելի համար չեինք գնում, ախր դա մի ռոմանտիկ աուռայով ու Սիրո հզոր էներգիայով հարուստ տարածք էր: Ավելի անկեղծանամ(հույսով եմ չեք չարախնդա), կնոջս դեմ մեղանճել էի ու որ ապաշխարեմ միասին գնացինք Պանթեոն: Դե իհարկե ամեն ինչ հարդվեց, էտ օրն էլ անձրեվ էր գալիս , մենք էլ մի փոքր ,բացովի անձրեվանոցի տակ կանգնել էինք “Մեր մեծերի շրջապատում” ու … լավ հերիք անկեղծանամ: Հա դուք Հրապարակների լավ ու վատից էիք խորհում ու ձեր մանկական հիշողությունները, մեզ հետ կիսեցիք, բավականին կոշտ քննարկում ստացվեց, արձանը հանենք? դնենք? քանդենք ուրիշ տեղ դնենք, ումը դնենք? ումը հանենք?Էս հանրային քննարկումները մեզ պետք են որ գտնենք մեզ հուզող հարցերի, համենայն դեպս ճիշտ ,կամ օպտիմալ պատասխանները:
Մեր քաղաքի դեմքը իսպառ կորավ, ինչի չէ հենց “Դվինով”,”Երիտասարդականով”(որտեղ պատիվ ու հաջողություն եմ ունեցել “զաքսաորվել”) … Եվ մի նոր շարժում-մտածելակերպ սկսեց զարգանալ քանդողական միջավայրում, էտ ճղճիմ-ճարտարապետի գլխավորությամբ ու տարոնակա-տարորինակ(համահունչ են ?)”պայծարամտությամբ”, այն է; “արա ամենապրիստիժնի տեղերում մեր ոբեքտները պտի ըլնեն” ու գնաց մարդացեցերի վազքարշավը Էրեվանիս դեմքով, ու… “ամենապրիստիժնի տեղերում նոր բացոթյա կաֆեներ դնելով” էլ ավելի այլանդակեցին մեր քաղաքի, հավեսով գույներն ու կոլորիտը:”ամենապրիստիժնի տեղը էսօրվա դրությամբ”, ամենապրիստիժնի նախագան ու քաղաքապետն ու մարզպետն ու գյուղապետը ու ու… Էտ այլանդակ պրիստիժնի-մտածելակերպը եկավ ու առանց ամոթ-աբուռի մեր Պանթեոն մտավ: Հարց; Բա որ մի տաս տարի, մի հարյուրտաս տարի հետո մեկը ելնի ու ասի, չէ էս անձանց հազար ողորմի, բայց էս աճյուններն ու իրանց սկյութական արձաններն Մեր Պանթեոնից հանում ենք:ՈՒ են ժամանակի, չէ “Առավոտի” Արամը թեմա կբացի իր բարի հիշողություններով ու մենք էլի տաքացած կսկսենք թեման արծարծել, թէ “այ Ալոյինը էլի հասկանալի ա, բայց Բլոինը պտի թողեին”, ու տենց շարունակ, էս էլ մի ուրիշ թեմա-հիշոողություն:Կարող ա? մի քիչ “համարձակ”(ասել Արամի)մտածեցի??
Գարեգին Նժդեհն էլ հաստատ ու անկասկած դասվում է մեր մեծերի(հերոս-մեծերի)շարքին, որոնց նմանների աճյուններն արժանավույնս հանգչում են հայկական լեռնալանջերին մինչեվ Եռաբլուր-լեռ: Նրանց Արձանները երբեք չեն քանդվի! Նրանք աճյուններն, երբեմն ցավոք սրտի, բայց իրենց վայել ու արժանի տեղերումեն Ննջում!
Օլիվեր Կրոմվելի հետմահու “ճակատագիրը” սպասվում է շատերին…
Շատերը թերևս չգիտեն և կզարմանան որ Լենինի ապամոնտաժված, առանց գլխի արձանը Մոսկվայից գնվել և տեղադրվել է ԱՄՆի Լաս Վեգաս քաղաքի Մանդալայ Բեյ հյուրանոցի ճեմասրահում: