Վերադառնալով հարյուր տոկոսանոց համամասնական ընտրակարգի թեմային` անցած անգամվա կիսատ թողածս ասելիքը ձեր թույլտվությամբ շարունակեմ:
Անշուշտ ինքս էլ եմ կարծում, որ հարյուր տոկոսանոց համամասնական ընտրակարգը դեմոկրատական և արդար ընտրությունների իրականացման հիմնական ու թերևս միակ ճանապարհն է: Այդուհանդերձ, կարծում եմ նաև, որ մեր կուսակցականներն ու մանավանդ ընդդիմադիր կուսակցությունների կասակցականներն ու պատգամավորներն էդ մասին պիտի հիշեն ոչ թե դեպքից դեպք և ժամանակ առ ժամանակ` ընտրությունների նախօրյակին կամ արդեն կայացած ընտրությունների արդյունքները վիճարկելիս: Հարյուր տոկոսանոց համամասնական ընտրակարգն իսկապես այսօր հրատապ ու կարևորագույն հարց է, բայց այն պետք է ընդունվի մանրակրկիտ և հրապարակային քննարկումների արդյունքում, որպեսզի առաջին հերթին ընտրողներն ընկալեն համամասնական ընտրության իմաստն ու անհրաժեշտությունը: Խոսքը, իհարկե, չի վերաբերում այն քաղաքացիներին ու ընտրողներին, որոնք կուսակցականներից ու պատգամավորներից ավելի լավ են պատկերացնում համամասնականի իմաստն ու անհրաժեշտությունը:
Խորհրդային Միությունում ապրածներս լավ ենք հիշում, որ խորհրդային հանրապետությունների ժողովուրդներից ամենահակասովետականը մերձբալթյան ժողովուրդներն էին, և եթե խորհրդային Հայաստանում դիսիդենտներին կարելի էր մատների վրա հաշվել, մերձբալթյան երկրներում գրեթե ողջ ժողովուրդն էր հակասովետական ու այլախոհ, բացառությամբ, իհարկե, այդ հանրապետություններում բնակվող ռուսների:
Հետխորհրդային զարգացումներին ու գործընթացներին մի քիչ ուշադիր հետևողներս զարմանքով նկատում ենք, որ, այսօրվա դրությամբ, մերձբալթյան հանրապետություններում կոմունիստական ու սոցիալիստական կուսակցություններն անհամեմատ հարգի են, քան, ասենք, Անդրկովկասյան կամ հետխորհրդային այլ հանրապետություններում: Ռուսաստանն, իհարկե, չհաշված: Եվ մերձբալթյան հանրապետությունների խորհրդարաններում կոմունիստներն ու սոցիալիստները մշտապես ներկայացված են և խմբեր ու խմբակցություններ ունեն` ի տարբերություն Հայաստանի և հետխորհրդային այլ հանրապետությունների:
Կարդացեք նաև
Աշխարհի բազմաթիվ այլ երկրների պառլամենտներում էլ են կոմունիստներն ու սոցիալիստները ներկայացված, իսկ Ֆրանսիայի ու կապիտալիստական այլ երկրների պառլամենտներում պատկառելի քանակությամբ մանդատներ ունեն:
Դա խոսում է այն մասին, որ տվյալ երկրներում բազմակուսակցական համակարգը միանգամայն կայացած է, և տվյալ երկրների պառլամենտներում ժողովրդի սոցիալական վիճակի մասին ռեալ մտածողներ կան:
Մեր Ազգային ժողովում էլ են սոցիալիստները որոշ չափով ներկայացված` ի դեմս ՀՅԴ-ի, բայց դաշնակցականների սոցիալիստ լինելու մասին ոչ միայն ընտրողներս ենք տևականորեն մոռանում, այլև իրենք` դաշնակցականները: Իսկ Հայաստանի Կոմունիստական և Սոցիալիստական կուսակցություններն Ազգային ժողովում ոչ միայն չեն հայտնվում, այլև հույս էլ չկա, թե երբևէ կհայտնվեն:
Տարիներ առաջ Աշոտ Մանուչարյանն ու մի քանիսը փորձեցին սոցուժերի դաշինք ստեղծել, բայց արդյունքում ոչ թե սոցուժերի դաշինք ստացվեց, այլ` սոցթույլերի, և, փաստորեն, սոցդաշնակիցները որևէ արդյունքի չհասան:
