«Թեեւ շարժումից անցել է քառորդ դար, բայց դեռ բազմաթիվ հարցեր չեն ստացել իրենց պատասխանները»
«Ինչու՞ մենք թույլ տվեցինք դա, ինչու՞ հենց մենք դարձանք այդ կոտորածների զոհը»,- հարցնում է Երևանի պետական համալսարանի պրոֆեսոր, փիլիսոփայական գիտությունների դոկտոր, քաղաքագետ Ալեքսանդր Մանասյանը ու հավելում, որ այս եւ մի քանի այլ հարցեր` կապված սումգայիթյան ջարդերի հետ, դեռեւս իրենց պատշաճ պատասխանները չեն ստացել:
«Թուրքի քաղաքական գիտակցության մասին ուսումնասիրություններ, որոնք ներկայանալի լինեին աշխարհին, չկան: Այնքան նմանություններ կան 1915 թվականի իրադարձությունների, Ստամբուլում տեղի ունեցած հայերի ջարդերի եւ Սումգայիթում տեղի ունեցած ջարդերի միջեւ: Դրանք նույն քաղաքական մշակույթի դրսեւորումներն են»,- այսօր «Նովոստի» լրատվական կենտրոնում, խոսելով 25 տարի առաջ տեղի ունեցած սումգայիթյան կոտորածների մասին, ասաց Ալ. Մանասյանը:
Պրոֆեսորը բողոքում է, որ նույնիսկ սումգայիթյան ջարդերից քառորդ դար հետո, ջարդերի հետ կապված փաստերը բարձրաձայնում են որոշ անհատներ, մինչդեռ չկա համակարգված հետազոտություն այդ մասին, որը կարելի կլիներ ներկայացնել աշխարհին:
Կարդացեք նաև
Ըստ բանախոսի` ներկայում էլ մեր քաղաքական գիտակցության ներսում բազմաթիվ հասկացություններ, սկզբունքներ բացատրություններ չունեն:
«Շարժման սկզբից մենք հրապարակ իջանք եւ պահանջեցինք, որպեսզի հայ փոքրամասնության շահերը Ադրբեջանում պաշտպանվեն: Հայերը Ադրբեջանում ազգային փոքրամասնություն չեն եղել: Հայերը Ադրբեջանի Հանրապետության հիմնադիր ժողովուրդներից մեկն են եղել»,- ցավով նշեց քաղաքագետը` նկատելով, որ մեզանում առաջ երբեւէ չի շրջանառվել «ադրբեջանահայություն» հասկացությունը:
«Ցավոք, մինչ օրս մենք չգիտենք, թե ինչ է Լեռնային Ղարաբաղը: 1917 թվականի հեղափոխությունից առաջ հայտնի էր, որ Քարվաճառը, Լաչինը, Շահումյանը Լեռնային Ղարաբաղի մի մասն են: Այն բանից հետո, երբ մարզը ստեղծվել է, չընդունված որոշմամբ Լեռնային Ղարաբաղը տրվել է Ադրբեջանին, որպեսզի Լեռնային Ղարաբաղին տրվի մարզային ինքնավարություն: Այս փաստը մենք այդպես էլ չկարողացանք օգտագործել եւ մինչեւ օրս էլ չենք կարողանում: Լեռնային Ղարաբաղը Ադրբեջանի նախկին մարզը չէ»:
Aravot. am-ի այն հարցին, թե Ադրբեջանում գործող իշխանությունների փոփոխման դեպքում հնարավո՞ր է նվազի հայատյացության չափը, Ալեքսանդր Մանասյանը պատասխանեց. «Այն, ինչ նրանք դարերի ընթացքում ձեռք են բերել, նրանց մեջ խորն է նստած: Հայկական մշակույթում Դավիթն ասում է` ով քնած է, ելեք-կացեք, զենք կապեցեք, իսկ սա (նկատի ունի հայ սպա Գուրգեն Մարգարյանին Բուդապեշտում քնած վիճակում կացնահարած ադրբեջանցի Ռամիլ Սաֆարովին-խմբ.) գնում, քնած մարդուն ա սպանում: Եվ դրանից հետո էդ մարդասպանի, էդ կացնահարի անունով ծննդատներում հարյուրավոր երեխաներ են կոչել: Դա ազգային մտածելակերպ է: Ազգային մտածելակերպը կապ չունի քաղաքական իշխանության հետ: Պետք չէ միամիտ լինել»:
Աշոտ ԱԹԱՅԱՆ
