Միանգամից ասեմ, որ «Անուշի» ոչ հին, ոչ էլ այսօրվա՝ վիճահարույց բեմադրությունը ես օպերայում չեմ տեսել: Լսել եմ այդ օպերայի ձայնագրությունները, ուսումնասիրել եմ պարտիտուրը, ինչպես նաեւ տեսել եմ տաղանդավոր ռեժիսոր Մարատ Վարժապետյանի ֆիլմը՝ այդ օպերայի հիման վրա: Անկեղծ խոստովանեմ՝ Տիգրանյանի այդ ստեղծագործությունը գլուխգործոց չեմ համարում՝ ի տարբերություն Թումանյանի պոեմի, որը դրա համար հիմք է ծառայել: Ավելին՝ ինձ դուր չի գալիս դասական օպերաների «արդիականացված» մեկնաբանությունը, երբ ասենք, Բորիս Գադունովի ժողովներն անցնում են բրեժեւյան պոլիտբյուրոյում, իսկ Տատյանա Լարինան 30-ական թվականների խորհրդային ջուլհակուհի է: Միացրեք «Mezzo» հեռուստաալիքը եւ գրեթե ամեն օր նման ներկայացումներ կդիտեք: Ես միանգանայն նորմալ եմ համարում, որ մի խումբ մտավորականներին «Անուշի» նոր բեմադրությունը դուր չի գալիս: Այդ խումբը կարող է հանդես գալ լրատվամիջոցներով եւ խստորեն քննադատել այդ ներկայացումը, նրանք կարող են նույնիսկ պիկետ կազմակերպել Ազատության հրապարակում՝ բացատրելով հանդիսատեսին, թե որքան վնասակար է այդ ներկայացումը նայելը: Միակ բանը, որը սխալ էր, անընդունելի էր, խայտառակություն էր՝ դա նախագահին կոլեկտիվ նամակ գրելն էր, ինչպես նաեւ պահանջելը, որ նա վարչական մեթոդներով լուծի ստեղծագործական վեճը: Դրանից ակնհայտորեն «Սովետի հոտ է գալիս»:
Խոսքը, հետեւաբար, ոչ թե «Անուշի» բեմադրության, այլ մտավորականների՝ հասարարակության առջեւ պատասխանատվության մասին է: Երբ օրը ցերեկով Հայաստանի մայրաքաղաքում 10 հոգի է սպանվում, երբ թաղի խուժանը ընտրություններ է կեղծում, նրանք ոչ մի ծպտուն չեն հանում: (Խոսքն այն մասին չէ, որ նրանք հանդես գան ընդդիմադիր դիրքերից՝ պարզապես գնահատեն մարդկային կյանքը եւ անվտանգությունը): Բայց հենց որ ինչ-որ մի ստեղծագործություն նրանց դուր չի գալիս, չի համապատասխանում «ազգային սրբությունների» մասին իրենց պատկերացումներին, նրանք ընդվզում են եւ, ամենակարեւորը՝ դիմում են «նաչալստվային», որ նա այդ «սրբությունները» պաշտպանի: Այդ պարզունակ պատկերացումը ուղիղ համեմատական է հասարակ ժողովրդի պատկերացումներին սոցիալական արդարության մասին. «Բա մի հատ Սերժը չհավաքեր հարուստներին, չասեր՝ ձեր գողացած փողերը հանձնեք բյուջե, թե չէ սաղիդ կնստացնեմ»: Ներկայիս նախագահը դա չի անում, մտածում են մարդիկ, բայց կգա մեկը, որը դա կանի: «Բարի թագավորի» մասին առասպելը սնվում է ոչ միայն ընդդիմության պոպուլիզմով, որը քիչ թե շատ անխուսափելի է, այլեւ մտավորականների ինֆանտիլիզմով (ներող կլինեք օտար բառի համար): Նրանց հայացքը բոլոր պարագաներում ուղղված է վերեւ՝ իշխանությանը, նախագահին, որը «ավելի մեծ ուշադրություն պետք է դարձնի մշակույթին», արգելի սերիալները, գռեհիկ հումորը կամ այն ստեղծագործությունները, որոնք իրենց ճաշակով չեն:
