ՀՅԴ Բյուրոյի ներկայացուցիչ Հրանտ Մարգարյանի հարցազրույցը, տպագրված Թեհրանի Ալիք օրաթերթում
– Պրն. Մարգարեան, ի՞նչ տւեց յետընտրական հոլովոյթը Հայաստանին ու հայ հասարակայնութեանը: Մի խօսքով ո՞րտեղ ենք կանգնած այսօր:
– Կարծում եմ` ընտրութեան արդիւնքում ամենամեծ ուսուցողական դասը տւեց ժողովուրդը, դա այն դէպքում, երբ համընդհանուր յուսահատական մթնոլորտ կար: Մասնաւորաբար, Ազգային ժողովի ընտրութիւններից յետոյ ստեղծւած յուսահատական մթնոլորտ կար եւ ոչ ոք գրեթէ չէր ենթադրում ակտիւ մասնակցութիւն ընտրութիւններին. ենթադրւում էր ընդհանրապէս պասիւութիւն պէտք է դրսեւորւի, որովհետեւ իրական մրցակցութեան մթնոլորտ գոյութիւն չունէր, բայց ժողովուրդը գնաց եւ նախքան այն, որ որեւէ մէկի նկատմամբ համակրանք կամ հակակրանք ցոյց տար` իշխանութեանը ոչ ասաց: Այս առումով կարծում եմ` ժողովուրդը վեր կանգնեց բոլորից եւ կարողացաւ քաղաքական ուժերին մղել ակտիւութեան: Կարծում եմ, մեր հասարակութեան մէջ նոր շունչ, նոր թարմութիւն մտաւ, ինչը որ միշտ շատ աւելի յուսալի է, քան` յուսահատութեան մթնոլորտը:
– ՀՅԴ–ն իր որդեգրած համակարգային իշխանափոխութեան նպատակակէտին հասնելու համար մշտապէս առաջադրել է հանգրւանային ձեռքբերումների հանգամանքը:
Կարդացեք նաև
Որեւիցէ հասարակա-քաղաքական ձեռքբերում, անցնող նախագահական ընտրութիւնների արդիւնքում, հնարաւոր է թւարկել` նկատի ունենալով ժողովրդի մօտ օրըստօրէ աճող հիասթափութիւնը:
– Ես կոնկրետ այսօր, այս ուղղութեան մասին, չեմ կարող խօսել, բայց նախագահական ընտրութեան նախօրեակին եւ ինչ-որ առումով նաեւ դրանից յետոյ մեր կողմից հրապարակ նետւած քաղաքական օրակարգը, որը մենք համարում էինքª պէտք է դառնայ միասնական օրակարգ, գտաւ շատ աւելի մեծ ընդունելութիւն, քան նախքան այդ էր: Այդ առումով մենք գրեթէ չունեցանք, այսպէս ասած, հակադիր շարժում: Ընդհանրապէս, կամ 100%-ով, կամ մասամբ ընդունելի մթնոլորտ կար. դա յաջողութիւն էր, իսկ ընտրութիւններից յետոյ հանգրւանային պայքարի մեր տակտիկան, որը աւելի շատ տեւական պայքարի մղելու եւ իրական պայքարի դուրս գալու գործելաձեւ է, որպէսզի թէ՛ մարդկանց չուղղորդենք դէպի յուսախաբութիւն, եւ թէ՛ չուղղորդենք դէպի առճակատում, բայց կարողանանք արդիւնաւէտ դարձնել շարժումը, որը հետզհետէ աւելի շատ պարարտ հող է գտնում, աւելի շատ ընդունելութիւն է գտնում: Եղած փոքր երեւոյթներն էլ գալիս են առաւել շեշտելու, որ այդ տրամաբանութիւնը շատ աւելի օգտակար է եւ երկրին յարմար:
– Որպէս հանգրւանային փոփոխութիւնների տանող առկայ նոր հանգամանք` դարձեալ ՀՅԴ–ն իր ծրագրային դրոյթներից ելնելով` կարեւորում է գալիք աւագանու ընտրութիւնները: Ըստ Ձեզ` կը յաջողւի՞ այնքան էլ միասնական ծրագրի շուրջ չհամախմբւած ընդդիմութեանը, սոյն ընտրութիւններով ցանկալի փոփոխութիւններ առաջացնել:
– Գիտէք, մենք այդ հանգրւանային փոփոխութիւնները երկու առումով էինք տեսնում: Մէկ` ժողովրդային ալիքը բարձր պահելով` պարտադրել իշխանութիւններին զիջումներ, որոնցից կը շահէին երկիրը, քաղաքական կուսակցութիւնները եւ նաեւ իշխանութիւններըª իրականութեան մէջ, դա մէկ ուղղութիւնն էր: Միւսը քաղաքապետական ընտրութիւնն էր, որը վերջին հաշւով լուրջ կարեւորութիւն ունի: Ինչ որ առումով` Երեւանը Հայաստանի միջնաբերդն է եւ քաղաքապետական ընտրութիւններում յաջողելը կարեւոր հանգրւան է երկրի մէջ մեծ փոփոխութիւններ առաջացնելու համար եւ կարծում եմ, որ եթէ մեզ չյաջողւեց միասնականութիւն ստեղծել մեր ցուցակով ընտրութիւնների գնալու, դեռ ամբողջական առումով ձախողում չի նշանակում, որովհետեւ դա կարող է ստացւել ակամայ: Քաղաքապետական ընտրութիւնները համամասնական ցուցակով են տեղի ունենում, կարող է ընդդիմադիր ուժերի ձեռքբերած քւէն այնպիսին լինի, առանձնաբար դրանց հանրագումարը այնպիսին լինի, որ ընդդիմութիւնը կարողանայ այդ միասնականութիւնը յետընտրական շրջանում ցոյց տալ: Յամենայնդէպս, եթէ որեւէ մէկը չունենայ կարեւոր եւ լուրջ մեծամասնութիւն, նոյնիսկ այդ դէպքում, կարծում եմ, երկիրը կարող է շահել, որովհետեւ աւելի հաւասարակշռւած քաղաքային իշխանութիւն կը ձեւաւորւի:
Այդ իմաստով ընդդիմութիւնը ունենալով միջնաբերդ Երեւանը, կը կարողանայ երկրի մէջ իսկապէս նոր շունչ բերել, նոր մղում առաջացնել եւ աւելի քաղաքակիրթ պայքարի ձեւով երկիրը տանել դէպի ընդհանուր եւ հիմնական փոփոխութիւնների:
– Ըստ հաղորդւած լուրերի` ՀՀ կառավարութեան կազմում վերանշանակւել են գործող վարչապետն ու ԱԳ նախարարը: Նկատի ունենալով, որ վերջին տարիներին հէնց նոյն այդ ոլորտներում ընթացող քաղաքականութիւնն ու քայլերը ամենախիստ քննադատութիւնների թիրախ են դարձել, ինչպէ՞ս կը բնութագրէք այդ վերանշանակումները:
– Ես կարծում եմ, որ շատ աւելի կարեւոր է վարչապետի վերանշանակումը, որին մեր կազմակերպութեան կողմից երկու անգամ անվստահութիւն է յայտնւել եւ վերջին հաշւով` այս ընտրութիւնները մի բանի արդիւնք են` ժողովուրդը ցոյց տւեց, որ վիճակից դժգոհ է, սոցիալ-տնտեսական իրավիճակից դժգոհ է: Այդ դժգոհութեան պատճառը կառավարութիւնն է. եթէ նոյնիսկ կառավարութիւնը չէ, դա էլ է կառավարութեան թերութիւնը, բայց կառավարութիւնն է, որ այդ իրավիճակը պէտք է բարելաւի եւ եթէ կայ այդպէս համընդհանուր դժգոհութիւն, որը արդէն փաստ է եւ ոչ ոք չի կարող հերքել, ուրեմնª իսկապէս անհասականալի է յամառել եւ վարչապետին պահել նոյն լիազօրութիւններում: Ես կարծում եմ, ցաւօք, այս ամէն ինչից նախագահը չստացաւ ճիշտ ուղերձները եւ կատարեց կարեւոր մէկ սխալ` վարչապետին վերանշանակելով:
– Պրն. Մարգարեան թոյլ տւէք որպէս հարցի շարունակութիւն ` յաւելել` վարչապետի թեկնածութեան առաջադրումից յետոյ ՀՀ նախագահը նոր որոշեց խորհրդակցել քաղաքական ուժերի հետ, ինչպէս Արմէն Ռուստամեանի: Արդեօք դա որեւէ ազդեցութիւն չէ՞ր կարող ունենալ նախագահի վերջնական որոշման վրայª մինչ հրամանագիր ստորագրելը:
– Նախքան վերջնական որոշումն է խորհրդակցել, բաւական լուրջ խօսակցութիւն է տեղի ունեցել, որից պէտք է նախագահը յաւելեալ դրդապատճառներ ունենար` վերյիշելու մեր կուսակցութեան ունեցած դիրքորոշումը, որն ունեցել ենք անցեալ տարիների ընթացքում, վերյիշելու նաեւ ժողովրդի դժգոհութեան պատճառը եւ խուսափէր այդ քայլն անելուց:
Յամենայնդէպս, այս մթնոլորտում նախագահի շահերից էր բխում, որ մի քայլով առնւազն յոյս ներշնչէր հասարակութեանը, որ գնում է դէպի իրավիճակի բարելաւում, հարցերի լուծում, իսկ եթէ հարցերը մնացել են եւ լուծում չեն ստացել, դրա միակ պատասխանատուն կառավարութիւնն է եւ առաջին հերթին` վարչապետը:
– Թոյլ տւէք անցնել մեր համազգային ցաւոտ հարցերից մէկինª Սիրիայի ու մասնաւորապէս սիրիահայութեան դէմ ծառացած ծանրագոյն մարտահրաւէրին: Այս ցաւոտ թնջուկի մէջ, ըստ Ձեզ, կանխատեսելին եւ անկանխատեսելին որո՞նք կարող են լինել, որով էլ հնարաւոր լինի վնասները նւազագոյնի հասցնել:
– Գիտէք, ամբողջ Սիրիայի իրավիճակը շատ ծանր է, շատ մտահոգիչ է: Սիրիան կարծես թէ թեւակոխում է երկարատեւ քանդիչ ներքին պատերազմի փուլ եւ, բնականաբար, այդ պայմանների մէջ, առաջին հերթին, հարւածների թիրախ կարող են դառնալ համեմատաբար անպաշտպանները եւ անկազմակերպները: Եթէ միւս համայնքները, այսինքն` սիւննիները, ալեւիները, շիաները, քուրդերը ունեն մեծ թւաքանակ, ամէն մէկի թիկունքում կանգնած են տարբեր պետութիւններ, ունեն իրենք իրենց պաշտպանելու հնարաւորութիւն եւ վերջին հաշւով` իրենց համար կռւի ընթացքում է արձանագրւելու պարտութիւնը կամ յաղթութիւնը, կորուստը կամ ձեռքբերումը, հայութեան պարագայում` հայութիւնը այդ հնարաւորութիւնը չունի, չունի այն ծանրակշիռ ներկայութիւնը, որ կարողանայ առանձնաբար կազմակերպւելով` դառնալ մէկ առանձին ազդակ, ֆակտոր եւ չունի այլ պետութիւնների կողմից պաշտպանւածութիւն: Այս պարագայում, կարծում եմ, մենք ունենք մէկ առաւելութիւն, որը պէտք է կարողանանք լաւագոյն ձեւով օգտագործել. դա հայկական պետականութիւնն է եւ տարասփիւռ, աշխարհասփիւռ հայութիւնը, որոնց միջոցով պէտք է կարողանանք աշխարհի ուշադրութիւնը սեւեռել հայ ժողովրդի ֆիզիկական անվտանգութեան հարցի վրայ այդ առումով երաշխաւորութիւններ ստեղծել: Ցաւօք սրտի` Սիրիայում ծայր են առել դաւանական այնպիսի ծայրայեղ շարժումներ, որոնք վտանգ են բոլորի համար, բայց մասնաւորաբար մեզ համար` հայութեան համար եւ մենք պէտք է կարողանանք այդ վտանգի յարաբերութեան մէջ ցոյց տալ հայ ժողովրդի անվտանգութիւնը երաշխաւորելու խնդիրը: Մենք նորից ու նորից զօրաշարժի ենթարկւելու անհրաժեշտութիւն ունենք. այս անգամ, կարծում եմ, հարցը ոչ այնքան օգնութիւնն է սիրիահայութեանը, որքան քաղաքական յարաբերական համընդհանուր արշաւն է, որ մենք կարողանանք աշխարհի ուշադրութիւնը սեւեռել այդ կէտի վրայ: Իսկապէս մտահոգիչ է սիրիահայութեան ֆիզիկական անվտանգութեան