Աշոտ Մանուչարյանը, կարծում եմ, այն անհատականությունն է, ով ի վիճակի էր և հիմա էլ է ի վիճակի ստեղծել սոցիալիստական միանգամայն լուրջ կուսակցություն, եթե… Այս եթե-ի փոխարեն կարող էի գրել բայց, և այս եթե-ն ու բայց-ը չափազանց կարևոր ու էական են, որովհետև վաղուց արդեն պարզից էլ պարզ է, որ մեզանում առանց ֆինանսական լուրջ հնարավորությունների` լուրջ կուսակցության մասին խոսք լինել չի կարող, և միամտություն է կարծել, թե այսօր որևէ կուսակցություն կարող է իր անդամների անդամավճարների միջոցով գոյատևել: Կուսակցականների անդամավճարների միջոցով Հայաստանի որևէ կուսակցություն կարող է գոյատևել ճիշտ այնպես, ինչպես Հայաստանի Կոմկուսն է գոյատևում: Եթե, իհարկե, դա գոյատևել համարենք:
Ակնառու փաստ է, որ մեր ԱԺ-ում ներկայացված կուսակցությունները բոլորն էլ ֆինանսական տեսանկյունից անհամեմատ ավելի բարվոք վիճակում են, քան` Հայաստանի Կոմկուսը, և այդ կուսակցություններից որևէ մեկն իր անդամների անդամավճարներով չի ապրում: Եթե ՀՅԴ-ի, «Ժառանգության» կամ, ասենք, ՀԱԿ-ի ֆինանսական աղբյուրների ակունքները դժվար է բացահայտել ու նշմարել, ՀՀԿ-ի ու ԲՀԿ-ի ֆինանսական ակունքներն ու հնարավորություններն անհամեմատ երևացող են, ինչպես նաև` երևելի:
Ինչ վերաբերում է կուսակցականների անդամավճարներին, դրանցով կարող է գոյատևել Զյուգանովի կուսակցության պես հարյուր հազարավոր անդամներ ունեցող կուսակցությունը: Դա կոմունիստական կամ սոցիալիստական կուսակցությունների գոյատևման թերևս միակ ճանապարհն է, որովհետև դժվար է պատկերացնել, որ որևէ կապիտալիստ ֆինանսական լուրջ ներդրում կատարի` հանուն կոմունիստական կամ սոցիալիստական կուսակցությունների կայացման:
Ասածս չի նշանակում թե` Հայաստանում անհնարին է կոմունիստական կամ սոցիալիստական առավել լուրջ կուսակցությունների գոյությունը, բայց այդ ուղղությամբ իրենք պետք է մտածեն, այլ ոչ թե` ուրիշները: Եվ նախադրյալներ էլ կան, որովհետև խորհրդային տարիների մանավանդ դրական երևույթները մեր ընտրողների մտապատկերում դեռևս առկա են, և ընդամենը պետք է նոր ժամանակների ոգով ու տրամաբանությամբ դրանք հրամցվեն:
Սերժ Սարգսյանի ու Րաֆֆի Հովհաննիսյանի հանդիպման ժամանակ, ըստ խոսակցությունների , «Ժառանգության» առաջնորդի առաջադրած պայմաններից մեկն էլ հարյուր տոկոսանոց համամասնական ընտրակարգի հետ է կապված եղել:
Կարծում եմ` ի թիվս այլ հարցերի, այս հարցի շուրջ էլ կարող են համաձայնության գալ: Ավելին. դրա ճիշտ ժամանակն է: Եթե այդ թեմայով այժմվանից սկսած ԱԺ-ում համապարփակ ու մանրակրկիտ քննարկումներ անցկացվեն, բոլորն էլ, համոզված եմ, ընդհանուր համաձայնության կգան, և երեք տարի անց մենք իսկապես հարյուր տոկոսանոց համամասնական ընտրություն կկատարենք: Այդ ընթացքում կոմունիստներն ու սոցիալիստներն էլ կմտածեն` ինչպես և որտեղից ֆինանսական միջոցներ հայթայթեն: Եվ, որ ամենակարևորն է, նոր ընտրությունների նախօրյակին ընդդիմությունը չի բարձրացնի հարյուր տոկոսանոց համամասնական ընտրակարգի անցնելու հարցը:
Չեմ կարծում թե` հարյուր տոկոսանոց համամասնականի դեպքում ընտրակաշառքներն ու ընտրակեղծիքներն իսպառ կվերանան, բայց համոզված եմ, որ հարյուր տոկոսանոց համամասնական ընտրակարգն այլընտրանք չունի:
Եթե, իհարկե, մեր նպատակը ժողովրդավարական երկիր կառուցելն է:
ՈՍԿԱՆ ԵՐԵՎԱՆՑԻ