«Վերնախավի» այդ ինֆանտիլ մտածողությունը այսպես թե այնպես փոխանցվում է մնացած հասարակությանը՝ «նախագահ ջան, մի հատ զավոդ բաց՝ աշխատենք»:
Դուք կասեք, որ տեղի է ունենում հակառակ գործընթացը՝ մտավորականները արտացոլում են հասարակության մակարդակը: Կարող է եւ այդպես լինել՝ խնդիրը հենց այն է, որ նրանք պետք է փոքր-ինչ ավելի բարձր լինեն հասարակական մակարդակից:
Կարդացեք նաև
Այդպես որ, հարգելի արվեստագետներ, եթե դուք վնասակար եք համարում այս կամ այն գիրքը կամ ներկայացումը, պայքարեք ինքնուրույն՝ «նաչալստվային» մի՛ խառնեք:
Արամ ԱԲՐԱՀԱՄՅԱՆ
Շնորհակալություն, պարոն Աբրահամյան, մեր բոլորի ուշադրությունը հրավիրելով այս կարևոր հանգամանքի վրա: Հաճախ եմ լսում, երբ անվանի մտավորականներ, արվեստագետներ սկսում են գովք անել նախագահին,վարչապետին կամ այլ պաշտոնյայի, որ գումար հատկացրեց այս կամ այն փառատոնի, գրքի, հետազոտության, գիտական մասնաշենքի վերանորոգման համար: Զարմանում եմ այդ աստիճան մանկամտության վրա: Միթե նախագահը, վարչապետը, այլ պաշտոնյան հատկացրեցին իրենց գրպանից, իրենց անձնական գումարից ??? Ուրեմն զարմանալի չէ, երբ ազգի սերուցքը` մտավորականությունը այդ մակարդակի վրա է, ուրեմն ինչ ակնկալել շարքային քաղաքացուց: Խորհրդային Հայաստանի փլուզումից հետո չստեղծվեց անկախ պետության մտավորական, այլ խորհրդային գիտնականը վերարտադրեց իր հաջորդին` խորհրդային ժամանակների պարտիական շահերի հլու ծառայողի իր կերպարով:
Մի աբսուրդալի իրողությունն էլ կա, երբ ասում են, թե այս կամ այն պաշտոնյան լավն է, քանի որ իր ժամանակ սկսել ենք աշխատավարձը ժամանակին ստանալ:
‘Աբսուրդալին’ նույնպես պարզապես ‘անհեթեթն է’;
Ինֆանտիլիզմի համար չեմ ներում: հայերեն հոյակապ բառ կա, շատ ավելի հնչեղ ու հասկանալի. մանկամտություն:
Դե ինչ ասես, այսպես ասած մտավորականության գիտելիքներն ու ունակությունները չեն ներում, որ կարողանան լուրջ սուր քննադատական նյութեր գրեն, թեկուզ դաժան եւ անողոք, վերլուծեն, շարադրեն մտքրեը: Արվեստի գնահատման չափանիշներ չունեն, բառապաշարն էլ միայն շատ-շատ “ազգային”, “խայտառակություն”, “վայել չի”, “մեր սրբությունները” , բայց որ հարցնես՝ այդ բառերի իմաստն էլ չեն կարողանա նորմալ բացատրել
Ոչ էլ այդքան ստեղծագործական ունակություններ ունեն, որ չստացված աշխատանքը ծաղրեն, էլ չեմ ասում, իրանք ավելիլավը առաջարկեն:
Ծերացող, անպտուղ արվեստագետներ
Իսկ էս “Անուշը” եթե վատն ա՝ կմոռացվի կգնա, եթե մեջը մի բան կա, կարող ա զարգանա մի ուրիշ բան դառնա, սովորական նորմալ երեույթ ա, ամոթ է նույնիսկ քննարկել այս հարթության վրա