հարցը: Ճիշտ է, որ այսօր մենք դեռ լուրջ հարցեր չենք դիմագրաւում, բայց ոչ ոք չի կարող ունենալ ապահովութիւնը, որ վաղը չէ, միւս օրը մենք չենք կանգնի աղէտի առջեւ: Ես չեմ ուզում ոչ ոքի վախեցնել, մասնաւորաբար չեմ ցանկանում Սիրիայում բնակւող հայութեանը խուճապի մատնել, վախեցնել, բայց կարծում եմ հարցն այնքան լուրջ է, որ բոլոր մեր հնարաւորութիւններն ու կարողութիւնները, հայկական պետականութիւնից սկսած մինչեւ կազմակերպւած Սփիւռք եւ նոյնիսկ անհատներ, պէտք է կարողանան աշխարհի ուշադրութիւնը սեւեռել սիրիահայութեան ֆիզիկական անվտանգութեան հարցի վրայ: Մենք պէտք է կարողանանք ինչ-ինչ ձեւերով ապահովել, երաշխաւորել նրանց անվտանգութիւնը: Կարծում եմ` որպես Ցեղասպանութիւն տեսած ժողովրդի, մէկ հատւածի , պէտք է առաւել բարոյական պարտաւորութիւն ունենանք սիրիահայութեան նկատմամբ, որպէսզի նա նոր աղէտ չդիմագրաւի:
– Ձեր կարծիքով` Ցեղասպանութեան 100-րդ տարելիցին ընդառաջ` որո՞նք պէտք է լինեն այն քայլերը, որ անհրաժեշտ է յաւելել 100-ամեակի յանձնաժողովի աշխատանքներին: Տեսակէտներ են հնչում, որ նախատեսւած աշխատանքները անհրաժեշտ չէ լայնամասշտաբ լուսաբանել` մինչ 100-ամեակի տարելից. Ձեր տեսակէտը:
– Ո՛չ, ես կարծում եմ` ամենավատն այն է, եթե մենք բաւարարւենք ծիսակատարութիւններով յիշելով պատմական մի թւական: Կարծում եմ, որ մեզ համար 100-ամեակի պարագան կամ ընդհանրապէս Ցեղասպանութեան հարցի ոգեկոչումը, այսպէս ասած, պատմական ինչ-որ յարգանքի տուրք չէ, որ մենք մատուցում ենք, դա քաղաքական պայքար է, դա մեր ազգի այսօրւայ եւ վաղւայ օրւայ հետ կապւած հարց է: Այսինքն` Ցեղասպանութիւնը մենք իբրեւ պատմական երեւոյթ չէ, որ գնահատում ենք եւ ակնկալում ենք գնահատականներ. հայ ժողովրդի այսօրւայ ներկան եւ ապագան երաշխաւորելու ամար է, որ մենք այդ պայքարն առաջ ենք տանում: Ուրեմն` հարցի քաղաքական կողմը ամենամեծ կարեւորութիւնն է: Ճիշտ է, որ Ցեղասպանութեան հարցը մեզ համար ազգային հարց է, բայց ազգային-քաղաքական հարց է եւ այդ շեշտադրումն է, որ ամենակարեւորն է:
Մենք հաւատացած ենք` ժամանակն է, որ կարողանանք անցնել պահանջատիրական հանգրւանի եւ այս առումով, կարծում եմ, առաջին կարեւոր քայլը, Արեւմտահայաստանի եկեղեցապատկան կալւածքների, եկեղեցիների իրաւատիրոջ իրաւունքով ասպարէզ դուրս գալն է: Այս առումով, կարծում եմ, որ համապատասխան հաստատութիւնները անելիքներ ունեն: Առաջին քայլը պէտք է վերցնեն, որին պէտք է հետեւի համահայկական մէկ շարժում, արշաւ` պայքարին նոր տեսք եւ բնոյթ հաղորդելու համար:
Ամենավատը ծիսակատարութեամբ սահմանափակւելն է. սա առիթ է, որ մենք պէտք է թէ՛ յիշենք, եւ թէ՛ պարտաւորեցնենք, որ յիշեն: Յիշեցնենք բոլորին եւ պահանջենք մեր իրաւունքների վերականգնումը` մեր կորցրած իրաւունքների վերականգնումը: Կարծում եմ նոր ժամանակաշրջան է սկսւում` Հայ Դատի պայքարի առումով:
Հեռախօսազրոյցը վարեց
ԱՐՄԻՆԷ ԷԼԻԱԶԵԱՆԸ
