ՀՀ ԳԱԱ հայոց ցեղասպանության թանգարան-ինստիտուտը եւ Հնագիտության եւ ազգագրության ինստիտուտը լույս են ընծայել բանահավաք, բանագետ, ժողովրդագետ Վերժինե Սվազլյանի «Հայոց ցեղասպանություն. ականատես վերապրողների վկայությունները» գիրքը, որը հրապարակվել է հայերեն եւ անգլերեն լեզուներով: Այսօր այս մասին «Հենարան» մամուլի ակումբում խոսեց հեղինակը` նշելով, որ գրքի նյութերը հավաքել է դեռեւս ուսանողական տարիներից` դժվարին պայմաններում:
Տիկին Սվազլյանը տեղեկացրեց, որ գրի է առել, իսկ հետագայում` ձայնագրել եւ տեսագրել Արևմտյան Հայաստանի եւ Կիլիկիայի հայության` ցեղասպանությունից հրաշքով փրկված-ականատեսների վկայությունները, ինչպես նաեւ տեղեկություններ հավաքագրել հայկական համայնքներից Հունաստանում, ԱՄՆ-ում, Կանադայում, Լիբանանում, Սիրիայում, Թուրքիայում գտնվելու ժամանակ: Բոլոր նյութերը ներկայումս պահվում են Հայոց ցեղասպանության թանգարան-ինստիտուտի արխիվում:
Վերժինե Սվազլյանը նշեց, որ գիրքը ներառում է 700 միավոր վկայություն, ինչպես նաեւ` ցեղասպանության թեմայով երգեր:
Հեղինակը պատմեց, որ ժամանակին իրեն հաջողվել է մուտք գործել Կոստանդնուպոլսի ծերանոց եւ գաղտնի կերպով հավաքագրել շուրջ 40 վերապրածի վկայություն: Պատմություններից մեկի համաձայն` թուրքերի կողմից սպանված հայերի 4-ամյա աղջիկ երեխան, օրեր շարունակ դեգերելով Դեր Զորի անապատում, ի վերջո հայտնվում է արաբ անապատական կնոջ մոտ, որը երեխա չուներ: Կինը վերցնում է երեխային իր եւ ամուսնու խնամակալության տակ, անունն էլ դնում Այշա: Երբ տարիներ անց որբահավաքները անապատային բնակավայրերում փնտրում էին ցեղասպանությունից որբացածներին, վրաններից մեկի առաջ տեսնում են 8-ամյա կապուտաչյա աղջկա, որն ասում է, թե ինքը հայ չէ, ծնողների անուններն էլ Ֆաթմա է եւ Մուստաֆա: Երեխան անգամ հայերենն է մոռացած լինում: Արաբերենով «Ինչպե՞ս ես խաչակնքվում» հարցին ի պատասխան՝ երեխան խաչակնքվում է այնպես, ինչպես սովորեցրել էին հայ ծնողները…
Կարդացեք նաև
«Վերապրածներից յուրաքանչյուրն ունի իր ողբերգական պատմությունը եւ կոտրված աշխարհը: Որպես զանգվածային ոճրագործություն` ցեղասպանությունը դարձել է հայերի հոգեգիտակցական աշխարհի եւ ազգային ինքնության բաղադրիչը»,-ասաց Վերժինե Սվազլյանը:
Լուիզա ՍՈՒՔԻԱՍՅԱՆ
